Odruchy obronne zamiast uczciwości

Wśród biskupów nastąpiła pewna zmiana retoryki w sprawach pedofilii klerykalnej. Nie zmienia się jednak postawa wobec zgłaszanych w związku z tego typu czynami roszczeń.

Opadł już nieco kurz po pierwszych emocjonalnych reakcjach na ujawnione tydzień temu przez Onet skandaliczne zachowanie diecezji bielsko-żywieckiej w procesie, który wytoczył jej molestowany przez ks. Jana W. pan Janusz Szymik. Dość specyficzne oświadczenie w sprawie wydała po dwóch dniach sama diecezja, firmując je poprzez swoje Centrum Informacyjno-Medialne. Pomijając fakt, że na zajęcie stanowiska w tak istotnej kwestii nie zdobył się ordynariusz bp Roman Pindel, zdumienie budzi sama treść tego oświadczenia.

Oto bowiem diecezja przeprasza „Pana Janusza oraz wszystkie osoby zgorszone doniesieniami medialnymi”, obiecując przy tym, iż „na polecenie Biskupa Romana Pindla wniosek dowodowy w tym zakresie zostanie doprecyzowany w najbliższym czasie, aby można było ustalić okoliczności istotne dla prawidłowego rozstrzygnięcia Sądu Cywilnego przy uwzględnieniu wrażliwości Pokrzywdzonego i poszanowaniu Jego godności”. Zdaniem diecezji z jednej strony „w treści dokumentu, który jest odpowiedzią na pozew, nie powinny się znaleźć pytania dotyczące orientacji seksualnej Pokrzywdzonego oraz sugerujące «czerpanie przez niego satysfakcji»”, ale jednocześnie dotyczący tego wniosek dowodowy nie zostanie wycofany, a jedynie „doprecyzowany” – cokolwiek miałoby to znaczyć…

Diecezja przeprasza nie za zgorszenie wywołane swoją karygodną postawą w procesie, lecz za „doniesienia medialne”. Może więc wszystko odbyło się tak, jak zostało zaplanowane, a problem powstał jedynie dlatego, że skandaliczna linia obrony diecezji bielsko-żywieckiej wyszła na jaw?

Krzysztof Bramorski

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Co zatem poszło nie tak? Diecezja przeprasza nie za zgorszenie wywołane swoją karygodną postawą w procesie, lecz za „doniesienia medialne”!? Może więc wszystko odbyło się jednak tak, jak zostało zaplanowane, a problem powstał jedynie dlatego, że – niestety? na szczęście? – skandaliczna linia obrony diecezji bielsko-żywieckiej wyszła na jaw?

To biskup wybrał pełnomocnika

Przyjrzyjmy się zatem sekwencji zdarzeń. Janusz Szymik zdecydował się pozwać diecezję. Późno? Być może. To jednak temat na inne rozważania, raczej psychologiczne. Z prawnego puntu widzenia takie „opóźnienie” to impuls do refleksji, czy prawa ofiar wykorzystywania w wieku dziecięcym są wystarczająco chronione przez obowiązujące przepisy, także dotyczące przedawnienia. W tym przypadku istotne jest jednak to, że diecezja otrzymała pozew. I to otrzymała go już po tym, jak wina duchownego, prześladowcy małoletniego wówczas Szymika, została stwierdzona w procesie kanonicznym, zakończonym dekretem karnym.

Sprawa nie należy więc do bagatelnych, dotyczy delikatnej i wrażliwej z punktu widzenia Kościoła materii – niewątpliwego dla władz kościelnych wykorzystywania nastolatka przez księdza – a ponadto może mieć poważne skutki majątkowe. Takich kwestii nie rozstrzyga się na poziomie kurialnego referenta. Sprawa trafia więc do biskupa ordynariusza.

Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego pozwany powinien wnieść odpowiedź na pozew, w której przedstawia swoje stanowisko, wnioskuje o przeprowadzenie dowodów, w tym przesłuchanie „swoich” świadków. Zwykle takie pismo sporządza profesjonalny pełnomocnik. Również w tej sprawie taki pełnomocnik – w osobie adw. Anny Englert z Bielska – został ustanowiony. Za wiedzą i zgodą biskupa Pindla.

