Kwartalnik

Czy żyjemy w czasie bez proroków? Wydaje się, że za nimi tęsknimy. Być może dlatego tak wysoką pozycję osiągają w kulturze masowej różne gwiazdki i celebrities. A może cierpimy na alergię antyprorocką? Czy bowiem współczesna kultura potrafi usłyszeć, rozpoznać i zrozumieć głos prawdziwych proroków? Może ci, którzy – jak starotestamentalni prorocy – mają nam do powiedzenia rzeczy najwyższej wagi, są spychani jedynie do swoich kulturowych nisz? „Więź” pyta w tym miesiącu o proroków, bo to oni – widząc dalej i głębiej – przymuszają nas do stawiania sobie pytań fundamentalnych. Oni przestrzegają, jakie nieszczęścia mogą nas spotkać, jeśli się nie odmienimy. Oni wskazują drogę, gdy jesteśmy pogubieni i pozbawieni punktów orientacyjnych.

Judasza szukamy zazwyczaj w innych, a nie w sobie – tak jest wygodniej i bezpieczniej. Oburzając się na tych, którzy zdradzili, sami dajemy sobie prawo do własnych małych zdrad – albo inaczej je nazywamy, albo usprawiedliwiamy okolicznościami. Chociaż w Kościele nie brakuje chrześcijan niegodnych i zdrajców, do każdego z nas należy zrównoważenie zła, jakie oni czynią, przez nasze szczere świadectwo ¬– mówił Benedykt XVI, podsumowując katechezę o Judaszu. Los apostoła-zdrajcy staje się w tej perspektywie zachętą do wierności ¬– tej wielkiej i tej zwykłej, powszedniej. Judasz kochał, Judasz zdradzał. Jego zdrada jest tajemnicą, a nie problemem. Można próbować ją zrozumieć, nie da się jej rozwikłać. A jaka była jego miłość?

Co język ma wspólnego z duszą? Niemało. Język jest przecież ekspresją naszej wrażliwości, naszych myśli i emocji. Język, którym mówimy i którego słuchamy, jest niechlujny, prostacki i brutalny. Nierzadko wcale nie służy porozumieniu, jest wręcz narzędziem jątrzenia i przemocy. Czyżby te choroby trawiły również naszą duszę? A gdyby tak zamilknąć, chociaż na jakiś czas, bo przecież „Nie musimy zawsze mówić, nie na każdych warunkach, jesteśmy ludźmi, a nie bandą orków!” – przekonuje pustelnica Miriam, która kilka lat temu złożyła ślub całkowitego milczenia i pragnie trwać w nim do śmierci?

Obserwując codzienność naszego życia publicznego z jego zmiennością moralnych ocen i postaw, zatęskniliśmy w „Więzi” za kimś, kogo można by nazwać „człowiekiem z klasą” – głęboko uczciwym, mądrym, o jasno określonym systemie wartości, który ma odwagę walczyć z samym sobą, a gdy trzeba, to i ze światem. Za kimś, do kogo moglibyśmy się odwoływać w życiu publicznym i prywatnym, w relacjach służbowych i intymnych, nie narażając się przy tym na śmieszność, niezrozumienie czy ironiczne wzruszenie ramion. Tęskniąc za takim „człowiekiem z klasą”, postanowiliśmy poświęcić mu niniejszy numer „Więzi”.

Temat „Moralna poprawność, moralna niepoprawność” to dalszy ciąg naszego namysłu nad tym, jak żyć w społeczeństwie pluralistycznym, w którym brak zgody co do podstawowych wartości. Taka sytuacja stwarza pokusę – mimo deklarowanej z różnych stron chęci dialogu – narzucania własnego widzenia świata także tym, którzy go nie podzielają. Chwalebny zamiar znalezienia pewnego „moralnego minimum” – zbioru wartości, na które gotowi byliby zgodzić się wszyscy – prowadzi nieraz do próby arbitralnego narzucenia wszystkim „moralnej poprawności”, której odrzucenie ma stawiać poza kręgiem ludzi cywilizowanych.

Niebawem odwiedzi Polskę papież-Niemiec. Przyjeżdża tu jako pasterz Kościoła powszechnego i choć nie będzie do Polaków mówił po niemiecku, jego narodowość ma olbrzymie znaczenie, także dla relacji polsko-niemieckich. Dla światowej opinii publicznej liczy się – co w pełni zrozumiałe – przede wszystkim wizyta Benedykta XVI na terenie obozu Auschwitz. Warto dostrzec również inny aspekt papieskiej pielgrzymki – oto papież-Niemiec podąża śladami swego poprzednika z Polski. Winfried Lipscher – jeden z autorów majowej "Więzi" – przekonuje, że bez Polaka na tronie Piotrowym nie mogłoby tam być Niemca. To symbol ważny nie tylko dla naszych dwóch narodów, których relacje – z oczywistych powodów – wciąż budzą emocje. Niemcy są naszym najważniejszym sąsiadem, na dobre i złe. Czy możliwe jest zatem „normalne” sąsiedztwo polsko-niemieckie, wolne od ciężaru przeszłości? Nawet jeśli w pewnych sprawach – dotyczących tak przeszłości, jak i współczesności – się porozumiewamy, wciąż pojawiają się jakieś nowe problemy, jak np. niedawna kontrowersja wokół polskiej propozycji zmiany oficjalnej nazwy obozu Auschwitz. Jednak lata pracy nad pojednaniem naszych narodów – pracy trudnej, o czym w majowej "Więzi" mówią m.in.: Władysław Bartoszewski, Marek A. CIchocki, Jan M. Piskorski, Thomas Urban, Klaus Ziemer – sprawiły, że możemy dziś sobie pozwolić z Niemcami na spory w atmosferze takiej otwartości, jaka nie jest jeszcze możliwa w stosunkach z żadnym innym sąsiadem.

Zmienia się Polska, zmienia się Europa, zmieniają się nasi sąsiedzi. Będąc już krajem członkowskim Unii Europejskiej, winniśmy tym bardziej starać się o ścisłą współpracę ze wschodnimi sąsiadami. Każdy z tych krajów jest zresztą inny. W każdym z nich mamy też do czynienia z nowymi pokoleniami obywateli. To ludzie wychowywani już (przynajmniej częściowo) nie w Związku Sowieckim. Jaką perspektywę wnoszą oni w życie publiczne swoich ojczyzn? Czy Polska jest dla nich w jakiś sposób ważna? Piszą o tym autorzy, którzy z bliska przyglądają się młodym Litwinom, Rosjanom, Białorusinom i Ukraińcom.

Liturgia jest z jednej strony niezmienna; mówi się nawet, że jest dziełem Boga, a nie dziełem ludzkim. Z drugiej strony jednak, przemawia ona językiem znaków. A gdy znaki przestają być czytelne dla kolejnych pokoleń, liturgia staje się pustym rytuałem, a nie źródłem życia. Przed ponad 40 laty Sobór Watykański II rozpoczął proces gruntownej odnowy tradycyjnej katolickiej liturgii, która wówczas wyraźnie skostniała. Dziś trwają dyskusje o reformie reformy – czy jest potrzebna, co miałaby oznaczać, w którą stronę prowadzić. Ostatni Synod Biskupów proponuje drogę „w głąb”, a nie „wstecz”. Oby tak było także w praktyce…