Kwartalnik

W latach 80. skandowano na ulicach, że nie ma wolności bez „Solidarności”. A czy polskiej wolności – odzyskanej przed 30 laty – solidarności jednak nie zabrakło? Jaki jest społeczny bilans transformacji? Narasta dziś w Polsce odrzucenie nie tylko instytucji Kościoła, lecz także wiary jako takiej. Ubywa również chętnych do dialogu po stronie niewierzących. Czy trzeba zatem dialogować solo? W dobie internetu nie sposób już zniszczyć wrogiej idei – słowa trwają i mają konsekwencje. Nawet palenie książek nie unicestwi zawartych w nich treści. Czy grozi nam zemsta pochopnie używanych słów?

Pogarsza się zarówno stan psychiczny Polaków, jak i stan opieki psychiatrycznej. Dlaczego psychiatria wpadła w pułapkę płytkiej polityki zdrowotnej? W czasie watykańskiego szczytu trzej kardynałowie, prawniczka i dziennikarka zaproponowali bolesny rachunek sumienia Kościoła po tragedii wykorzystywania seksualnego dzieci i młodzieży. Gry wideo to dziś coraz ważniejsze miejsce ekspresji realnych tożsamości, ale także uczenia się odpowiedzialności i budowania wspólnoty. Czego zatem możemy dowiedzieć się o nas, graczach?

Urodzili się jeszcze w PRL, dorastali w III RP, na rynek pracy wchodzili już w XXI w. Słyszeli, że mają liczyć tylko na siebie – czy takie doświadczenia to walor, czy obciążenie? Trzej ostatni papieże jednym głosem mówią o pilnej potrzebie odpowiedzialności ekologicznej. Dlaczego tak wielu wciąż uważa ją za sprawę niepoważną? Czym jest chrześcijańska ekologia integralna? Dla jednych komiks jest książką, ale nie jest literaturą. Dla drugich to czwarty rodzaj literacki, o którym zapomniał Arystoteles. Czy to medium rzeczywiście jest w stanie unieść każdą historię?

Żyjemy w czasach dobrych dla populistów, świadczą o tym teksty autorów z Austrii, Holandii, Niemiec, Serbii, Włoch i Polski. Jak odpowiedzieć na populistyczne tendencje w polityce? Czy sekularyzacja w Polsce wydarzyła się niejako „na własne życzenie”? Czy Polacy to, jak pisał 60 lat temu o Niemcach ks. Joseph Ratzinger, „wierzący poganie”? Czy zamknięta w swojskości Polska stanie się rezerwatem w Europie? Skąd bierze się coraz silniejszy lęk przed „obcym”, zwłaszcza przed uchodźcami? Jaka może być polskość na miarę XXI wieku?

Przyszłości Unii Europejskiej jest coraz mniej pewna. Niepokój budzi więc ukryta pod ideologicznymi sloganami o wstawaniu z kolan bezradność polskiej polityki zagranicznej i automarginalizacja naszego państwa w strukturach europejskich. Przecież Europa to nasza poszerzona ojczyzna. Filozofowie i socjologowie religii uznają rozróżnienie na „zadomowionych” i „poszukiwaczy” za kluczowe dla zrozumienia duchowego klimatu współczesności. Jak Kościół ma towarzyszyć poszukiwaczom i jak ma umacniać wiarę zadomowionych? Zachęcamy również do świętowania Roku, którego nie ma – czyli do wspólnego z naszymi autorami czytania Bolesława Leśmiana oraz przyjrzenia się jego (nie)wierze i postawie twórczej.

Sumienie jest najbardziej mną. Nazywane bywa busolą moralną, sędzią, świadkiem, strażnikiem, wewnętrznym głosem, najtajniejszym sanktuarium. A jaka jest społeczna rola sumienia? Jakie ma być jego miejsce w systemie prawnym? Zapraszamy też do kościelnego rachunku sumienia z głoszonej tradycyjnie zasady prymatu sumienia. Czy współcześni papieże wznieśliby toast za sumienie, w którym sami są umieszczeni na drugim miejscu – czyli za sumieniem, jak chciał bł. John Henry Newman? Wyruszamy również na poszukiwanie ludu – zarówno w polskiej historii, jak i, co trudniejsze, we współczesności. Czy tęsknota za „zdrowym, polskim ludem” – czymś odmiennym od „wyobcowanych elit” – to tylko zabieg ideolo- giczny, czy coś więcej? Gdzie jest dziś lud?

Do szukania dróg miłosiernego duszpasterstwa zachęca papież Franciszek, ostatnio przez adhortację Amoris laetitia. Jaki może być Kościół na miarę miłosierdzia? Jak w tę instytucję wcielić Boskie miłosierdzie – tę „ekstrawagancję” Najwyższego (kard. Tagle)? Czy możliwa jest gospodarka bez wykluczenia? Czy o ekonomii da się rozmawiać poważnie i po ludzku – to znaczy: i zrozumiale, i z myślą o człowieku, a nie tylko o wskaźnikach? Czy naprawdę mamy do czynienia ze śmiercią intelektualisty i nie ma już co po nim płakać? A może jednak intelektualista jest nadal potrzebny?

Piszemy w tym numerze „Więzi”, z rożnych stron, o narodzie polskim. Jak mówić o związkach katolicyzmu z polskością 1050 lat po chrzcie Mieszka? Czy Polacy to naród ochrzczony? Może raczej naród (w większości) ochrzczonych? Na wolę narodu-suwerena powołuje się dziś rządząca partia, realizując swój plan polityczny. Ale jaka jest rola „woli narodu” w demokratycznym państwie prawa? Jak opisać projekt Prawa i Sprawiedliwości: rewolucja autorytarna, konserwatywna czy moralna? Artyści słyszą coraz więcej o swoich obowiązkach wobec kultury narodowej. Czy jednak polska sztuka jest tym samym, co sztuka polska? Czy artyści mogą służyć narodowi także przez rozdrapywanie ran?