Kwartalnik

Judasza szukamy zazwyczaj w innych, a nie w sobie – tak jest wygodniej i bezpieczniej. Oburzając się na tych, którzy zdradzili, sami dajemy sobie prawo do własnych małych zdrad – albo inaczej je nazywamy, albo usprawiedliwiamy okolicznościami. Chociaż w Kościele nie brakuje chrześcijan niegodnych i zdrajców, do każdego z nas należy zrównoważenie zła, jakie oni czynią, przez nasze szczere świadectwo ¬– mówił Benedykt XVI, podsumowując katechezę o Judaszu. Los apostoła-zdrajcy staje się w tej perspektywie zachętą do wierności ¬– tej wielkiej i tej zwykłej, powszedniej. Judasz kochał, Judasz zdradzał. Jego zdrada jest tajemnicą, a nie problemem. Można próbować ją zrozumieć, nie da się jej rozwikłać. A jaka była jego miłość?

Pojęcie polityki historycznej stało się ostatnio ważnym tematem debaty publicznej. Jest się o co spierać. Historia ma wiele twarzy, a na ocenę przeszłości zawsze rzutuje współczesność, z jej podziałami światopoglądowymi i politycznymi. W tych meandrach historia i zbiorowa pamięć łatwo mogą się rozbić o skały bieżącej polityki. Czy jednak z drugiej strony nie grozi im także mielizna zapomnienia i zobojętnienia? Spór o politykę historyczną jest ważki i z tego powodu, że rzutuje na nasze stosunki z sąsiadami. Czy różne wizje przeszłości uniemożliwią nam budowanie wspólnej przyszłości z innymi narodami? „Historię zostawmy historykom” – mówią jedni; „bez uczciwej oceny przeszłości nie sposób budować wspólnej teraźniejszości” – podkreślają drudzy. Czy nam się to podoba, czy nie, historia nie daje się zamknąć w archiwach i bibliotekach – chociaż jest odległa, pozostaje żywa.

Obserwując codzienność naszego życia publicznego z jego zmiennością moralnych ocen i postaw, zatęskniliśmy w „Więzi” za kimś, kogo można by nazwać „człowiekiem z klasą” – głęboko uczciwym, mądrym, o jasno określonym systemie wartości, który ma odwagę walczyć z samym sobą, a gdy trzeba, to i ze światem. Za kimś, do kogo moglibyśmy się odwoływać w życiu publicznym i prywatnym, w relacjach służbowych i intymnych, nie narażając się przy tym na śmieszność, niezrozumienie czy ironiczne wzruszenie ramion. Tęskniąc za takim „człowiekiem z klasą”, postanowiliśmy poświęcić mu niniejszy numer „Więzi”.

Pytanie „po co małżeństwo” wydaje się jednocześnie i oczywiste, i kłopotliwe. Odpowiedź na nie jest bowiem niby doskonale znana, a jednocześnie coraz trudniej jej udzielać. Nawet wielu chrześcijan w tak nudny sposób mówi o małżeństwie i rodzinie, że sprawiają wrażenie, jakby pogodzili się z tezą, że w sferze erotyki, etyki seksualnej i małżeństwa Kościół definitywnie i nieodwracalnie przegrał już z nowoczesnością. Tymczasem może być inaczej… Czy jednak chrześcijańską wizję małżeństwa można atrakcyjnie przedstawić „normalnie”, „po ludzku”, bez odwoływania się do argumentacji nadprzyrodzonej?

