Kobiety ojca Antoniego. Odc. 2: Kochaj i szalej!

„Oszukiwał ludzi, Boga i samego siebie”. Głos mają kobiety zmanipulowane psychicznie, wykorzystane seksualnie i zniewolone przez znanego franciszkanina z Opolszczyzny. 

Pierwszą część cyklu „Kobiety ojca Antoniego” można przeczytać tutaj. Jej znajomość jest niezbędna do pełnego zrozumienia części drugiej. Polecamy również teksty z bloku tematycznego „Bezbronni dorośli w Kościele” w letnim numerze kwartalnika „Więź”. 

„Ja mu wybaczyłam. Modlę się o jego nawrócenie”

Karinę, o której pisałem w pierwszym odcinku, do złożenia zeznań i podjęcia działań zachęciła Beata, która obecnie mieszka w USA. 

Co bezpośrednio skłoniło Beatę do działania? – Mniej więcej rok temu pojechałam do polskiej parafii w centrum Los Angeles. Po Mszy zauważyłam na ołtarzu kamień z góry Tabor. Ponieważ bliska mi jest ewangeliczna scena Przemienienia, które tam się dokonało, po powrocie do domu chciałam się dowiedzieć, skąd kamień wziął się w kościele. Prawie spadłam ze stołka, gdy na stronie internetowej parafii zobaczyłam, że kamień ten został przekazany w 2013 r. przez ówczesnego gwardiana franciszkanów na górze Tabor, ojca Antoniego Dudka. 

O zgłoszeniu swych krzywd Beata myślała od dawna. Najpierw, na początku 2019 r., powiedziała o tym podczas pobytu we Wrocławiu bp. Andrzejowi Siemieniewskiemu (ówczesny pomocniczy biskup wrocławski, dziś ordynariusz legnicki). Ten, wkrótce po wejściu w życie papieskiego motu proprio Vos estis lux mundi, przekazał sprawę w ręce wrocławskiej prowincji franciszkanów. Ale Beata była w Kalifornii. Dopiero w 2022 r., przy swym następnym pobycie w Polsce, złożyła oficjalne zeznania. 

Antoni wyraźnie nie rozumie, jakiej krzywdy się dopuścił, ani jakie są tego długotrwałe skutki. Z jego strony były nie tylko impulsywne reakcje, lecz manipulacyjne działania podejmowane z premedytacją

Beata, wykorzystywana psychicznie i seksualnie przez franciszkanina

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Gdy pytam o jej motywację, odpowiada: – Wydaje mi się, że o. Dudek w sumie nigdy nie żył według reguły franciszkańskiej i ślubów zakonnych. Z tego powinny wynikać konkretne konsekwencje. Ale kara karą, odosobnienie odosobnieniem, ewentualne wydalenie z zakonu wydaleniem – mnie natomiast najbardziej zależy na tym, żeby Antoni przyznał się do tego wszystkiego, co zrobił. Żeby wziął za to odpowiedzialność. Osobiście nawet nie oczekuję przeprosin, ale uważam, że przeprosić powinien, i to publicznie. Nie wiem, jakie mogłoby być zadośćuczynienie w takim przypadku. Ja nie oczekuję pieniędzy, choć na podstawie podobnych historii, które miały miejsce w USA, wiem, że tylko presja, rzetelne dziennikarstwo i roszczenia finansowe odnoszą skutek w takich sytuacjach. 

Beata patrzy na tę sprawę także w perspektywie duchowej: – Modlę się o nawrócenie i opamiętanie Antoniego. Ja mu wybaczyłam, bo otrzymałam taką łaskę od Boga, który mnie szybko z tego bagienka wydobył i pozbierał. Rzecz jasna, trudno naiwnie wierzyć, że Antoni teraz po prostu powie „przepraszam” i wszystko będzie pięknie i ładnie. Takie proste rozwiązanie wydaje się niemożliwe ze względu na to, co teraz wiem o innych pokrzywdzonych. Jednak trzeba mieć nadzieję – nie naiwną, lecz ufną – że Bóg wygra ze złem i ze Złym w życiu nawet najgorszego grzesznika. Inaczej chrześcijaństwo byłoby tylko kolejną filozofią.

Zaczęło się, gdy miała 17 lat

Po złożeniu zeznań Beata nawiązała kontakt z kilkoma dawnymi koleżankami ze swej dawnej wrocławskiej parafii. Okazało się, że niektóre z nich miały podobne przejścia z o. Dudkiem jak ona. Dwie również złożyły zeznania. Z innymi kobietami, które zeznawały w zakonnym postępowaniu, Beata nie miała wcześniej kontaktu.