To biskup podpisał pełnomocnictwo – do występowania wobec konkretnej osoby, w konkretnej sprawie. Pełnomocnictwo nie zostało podpisane przez innego uprawnionego przedstawiciela kurii, nie miało też charakteru ogólnego („do występowania we wszystkich sprawach”). Biskup wiedział więc, kto go będzie reprezentował w sprawie z powództwa Janusza Szymika, znał też dotychczasowy przebieg i szczegóły tej sprawy. To z jego bowiem polecenia rozpoczęto i prowadzono proces kanoniczny wobec ks. Jana W., on informował o wynikach postępowania Kongregację Nauki Wiary, on wreszcie jest odpowiedzialny za realizację nałożonych na duchownego sankcji. Świadomie dokonał wyboru pełnomocnika i powierzył mu obronę diecezji przed roszczeniami ofiary.

Pełnomocnik sporządza zatem odpowiedź na pozew. Nie wnikając zbyt głęboko w szczegóły kilkunastostronicowego pisma, faktem jest, że odpowiedź zawiera m.in. szeroko już komentowane skandaliczne wnioski o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego seksuologa na okoliczność ustalenia preferencji seksualnych Janusza Szymika, w szczególności ustalenia jego orientacji seksualnej, a także próbuje dowieść czerpania przez gwałconego i molestowanego nastolatka satysfakcji i zadowolenia z tej relacji z duchownym…

„Doprecyzowanie” zamiast przeprosin

Tu trudno powstrzymać się od komentarza. Ileż bezduszności potrzeba, aby w obliczu stwierdzonego wykorzystywania seksualnego kilkunastoletniego chłopca, próbować osłabiać winę dorosłego sprawcy sugestiami co do orientacji seksualnej ofiary? Pokrzywdzony mężczyzna – przypomnijmy – pomimo traumy jest dziś mężem i ojcem! Ileż trzeba cynizmu, aby – ignorując naukową wiedzę psychologiczną – próbować udowadniać, że molestowany kilkunastoletni chłopiec „okazywał zadowolenie z utrzymywania relacji intymnej z księdzem” i dobrowolnie utrzymywał z nim kontakty seksualne?

Nawet gdyby przyjąć argumentację diecezji, że do oralnych i analnych stosunków ks. W. z pokrzywdzonym dochodziło dwa lata później, niż wskazuje to powód, to nadal mielibyśmy do czynienia z 14-letnim chłopcem. Trudno wobec dzisiejszego stanu wiedzy poważnie twierdzić, że w takiej sytuacji osoba pokrzywdzona może być współwinna gwałtu, a nawet prowokować i być zań odpowiedzialna. No chyba, że ktoś nadal na poważnie bierze teorie abp. Józefa Michalika z 2013 r., który twierdził, iż jednym ze źródeł pedofilii jest „ta niewłaściwa postawa, czy nadużycie, kiedy dziecko szuka miłości. Ono lgnie, ono szuka. I zagubi się samo i jeszcze tego drugiego człowieka wciąga”…

Podstawowe pytanie, jakie należy postawić w tej sprawie, brzmi jednak: kto wzniósł się na taki poziom bezduszności i cynizmu? Czy jest to tylko autorski (przekraczający zasady etyki zawodowej) pomysł pełnomocniczki, czy też został on autoryzowany przez jej mocodawców? Niestety, samodzielność pani adwokat jest raczej mało prawdopodobna. Co prawda, oświadczenie kurialne stwierdza, że w odpowiedzi na pozew „nie powinny się znaleźć pytania dotyczące orientacji seksualnej Pokrzywdzonego oraz sugerujące «czerpanie przez niego satysfakcji»”, ale jednak świadkami proponowanymi w odpowiedzi na pozew są biskupi bielsko-żywieccy (obok ordynariusza także biskup pomocniczy Piotr Greger). Trudno uwierzyć, by ich gotowość składania zeznań m.in. na okoliczność braku stosowania przez prześladowcę wobec ofiary przemocy, groźby czy podstępu nie była z nimi uzgodniona, a w konsekwencji by nie znali oni linii obrony obranej w procesie i jej nie akceptowali.