Niebawem odwiedzi Polskę papież-Niemiec. Przyjeżdża tu jako pasterz Kościoła powszechnego i choć nie będzie do Polaków mówił po niemiecku, jego narodowość ma olbrzymie znaczenie, także dla relacji polsko-niemieckich. Dla światowej opinii publicznej liczy się – co w pełni zrozumiałe – przede wszystkim wizyta Benedykta XVI na terenie obozu Auschwitz. Warto dostrzec również inny aspekt papieskiej pielgrzymki – oto papież-Niemiec podąża śladami swego poprzednika z Polski. Winfried Lipscher – jeden z autorów majowej "Więzi" – przekonuje, że bez Polaka na tronie Piotrowym nie mogłoby tam być Niemca. To symbol ważny nie tylko dla naszych dwóch narodów, których relacje – z oczywistych powodów – wciąż budzą emocje. Niemcy są naszym najważniejszym sąsiadem, na dobre i złe. Czy możliwe jest zatem „normalne” sąsiedztwo polsko-niemieckie, wolne od ciężaru przeszłości? Nawet jeśli w pewnych sprawach – dotyczących tak przeszłości, jak i współczesności – się porozumiewamy, wciąż pojawiają się jakieś nowe problemy, jak np. niedawna kontrowersja wokół polskiej propozycji zmiany oficjalnej nazwy obozu Auschwitz. Jednak lata pracy nad pojednaniem naszych narodów – pracy trudnej, o czym w majowej "Więzi" mówią m.in.: Władysław Bartoszewski, Marek A. CIchocki, Jan M. Piskorski, Thomas Urban, Klaus Ziemer – sprawiły, że możemy dziś sobie pozwolić z Niemcami na spory w atmosferze takiej otwartości, jaka nie jest jeszcze możliwa w stosunkach z żadnym innym sąsiadem.

O wielu miastach mówi się, że mają swój czar, mają duszę, zaś Warszawę traktuje się często z niechęcią, a nawet z pogardą. Pisano o Warszawie, że to miasto „pokraczne”, „grubiański pomnik pychy”, że niczym pasożyt wysysa prowincję. Jest to jednak również miasto „odarte ze skóry”, i to nie raz. Postanowiliśmy poszukać piękniejszego oblicza Warszawy, nie pomijając, rzecz jasna, jej wad. Razem z większością naszych autorów (Antonim Liberą, Jerzym Pilchem, Dariuszem Gawinem, Michałem Borowskim, Andrzejem Mencwelem, Martą Zielińską, Kazimierzem Orłosiem, Jarosławem Zielińskim, ks. Michałem Janochą, Maciejem Przybylińskim, Tomaszem Wiścickim) przekonujemy, że Warszawę jednak da się lubić. A może nawet trzeba ją polubić? W licznych warszawskich biografiach – i chwalebnych, i haniebnych – zawarte są losy nas wszystkich, skądkolwiek pochodzimy. Opowieść o Warszawie to opowieść o Polsce, o nas samych… * * * 2 kwietnia mija rok od śmierci Jana Pawła II. Wśród licznych rocznicowych obchodów przypominamy Jego postać od mniej znanej strony – jako mecenasa myślenia, inicjatora otwartych dyskusji z intelektualistami.

Liturgia jest z jednej strony niezmienna; mówi się nawet, że jest dziełem Boga, a nie dziełem ludzkim. Z drugiej strony jednak, przemawia ona językiem znaków. A gdy znaki przestają być czytelne dla kolejnych pokoleń, liturgia staje się pustym rytuałem, a nie źródłem życia. Przed ponad 40 laty Sobór Watykański II rozpoczął proces gruntownej odnowy tradycyjnej katolickiej liturgii, która wówczas wyraźnie skostniała. Dziś trwają dyskusje o reformie reformy – czy jest potrzebna, co miałaby oznaczać, w którą stronę prowadzić. Ostatni Synod Biskupów proponuje drogę „w głąb”, a nie „wstecz”. Oby tak było także w praktyce…

Ludzie często nie potrafią się zrozumieć, nawet gdy różni ich bardzo niewiele. Nawet pomiędzy najbliższymi wyrasta czasem mur kłótni albo bariera milczenia. Nawet we własnym wnętrzu trudno czasem dojść do porozumienia. Zdarza się również, że nawet religia zamiast łączyć – dzieli i wkłada swoim wyznawcom do ręki karabin albo kamień. Niektóre nieporozumienia wydają się tak trudne do rozwiązania jak węzeł z naszej okładki. Jak żyć w takim zawęźleniu i zasupleniu? Czy te węzły można rozsupłać czy choćby poluzować?