Nie planowała również żadnych publikacji prasowych czy wystąpień publicznych. Stało się inaczej – za sprawą incydentu z ławeczką, który opisywałem w poprzedniej części tekstu. Beata wiedziała już od prowincjała Alarda Maliszewskiego OFM, że o. Antoni otrzymał zakaz wystąpień publicznych. – I nagle przeczytałam artykuł z opolskiego „Gościa Niedzielnego”, gdzie na zdjęciach zobaczyłam, że on w tym odsłonięciu ławeczki uczestniczył – wspomina. – A potem znalazłam w internecie filmową relację z wydarzenia i wreszcie nagranie osobistej „rozmowy” Antoniego z aniołem. No i mnie wzięło! Od tego zaczęło się moje i nasze oburzenie. Bez tego incydentu prawdopodobnie byśmy cicho czekały na rozwój sprawy.

Co w przypadku Beaty miałoby być przedmiotem przeprosin? Jej historia z Antonim to lata 1982–1984, a więc częściowo ten czas zachodzi na okres uwodzenia Kariny. Dopytuję, czy obie rozmawiały ze sobą na ten temat. – Właściwie dopiero teraz mówimy o tym bardziej szczegółowo, sprawdzamy daty i widzimy, że się nakładają – wyjaśnia Beata. – Wtedy nie byłyśmy bliskimi przyjaciółkami, choć widywałyśmy się na wspólnych spotkaniach duszpasterstwa akademickiego, gdzie ja byłam tylko gościem (chodziłam jeszcze do szkoły średniej, ale grywałam już na Mszach). Pamiętam jednak, że Karina raz do mnie przyszła i nieśmiało mówiła coś o jakichś problemach w relacji z Antonim. Nie przypominam sobie, jakich słów używała, lecz pamiętam, że była smutna i wyglądała na zdjętą z krzyża. Ale to tylko ogólne wrażenie. Nie wiem nawet, co jej powiedziałam i czemu do mnie wtedy przyszła. 

Moja rozmówczyni jako jedyna opowiada o molestowaniu przez o. Dudka przed ukończeniem 18. roku życia. Zaczęło się to, gdy miała 17 lat i parę tygodni – po paromiesięcznym „oswajaniu” przez o. Antoniego, który wyraźnie wyczuł, że brak ojca w rodzinie to dla niego brama, przez którą może wejść w jej życie. Beata jest jednak świadoma, że nie daje to podstaw do zarzucenia przestępstwa seksualnego wobec osób małoletnich w wymiarze kościelnym, gdyż w tamtym okresie w prawie kanonicznym granica wieku osoby pokrzywdzonej, po której grzech przeciwko szóstemu przykazaniu przestawał być przestępstwem, wynosiła ukończone 16 lat. Dopiero w roku 2001 r. Jan Paweł II podwyższył tę granicę wiekową na pełnoletniość, czyli skończone 18 lat.

– Długo dochodziłam do uświadomienia sobie – opowiada Beata – że czyny Antoniego były nie tylko impulsywnymi reakcjami, lecz manipulacyjnymi działaniami podejmowanymi z premedytacją. Zrozumiałam też, że pomimo wybaczenia i przepracowania traumy nadal jestem osobą pokrzywdzoną, która być może nie była odosobniona. Mniej więcej 10 lat temu zaczęłam więc sprawdzać w prawie kanonicznym, czy istnieją procedury pozwalające na zgłoszenie i rozpatrzenie takiej sprawy. Zniechęcona tym, co udało mi się znaleźć, odłożyłam sprawę na czas nieokreślony. 

– Nie ufałam systemowi kościelnej biurokracji. Nie mogłam zakładać, że ktokolwiek mi uwierzy i przeprowadzi jakieś postępowanie. W roku 2018, kiedy w Polsce zaczęto szerzej ujawniać skalę zjawiska molestowania seksualnego w wielu środowiskach, w których istnieje zależność władzy, postanowiłam zaczekać do momentu, aż w rzeczywisty sposób dojdzie do rozliczania samych biskupów. Czekałam też na wzrost świadomości społecznej dotyczącej psychomanipulacji oraz traumatyzacji i jej skutków. Nie chciałam, żeby moja sprawa ciągnęła się latami i nie chciałam zostać systemowym popychadłem. W tym samym okresie spotkałam się z retraumatyzacją ze strony osób bliskich, które oskarżały mnie o krycie Antoniego.

Dziś Beata uważa, że jej decyzja, by poczekać na odpowiedni moment, okazała się trafna. – W 2022 r. franciszkanie podeszli do sprawy rzetelnie i odpowiedzialnie – podkreśla.

„Miałam go podziwiać”

W rozmowie ze mną Beata przedstawia intymne szczegóły dotyczące relacji z franciszkaninem. Prosi jednak, by o tym nie pisać. – Opowiedziałam o tym drobiazgowo w swoich zeznaniach. Nie mam potrzeby epatowania opinii publicznej tym, co on mi zrobił. Stawia to często sprawcę w pozycji „bohatera”. Ważne jest raczej, jak do tego doszło. Opis tych mechanizmów może pozwolić innym kobietom, by nie uległy psychomanipulacji ze strony takich narcyzów. 