Również pozostała argumentacja wyrażona w omawianym piśmie procesowym opiera się w znacznej mierze na argumentach historycznych i kanonicznych, których przygotowanie nie byłoby możliwe bez znacznego zaangażowania i udziału strony kościelnej. Tajemnicą obu hierarchów pozostanie więc zapewne, dlaczego najpierw, choćby pośrednio, akceptowali oni linię obrony, która znalazła odzwierciedlenie w piśmie procesowym, teraz zaś, po medialnej burzy, odżegnują się od niej i – zamiast osobiście przeprosić i cofnąć skandaliczne wnioski – zapowiadają jedynie ich „doprecyzowanie”…

Historia lubi się powtarzać

Niestety, doświadczenia z wcześniejszych, podobnych spraw nie stały się dla biskupa Pindla magistra vitae. Historia znowu, zamiast być nauczycielką życia, zechciała – jak to lubi – się powtórzyć. Postawa diecezji bielsko-żywieckiej potwierdza, że w Konferencji Episkopatu Polski, m.in. w związku z kolejnymi decyzjami Stolicy Apostolskiej wobec biskupów kryjących sprawców wykorzystywania seksualnego, nastąpiła co prawda pewna zmiana retoryki w sprawach pedofilii klerykalnej. Nie zmienia się jednak postawa wobec zgłaszanych w związku z tego typu czynami roszczeń.

Obecna próba dyskredytowania pana Janusza Szymika, domagającego się od diecezji bielsko-żywieckiej zadośćuczynienia za doznane krzywdy, wpisuje się w strategie stosowane we wcześniejszych tego typu sprawach. Diecezja bydgoska i archidiecezja wrocławska w sprawie wytoczonej przez ofiarę byłego ks. Kani, mimo skazania prześladowcy na karę więzienia oraz postępowań i decyzji kanonicznych, do końca próbowały uniknąć odpowiedzialności materialnej wobec ofiary, nie uznając wyroku pierwszej instancji i powołując się na argumentację o braku odpowiedzialności Kościoła za czyny jego duchownych. Podobnie działało Towarzystwo Chrystusowe, które – idąc aż do Sądu Najwyższego – próbowało uniknąć odpowiedzialności wobec kobiety gwałconej w dzieciństwie przez członka tego zgromadzenia.

Taka postawa, o czym doskonale wiadomo, prowadzi do powtórnej wiktymizacji ofiar przestępców w sutannach w kolejnych procesach. Ale nawet pomijając ten aspekt, jest ona nie do przyjęcia dla instytucji takiej jak Kościół katolicki, który aspiruje do roli autorytetu moralnego. Tymczasem doczesne interesy materialne przedłożone są jednak ponad wierność głoszonym przez siebie zasadom moralnym. Trafnie stwierdził na tych łamach franciszkanin o. Tarsycjusz Krasucki, że w tej sprawie „interesy zawiesiły moralność”. Smutne to, bo do tej pory bp Roman Pindel cieszył się dobrą opinią za swe wcześniejsze działania w sytuacjach wykorzystywania seksualnego.

Znowu ta hipokryzja

Co wynika z ujawnienia sposobu postępowania kolejnej polskiej diecezji wobec osoby skrzywdzonej w dzieciństwie przez duchownego? Po pierwsze, skompromitował się biskup bielsko-żywiecki. Po drugie, wyszło ponownie na jaw, jak bardzo nadal kościelna praktyka w Polsce rozmija się z teorią i jak świetnie ma się klerykalna hipokryzja. Można (i trzeba było!) zakładać Fundację Świętego Józefa, wprowadzać diecezjalne dokumenty regulujące ochronę nieletnich w zetknięciu z duchownymi, prowadzić szkolenia i próbować korygować medialne milczenie lub niestosowne wypowiedzi niektórych hierarchów, jak próbują to z zaangażowaniem robić o. Adam Żak czy ks. Piotr Studnicki – jednak to wszystko blednie w zetknięciu z faktami i postępowaniem w konkretnej sytuacji, gdy w konflikcie z dobrem osoby pokrzywdzonej ofiary stają interesy majątkowe Kościoła. Jak bardzo oszukani muszą w takiej sytuacji czuć się nie tylko wierni, ale i wspomniani duchowni, dający swoje twarze przemianom Kościoła w tej dziedzinie…

Groteskowo na tle tego kolejnego przykładu hipokryzji kościelnej hierarchii wypada wiceprzewodniczący KEP, abp Marek Jędraszewski, który ostatnio rozdzierał szaty i doszukiwał się przyczyn odchodzenia młodych od Kościoła w digitalizacji komunikacji, rozwoju mediów społecznościowych, pandemii, zdalnej edukacji czy wreszcie rygoryzmie etycznym Kościoła. Niestety, ekscelencjo, to tylko skrzywione obserwacje zza murów oblężonej twierdzy, wybudowanej przy Franciszkańskiej w Krakowie.