Uzdolniona muzycznie Beata została zwerbowana przez charyzmatycznego zakonnika do gry na gitarze podczas Mszy i spotkań wspólnoty. Traktowała duszpasterza jak ojca, a on instrumentalnie czynił z tego użytek. – Uzależniał mnie od siebie, wykorzystując autorytet duchownego. Kiedyś przedstawił mnie swoim rodzicom w jego domu rodzinnym. Wtedy nie uważałam tego za nic dziwnego, raczej za wyróżnienie. Po latach widzę, że było to oswajanie z jego osobą i próba uwierzytelnienia jego zamiarów.

Antoni Dudek wykorzystywał w celach seksualnych swój status zakonnika i duszpasterza. Bez tego nie miałby tak szerokich możliwości manipulacji. Mnie uczynił swoją niewolnicą

Alicja, wykorzystywana psychicznie i seksualnie przez franciszkanina

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Po raz pierwszy o. Antoni dorwał ją w klatce schodowej, chodząc po kolędzie, ubrany w komżę i stułę. Jolancie Jasińskiej-Mrukot, autorce pierwszego reportażu na ten temat w tygodniku „O!Polska” Beata opowiadała: „Przycisnął do ściany, zaczął się do mnie dobierać, obmacywać. To było siłowe”. Wspominała też: „Zawsze działał z zaskoczenia, zachowywał się dziwnie i przemocowo. Jednym razem potrafił krzyczeć i obrażać, wyzywać od dziwek, a innym razem wziął mnie do samolotu do Warszawy, gdzie zabrał mnie do luksusowej restauracji. I miałam go podziwiać. A ja nawet nie wiedziałam, jak mam się zachować”.

W opowieściach Beaty poczucie wstydu i winy miesza się ze świadomością krzywdy. Mówi o brutalności ze strony zakonnika, który odwiedzał ją w domu rodzinnym. Pamięta, że spowiednicy nie udzielali jej istotnej rady ani pomocy. – To raczej mnie subtelnie obarczali winą za tę relację i, dużo dobitniej, odpowiedzialnością za jej przerwanie. Tak radził mi również znany wówczas kierownik duchowy, charyzmatyczny ksiądz i zakonnik.

„Czułam się jego własnością”

Beata podkreśla, że o. Antoni jest osobą, która w latach 80. przyciągnęła ją do Jezusa i Kościoła. To w dużej mierze jemu zawdzięcza wyrwanie z egzystencjalnej pustki i młodzieńczego nihilizmu. Mimo to po pewnym czasie postanowiła zerwać kontakty z duszpasterzem. Było to niezwykle trudne ze względu na jej aktywność w różnych grupach parafialnych, których on był założycielem. 

Przy pierwszej rozmowie na ten temat zakonnik zastosował „chwyt” polegający na otwieraniu Biblii na chybił trafił, co ma pomóc odkryć wolę Bożą. Przekonywał ją wówczas, że każdy Franciszek ma swoją Klarę. – Miałam wtedy poczucie zamknięcia w sytuacji bez wyjścia – wspomina Beata. – Podzieliłam się tym z moją animatorką małej grupy i koleżankami z zespołu muzycznego. Jedna z nich skonfrontowała się z ojcem Antonim, ale on powiedział jej tylko, że „zakonnik też człowiek” i że nie będzie dochodziło do współżycia. A mówił to 17-latce…

– Czułam się wtedy jego własnością – wspomina Beata. On używał wobec niej szantażu emocjonalnego – przekonywał młodą dziewczynę, że bez niej nie może żyć i dawał jej do zrozumienia, że bez jego dobrego samopoczucia zawalą się wszystkie zbożne inicjatywy duszpasterskie. Potrafił też karać. Gdy Beata postanowiła wydłużyć dystans z zakonnikiem, nie zabrał jej na pielgrzymkę do Asyżu, argumentując: „Bo ty nie jesteś ze mną”. Była rozdarta między przywiązaniem do wspólnoty a ogromnym wstydem oraz poczuciem winy i współodpowiedzialności. 

Najbardziej zszokowała ją rozmowa z proboszczem zakonnej parafii. – Zasugerował mi, żebym „coś zrobiła z Antonim”, bo od paru dni pije, jakoby z powodu mojej odmowy relacji z nim. Poczułam się osaczona. Komentarz cenionego proboszcza dużej wielkomiejskiej parafii spotęgował poczucie mojego totalnego wyizolowania.

Podobnie jak w przypadku Kariny, o. Antoni był zazdrosny o Beatę. W kazaniach potrafił w sposób niezauważony przez innych domagać się od niej wierności. Rywalizował z jej chłopakiem. Wymusił, aby Beata nie poszła przed maturą na własną studniówkę, gdyż to by mu „złamało serce”. Co więcej, gdy nieco później chłopak Beaty tragicznie zginął, pierwsza reakcja wracającego z pielgrzymki duszpasterza brzmiała: „To teraz wrócisz do mnie?”. – Gdy o tym myślę po tylu latach – mówi dziś kobieta – ta sytuacja wciąż wzbudza we mnie niesamowite emocje, dowodząc ogromnej niesprawiedliwości i zachłanności Antoniego.

Beata do niego nie „wróciła”. Ale i tak dwadzieścia lat później usłyszała od o. Dudka podczas jubileuszowego spotkania swojej wspólnoty: „Zawsze ciebie kochałem najbardziej”. – On wyraźnie nie rozumie, jakiej krzywdy się dopuścił, ani jakie są tego długotrwałe skutki – mówi moja rozmówczyni. 

Trauma jednostek, trauma społeczności 

Dziś Beata liczy na kościelne postępowanie kanoniczne. Gorąco apeluje o całkowite zniesienie w prawie kanonicznym przedawnienia przestępstw seksualnych wobec osób małoletnich (poniżej 18. roku życia). – Coraz więcej wiemy o traumie uśpionej w ciele, a wyciągającej swoje kleszcze nierzadko wiele lat później. Uważam, że prawo kanoniczne w ogóle nie powinno pozwalać na przedawnienia – podkreśla.

Jej samej zrozumienie tego, co się stało i konsekwencji czynów o. Antoniego, zajęło wiele lat. – Uzdrowienie wewnętrzne przyszło po paru latach, ale późniejsze uchwycenie tego, czym jest psychomanipulacja, na jakich odbywa się poziomach i jakich dotyka sfer, trwało o wiele dłużej. 

Zarówno Beata, jak i Alicja mówią (niezależnie od siebie), że o. Dudek nosił w swej Biblii ich fotografie. Musiał to być jeden ze standardowych elementów jego repertuaru duchowego uwodzenia – dla nich przecież miało to być olbrzymie wyróżnienie

Zbigniew Nosowski

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Beata troszczy się nie tylko o siebie. Mówi, że wśród jej dawnych znajomych ze wspólnot, którymi kierował o. Dudek, jest wiele osób przeżywających obecnie szok. Znali przecież go jako zakonnika wyłącznie od dobrej strony. – Jestem z wieloma z nich w kontakcie – mówi Beata. – Widzę wyraźnie, że istnieje nie tylko trauma wykorzystanych jednostek, lecz także trauma społeczności chrześcijańskiej. Z nią też trzeba sobie umieć poradzić. Dla wielu ludzi ta sytuacja może okazać się przecież niezwykle trudna do uniesienia. 

– Spotykam się z bardzo różnymi reakcjami dawnych znajomych, którzy dowiadują się, że to ja pierwsza zgłosiłam oficjalnie sprawę Antoniego do zakonu – opowiada. – Jedni zarzucają mi opieszałość, inni wyolbrzymianie faktów. Niektórzy zadają intymne pytania i obarczają mnie odpowiedzialnością za niepotrzebne rozdmuchanie sprawy po latach. Do mnie mają żal, że oni sami muszą teraz radzić sobie ze zmianą oceny osoby naszego duszpasterza. Niektórzy typowo przestrzegają przed szkalowaniem Kościoła.

– Dlatego dziwię się, że choć o sprawie w kwietniu napisały media świeckie, nie wspomina o niej większość mediów katolickich w miejscowościach, gdzie działał ojciec Antoni Dudek, nawet po oficjalnym oświadczeniu prowincjała – ubolewa Beata. – Jedynym wyjątkiem jest Radio Doxa należące do diecezji opolskiej, które pisało o sprawie i zapraszało do swej audycji Jolantę Jasińską-Mrukot. Lokalnym mediom katolickim łatwiej było napisać o odsłonięciu ławki z aniołem w Głubczycach niż o poważnych oskarżeniach pod adresem zakonnika, który był pomysłodawcą tej ławeczki.

Na koniec Beata pokazuje mi informację na stronie internetowej dominikańskiego klasztoru na Jamnej, że we wrześniu 2022 r. o. Antoni Dudek prowadził tam rekolekcje dla mężczyzn. Temat rekolekcji: „Kochaj i szalej!”. Bez komentarza… 

„Zło zawsze było takie śliczne”

Kolejna osoba – także chronologicznie – która opowiada o przemocy psychicznej i wykorzystaniu seksualnym ze strony o. Dudka, to Alicja. Jest kilka lat młodsza od Kariny i Beaty, nie znały się wtedy. Mówi, że jej historia to lata 1989–1995. W jej przypadku mowa nie tylko o psychomanipulacji, ale wręcz o zniewoleniu. 

Alicja nosiła w sobie te doświadczenia przez 30 lat. Co było dla niej impulsem do działania? – Już kilka lat wcześniej zasygnalizowałam znajomemu franciszkaninowi, że miałam dramatyczne doświadczenia z jednym z jego współbraci – opowiada 53-letnia dziś kobieta. – To ten zakonnik zapytał w styczniu 2023 r., czy chcę złożyć formalne zeznania (później okazało się, że wcześniej zrobiła to Beata). 

– Początkowo odmawiałam. Ale zmieniłam zdanie, gdy od dwóch osób dowiedziałam się, że podczas jubileuszu 50-lecia swoich ślubów zakonnych Antoni mówił na Górze Św. Anny, iż całe życie kierował się wartością, jaką stanowiła dla niego czystość. Byłam wściekła. Postanowiłam przerwać milczenie i opowiedzieć o jego hipokryzji. 