Kto wzniósł się na taki poziom bezduszności i cynizmu? Czy jest to tylko autorski pomysł pełnomocniczki, czy też został on autoryzowany przez jej mocodawców? Niestety, samodzielność pani adwokat jest raczej mało prawdopodobna

Krzysztof Bramorski

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Kościół w Polsce sam siebie uczynił taką twierdzą, zamiast uczyć się nowoczesnej komunikacji, wychodzić do ludzi i odważać się na merytoryczną dyskusję. Zamiast ewangelizacji mamy wściekłe ataki na bliźnich inaczej myślących; zamiast wsłuchiwania się w ludzkie problemy – wykluczanie kolejnych grup społecznych; zamiast katechezy – często indoktrynację na niskim poziomie intelektualnym; zamiast merytorycznej dyskusji i odpowiedzi na uzasadnioną krytykę – zrywanie więzi i oskarżenia o eksterminację gorszą niż za PRL. Wreszcie: zamiast refleksji, przeprosin i rzetelnego oczyszczenia się ze zbrodni pedofilii – gorszące próby umniejszania strasznego zła i unikania odpowiedzialności. To są prawdziwe przyczyny, dla których wyludniły się seminaria, a wkrótce opustoszeją kościoły.

Casus bielski pokazuje dobitnie, że w polskim episkopacie „nie przyjęły się” wytyczne i przykład papieża Franciszka i Stolicy Apostolskiej. Daleko mu także do refleksji biskupów francuskich, otwartości i uczciwości szefa Komisji Episkopatów Unii Europejskiej kard. Jean-Claude’a Hollericha czy gotowości do rozliczeń, współpracy i reform niektórych biskupów niemieckich. Jeden z nich, biskup Essen Franz-Josef Overbeck, wyznał ostatnio otwarcie, że nie sposób już zaprzeczać egzystencjalnemu kryzysowi w Kościele, wywołanemu nadużyciami duchowymi i seksualnymi, a potworne szkody, jakie Kościół wyrządził na całym świecie, wymagają zmian o podstawowym charakterze. Nie da się już na nie reagować „odruchami obronnymi”, jak nazwał to hierarcha. Nie wolno też zarzucać złych intencji tym, którzy domagają się zmian. To jednak, niestety, w Niemczech…

Realnie, a nie tylko werbalnie

Czas na otrząśnięcie się z samozadowolenia i wygody klerykalizmu. Czas na słuchanie papieża Franciszka i realizację jego wytycznych – tych ewangelicznych, i tych prawnych. Czas na niezależną komisję z udziałem świeckich, na otwarcie archiwów i na szacunek dla prawa. Na nieunikanie odpowiedzialności, na współpracę z organami wymiaru sprawiedliwości. Koniec z ucieczkami we frazesy, chowaniem się za immunitetami, przewlekaniem postępowań. Czas na to, co w języku kościelnym określa się jako „stanięcie w prawdzie”, a co jest po prostu uczciwością.

Czas wreszcie na realną politykę „zero tolerancji” wobec przełożonych kościelnych utrudniających dochodzenie sprawiedliwości. Czas, by – także za postawę zajmowaną w procesach przed sądami państwowymi – polscy biskupi musieli tłumaczyć się w myśl art. 1 § 1.b motu proprio papieża Franciszka „Vos estis lux mundi”. Odpowiedzialności na mocy tego przepisu podlegają przecież przełożeni kościelni, których działania lub zaniechania mają na celu zakłócanie lub uniknięcie dochodzeń cywilnych lub kanonicznych przeciwko duchownym sprawcom wykorzystania seksualnego.

Do tej pory polscy biskupi w wielu sprawach kontestowali papieża Franciszka i wytyczne Stolicy Apostolskiej. Wedle moich źródeł, wbrew oficjalnym przekazom, w październiku 2021 r. spotkało ich w Watykanie, przy okazji październikowej wizyty ad limina Apostolorum, solidne „mycie głowy”. W efekcie zmienili już swoje podejście do kwestii migrantów i uchodźców. Czas na radykalne – realne, a nie tylko werbalne – rozliczenie się z pedofilią i cierpieniem jej ofiar. Polski Kościół stać na to, także materialnie.

Przeczytaj też: Myślenie kurii jak myślenie pedofila. Cztery pytania do bp. Pindla