Później Alicja odnalazła w serwisie Gość.pl relację z pielgrzymki Ann i Hann na Górę św. Anny we wrześniu 2017 r. Jej inicjator i organizator, Antoni Dudek OFM, wygłosił wtedy bardzo osobiste kazanie. „Ta pielgrzymka to próba powiedzenia wam wszystkim, także w imieniu mężczyzn, wszystkim kobietom, które skrzywdziłem, obraziłem, pomniejszyłem, zgorszyłem: przepraszam was” – mówił. I dodał: – „W moim życiu zło, grzech i pokusa nie zjawiały się jako coś brzydkiego, brudnego, nieprzyjemnego. Zło zawsze było takie śliczne”. 

– Jeśli potraktować te słowa dosłownie, to on najpierw nas przeprosił, a zaraz potem nam dowalił – analizuje Alicja i pyta dramatycznie: – Czy to my byłyśmy w jego oczach tym „ślicznym złem”? Czy to my go uwodziłyśmy i sprowadzałyśmy na manowce? Przecież to on był od nas dużo starszy, bardziej wykształcony. To on był księdzem, zakonnikiem ślubującym czystość, naszym przewodnikiem duchowym, nauczycielem wiary i moralności. I to on uczynił mnie swoją niewolnicą, a nie odwrotnie!  

Erotyczna pocztówka od zakonnika

Alicja do dziś zachowała listy od Antoniego sprzed ponad 30 lat. Bardzo jej się teraz przydają. 

Przeglądam część tej korespondencji. Nie sposób mieć wątpliwości, co miał na myśli 41-letni zakonnik przesyłający 20-letniej kobiecie na Walentynki 1991 r. erotyczną pocztówkę z dopiskiem: „Tak bardzo mi Ciebie brak. Nie wyobrażasz sobie. Dlatego tak się cieszę, że znalazłem taką pocztówkę. Bardzo chcę Ciebie usłyszeć. Ale wiesz, co bym chciał naprawdę!!!”. Albo, gdy pisał, jak bardzo pragnie się w nią wtulić. 

W listach, jakie franciszkanin przesyłał Alicji, sporo jest wyznawanych uczuć, ale też miłość wyraźnie jawi się autorowi nie jako uszczęśliwianie ukochanej osoby, lecz jako posiadanie kobiety, korzystanie z niej, właściwie uprzedmiotowienie. Do wciąż nastoletniej dziewczyny dwa razy starszy zakonnik napisał: „Dziękuję Ci przede wszystkim za to wszystko dobro, którego jestem tak często «użytkownikiem»”. – Dokładnie tak napisał: użytkownikiem! – podkreśla Alicja. – A w innym liście kilka wierszy po wyznaniach miłości można przeczytać: „trzymaj język za zębami”. 

– Popadłam wtedy w ogromną depresję – wspomina Alicja. – Zamykałam się w pokoju, płakałam i całymi dniami z niego nie wychodziłam, nie chcąc z nikim rozmawiać. W listach, którymi mnie zasypywał, domagał się podtrzymywania relacji, ale były też pogróżki, szantaż, wyzwiska. Pogrążałam się przez to w coraz większej paranoi. Nie potrafiłam uwolnić się od jego wpływu, byłam całkowicie zagubiona. Odpisywałam więc to, czego sobie życzył i co sam chciał usłyszeć.

Gdy Alicja dopytywała przebywającego poza granicami Polski duszpasterza o to, jak jego wyznania miłości mają się do jego powołania, ten odpisał (w Wielkanoc 1989 r.): „O moim kapłaństwie i o tych problemach, które się wiążą – pogadamy w swoim czasie. Jesteś mi potrzebna! Może to brzmi egoistycznie, ale tak jest. Potrzebuję Ciebie! Będziesz znała całą prawdę”. 

Zarówno Beata, jak i Alicja mówią (niezależnie od siebie), że o. Dudek nosił w swej Biblii ich fotografie. Musiał to być jeden ze standardowych elementów jego repertuaru duchowego uwodzenia – dla nich przecież miało to być olbrzymie wyróżnienie. Do Alicji napisał w liście: „Zdjęcie Twoje z 8.8.89 wkleiłem do Biblii. To tak, jakbym je włożył w serce. Żeby nie umknęło. Nie zniknęło”.

Beata pamięta, że za pierwszym razem, gdy zobaczyła swoją fotografię w jego egzemplarzu Pisma Świętego, naiwnie pomyślała: „Jestem dla niego ważna. Pewnie się za mnie modli”. I przypomina jej się: – Później parę razy wspominał, że chciałby mieć moje zdjęcie nago w portfelu, ale patrzyłam na niego jak na wariata. Nie było szans, żebym się zgodziła.

„STRACH! On mnie pragnie!”

W swoim archiwum Alicja znalazła także własne zapiski, coś w rodzaju pamiętnika. Pokazuje mi te ich fragmenty, które dotyczą relacji z o. Antonim. A przecież wiadomo, że nie notowała tam najintymniejszych szczegółów. 

Zapiski pochodzą z jeszcze wcześniejszego okresu niż zachowane listy zakonnika. Zaczynają się we franciszkańskiej parafii we Wrocławiu, gdzie o. Dudek był duszpasterzem (a w latach 1992–2000 proboszczem), zaś Alicja ochoczo pomagała mu w różnych działaniach. Dziś wspomina: – Czułam się wyróżniona tym, że mnie zapraszał do współpracy. Czasami wkurzały mnie jego chamskie zachowania, ale on był przecież kimś, a ja szarą, ale jednak zauważoną myszką.

W listach, jakie franciszkanin przesyłał Alicji, sporo jest wyznawanych uczuć, ale też miłość wyraźnie jawi się autorowi nie jako uszczęśliwianie ukochanej osoby, lecz jako posiadanie kobiety, korzystanie z niej, właściwie uprzedmiotowienie

Zbigniew Nosowski

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Czerwiec 1987 (Alicja ma ledwo skończone 17 lat): „…w pokoju, koło salek, gdy byłam już z nim sama, pytam, co mu tak na tym wyjeździe zależy [franciszkanin nalegał, żeby Alicja mu towarzyszyła w pewnej wyprawie – ZN]. A on: – Mam ci powiedzieć? Mówię: – Tak. I wstał i mnie pocałował, mówiąc: – Teraz rozumiesz, czy mam jeszcze raz powtórzyć? Przyznam, że nic nie rozumiałam”.

Maj 1988: „Wieczorem u Antoniego i zaskakująca rozmowa. – Wiesz, że wyjeżdżam. – Wiem. – Bardzo mi się podobasz i chciałbym gdzieś z Tobą pojechać i czy będę mógł gdzieś Cię porwać. (…) [Antoni – ZN] dziękuje Bogu, że miał w końcu odwagę mi to powiedzieć. Czeka na odpowiedź”.

Czerwiec 1988: „Ostatnie pożegnanie [o. Dudek wyjeżdżał do pracy duszpasterskiej na wyspie Rodos – ZN]. (…) Brutalnie wtargnęłaś w moje życie, to znaczy nie brutalnie, ale w nie weszłaś, oczarowałaś jak czarownica. Miałem w stosunku do Ciebie inne zamiary, ale nie chciałem skrzywdzić Twoich rodziców, chociaż to bardzo ciężko”. 

Październik 1989: „Wieczorem z Antonim przy Akropolu [zakonnik ściągnął Alicję do pracy w Grecji – ZN]. W domu łzy – nie wiedziałam, co ze sobą zrobić, odechciało mi się wszystkiego. STRACH!!! On mnie pragnie”. 

„Jak kanarek zamknięty w złotej klatce”

W 1989 r. Alicja wyjechała do o. Dudka na grecką wyspę Rodos, gdzie franciszkanin troszczył się o pielgrzymów i prowadził duszpasterstwo polonijne. To on ją tam zaprosił i gwarantował bezpieczeństwo. Rodzice dziewczyny nawet wyrazili pisemną zgodę na wyjazd córki. 

– Na początku pobytu powiedział mi, że długo na mnie czekał – opowiada mi Alicja. – Miałam dziewiętnaście lat, moim zadaniem było sprzątanie u jednej z greckich rodzin. Wtedy jeszcze nie przychodziło mi do głowy, że te słowa Antoniego mogą mieć jakiekolwiek istotne znaczenie, bo dla mnie osoba duchowna była półświęta. 

O swoich przeżyciach na Rodos Alicja szczegółowo opowiedziała Jolancie Jasińskiej-Mrukot. Któregoś wieczora franciszkanin zaprosił Alicję na wycieczkę. „W pewnym momencie rozebrał się do pasa, powalił mnie na ziemię, zerwał mi bluzkę i położył się na mnie. I stało się…” – opowiadała Alicja w reportażu drukowanym w tygodniku „O!Polska”. Trzeba dodać, że w internetowej zapowiedzi artykułu i na okładce tygodnika zamiast „I stało się” przeczytać można: „I zgwałcił mnie”. W rozmowie ze mną, w trosce o wierność własnym słowom, Alicja podkreśla jednak, że nie użyła w swej relacji słowa „gwałt”, przynajmniej w jego potocznym rozumieniu.  

Moja rozmówczyni potwierdza jednak całą pozostałą relację opublikowaną w opolskiej gazecie. Opowiadała tam m.in.: „Nie mogłam sobie z tym poradzić, czułam się winna, bo to zakonnik, więc odczuwałam to tak, że Bóg mi tego nie wybaczy. Już zrozumiałam, po co mnie przywiózł”. Co dziwniejsze, franciszkanin zaprowadził ją nawet do swojej mamy, która przyjechała na Rodos. „Nie krył przed swoją matką tej relacji ze mną. To było obrzydliwe, kiedy jego mama mówiła mi, żebym nie zdradziła Antka”. 

W rozmowie ze mną Alicja dodaje: – Naiwnie uwierzyłam wcześniej w jego zapewnienia o miłości platonicznej. Przecież mówił mi i pisał, że nie chce nikogo skrzywdzić, że wróci kiedyś do Polski i będzie musiał ludziom spojrzeć w oczy. Pisał zresztą do moich rodziców, zapewniał o opiece nade mną i że gdyby było coś nie tak, to pierwszym samolotem wracam do kraju.

Tymczasem rzeczywistość była skrajnie odmienna. – Na Rodos od samego początku Antoni zaczął mnie traktować jak swoją własność, bez prawa głosu i podejmowania własnych decyzji – opowiada Alicja. – Mogłam tam mieć wszystko, bylebym była mu posłuszna jak baranek, włącznie z jego zachciankami seksualnymi. A on domagał się ode mnie zachowań, jakie oglądał we Francji w filmach pornograficznych. Nie zgadzałam się, ale w końcu poddałam się w swojej bezradności. Seks był i na plaży, i w samochodzie, i w klasztorze. 

– Czułam się jak kanarek zamknięty w złotej klatce – wspomina Alicja. – Musiałam być na każde jego zawołanie. Od samego początku miałam całkowity zakaz kontaktowania się z kimkolwiek. Bez specjalnego zezwolenia nie wolno było mi opuszczać domu. Zniewolenie końca dwudziestego wieku! 

„Rodzice uwierzyliby jemu, a nie mnie”

Pytam Alicję, dlaczego wtedy nie uciekła od franciszkanina. – Znalazłam się w sytuacji bez wyjścia – odpowiada kobieta. – Czułam się jak w matni. Stałam się jego niewolnicą. Groził, że mnie deportuje, a miał tam układy, ja zaś po upływie trzech pierwszych miesięcy nie miałam prawa legalnego pobytu w Grecji. Nie miałam pieniędzy, nie znałam języka, pierwszy raz byłam za granicą. On nawet zabierał mi paszport. A przede wszystkim to jemu ludzie ufali, także moi rodzice. Do mojej mamy pisał listy per „Pani Mamo”… 

Franciszkanin umiejętnie korzystał z zaufania, jakie wzbudzał w ludziach i z daru przekonywania innych. – Gdyby powiedział moim rodzicom, że to ja go sprowokowałam, na pewno uwierzyliby jemu, a nie mnie. Przecież to wspaniały zakonnik… A mnie szantażował i straszył, że wszyscy się dowiedzą, jaką jestem dziwką – wspomina Alicja. W jednym z listów, jaki otrzymała od franciszkanina, rzeczywiście czytam: „Jeżeli mnie jeszcze raz oszukasz, nie będę baczył na konsekwencje – świat pozna, kto Ty jesteś”.  

W reportażu Jolanty Jasińskiej-Mrukot można przeczytać opowieść Alicji o dosłownym uwięzieniu, i to w wieczór 24 grudnia, gdy szczególnie odczuwała oddalenie od rodziny i ojczyzny. „Byłam przekonana, że idziemy na kolację wigilijną, a on wprowadził mnie w klasztorze do pustego pomieszczenia, zgasił światło i zamknął drzwi na klucz”. Tam kobieta spędziła pół nocy. Przełącznik światła miała w zasięgu ręki, ale Antoni zakazał włączania oświetlenia. Jedyną możliwością wyjścia był skok przez okno. „Potem już było mi wszystko jedno, co on robi” – opowiadała Alicja opolskiej reporterce. „Kiedy wiedziałam, że przyjdzie po mnie, w wiadomym celu, wcześniej piłam”. 

W końcu jednak Alicji udało się uciec z Rodos. Franciszkanin próbował ją odzyskać dla siebie, przyleciał do jej rodziców z Londynu. – Odgrażał się, że wszędzie mnie znajdzie, i tak też czynił! – z bólem wspomina kobieta. – Płakał i błagał, żebym do niego wróciła. Wtedy jeszcze nie wiedziałam, że ten jego częsty płacz był formą manipulacji. Będąc cały czas pod jego presją, bałam się odmówić wprost. Lecz ani myślałam wracać na Rodos. A on dwa miesiące później przysłał mi list, że ma nową kobietę, którą też ściągnął z Wrocławia. Później zaś przez telefon chwalił się, że ona robi z nim to, na co ja się nie zgadzałam… Tyle że nie przeszkadzało mu to w dalszym naleganiu, abym do niego przyjechała.

Po kilkunastu miesiącach, gdy oboje byli już ponownie w Polsce, Antoni wciąż starał się nawiązywać kontakty z Alicją, już jako mężatką. Skończyło się to dopiero po urodzeniu przez nią trzeciego dziecka.

„On nic nie zrozumiał”

Dziś Alicja nie chce już trzymać języka za zębami. Mówi mi, że w swoim życiu długo usprawiedliwiała Antoniego. – Naiwnie myślałam, że on się we mnie nieszczęśliwie zakochał. Dopiero z czasem okazywało się, że wykorzystuje i poniża kolejne kobiety. Ale one najczęściej o sobie nawzajem nie wiedziały. Teraz to wychodzi na jaw. Tym bardziej nie możemy milczeć.

– Kiedyś chciałam osobiście wykrzyczeć Antoniemu swoje krzywdy przez telefon – opowiada Alicja. – Szukałam nawet jego aktualnego numeru. Chciałam wyrzucić z siebie tę wieloletnią gorycz, żal i złość. Raz nawet do mnie oddzwonił, ale już po jego pierwszych słowach dotarło do mnie, że on przez te lata nic nie zrozumiał. Na powitanie usłyszałam: „Cześć, d…!”. Uznałam, że nie mamy o czym rozmawiać. 

– Dawniej sądziłam inaczej, ale teraz wiem, że działał z premedytacją. Gdy na Rodos raz zadałam mu pytanie, dlaczego nie robił mi tego wszystkiego w Polsce, skoro miał tyle możliwości, odpowiedział: „Nie chciałem Cię spłoszyć”.

– Co dziś o nim myślę? Ciężko powiedzieć – zastanawia się Alicja – bo to mieszanka różnych uczuć i refleksji. Wiem, że jako osobie wierzącej nie wolno mi nienawidzić. Z jednej zatem strony, gdy patrzę na jego postarzałą sylwetkę, jest mi go żal. Ale z drugiej: im więcej sobie przypominam, im wnikliwiej czytam listy od niego i moje zdawkowe notatki z tamtych lat, tym bardziej nie potrafię na niego patrzeć bez złych emocji. Chciałabym, aby on chociaż raz poczuł to, co czuły poniżane przez niego kobiety. 

Alicja wspomina: – Na Rodos żyłam w ciągłym strachu przed nim. Często płakałam w poczuciu winy i bezradności, waliłam głową w ścianę, pytając, po co żyję. I tak przegrałam swoje młode życie. Cały czas jest we mnie walka i pytanie, jak inaczej mogłyby się potoczyć moje losy, gdyby on nie stanął na mojej drodze. 

Moja rozmówczyni uznała więc, że trzeba się zdecydować na złożenie zeznań i postępowanie wewnątrzzakonne. – Po tylu latach to jedyna chyba dostępna obecnie dla mnie droga do jakiegoś aktu sprawiedliwości. Chcę też, aby kościelna decyzja w jego sprawie była przestrogą dla innych księży z podobnymi problemami oraz lekcją dla młodych dziewczyn, aby uważały na takich charyzmatycznych kapłanów. 

„Wykorzystywał w celach seksualnych swój status zakonnika i duszpasterza”

Pytam Alicję o wiarę. Powtarza, że wiary nie porzuciła, ale trudno jej się odnaleźć w Kościele. – Niekiedy zadaję pytania: „Gdzie Ty, Boże, wtedy byłeś? Dlaczego na to pozwoliłeś?”, ale nie znajduję odpowiedzi – dzieli się ze mną Alicja. – W Boga wierzę i często podnoszę wzrok ku Niemu, zwłaszcza kiedy już nie daję rady, ale do ludzi Kościoła nie mam zaufania.

Jaka decyzja byłaby sprawiedliwa dla Alicji? – Moje zdanie jest od 30 lat niezmienne: Antoni powinien zostać usunięty z zakonu i kapłaństwa. Niezależnie od innych swoich talentów i dokonań był oszustem, który notorycznie żył niezgodnie ze ślubami zakonnymi. Oszukiwał (i być może nadal oszukuje) nie tylko innych ludzi, ale też Boga i samego siebie. Takich księży nam nie trzeba. Boję się tylko, że z różnych względów mogą go zostawić w zakonie, co byłoby zielonym światłem dla innych duchownych, którzy mają podobny stosunek do kobiet.

– Trzeba jednak jasno powiedzieć, że on wykorzystywał w celach seksualnych swój status zakonnika i duszpasterza. Bez tego nie miałby tak szerokich możliwości manipulacji. Pewnie mało która kobieta zwróciłaby na niego uwagę, bo przecież w normalnym świecie to nie był przysłowiowy macho. Cieszę się, że w końcu mogę to z siebie wyrzucić i dziękuję za to, że są ludzie, którzy chcą nas słuchać – podsumowuje Alicja.

Ciąg dalszy – za kilka dni. Niektóre imiona i okoliczności wydarzeń zostały zmienione. 

Więcej o mechanizmach wykorzystywania bezbronnych dorosłych w Kościele można przeczytać w letnim numerze kwartalnika „Więź”. Znajdują się tam następujące teksty:
Przemoc duchowa po katolicku, rozmowa Tośki Szewczyk z Doris Reisinger,
Zbigniew Nosowski, Zrozumieć bezbronnych,
Mniej bezbronni kanonicznie, rozmowa Zbigniewa Nosowskiego z ks. Janem Dohnalikiem.