Zima 2024, nr 4

Zamów

Recenzje

Leszek Szaruga, „Kwartalnik Artystyczny. Kujawy i Pomorze” 2023, nr 4 (120)

Wesprzyj Więź

Opublikowany właśnie – jako kolejny w serii korespondencji Redaktora – zbiór listów, jakie w latach 1943–1948 wymieniali między sobą Jerzy Giedroyc i Józef Czapski należy do tych ksiąg naszej kultury, które stanowią w myśleniu o niej niezwykle ważny punkt orientacyjny, który, choć dla wielu niedostrzegalny i skryty w cieniu przeszłości, pozwala zrozumieć nie tylko istotę fenomenu, jaki stanowiła paryska „Kultura” i jej krąg trafnie nazywany przez Andrzeja Stanisława Kowalczyka „Rzeczpospolitą epistolarną”, ale też rozpoznać korzenie owego zjawiska.

[…] wątek korespondencji ukazujący stopniowe formowanie się zespołu „Kultury” i początki działalności redakcyjnej wydaje się w tej korespondencji najbardziej interesujący: pasja wsparta wyrazistą wizją i zdecydowaną wolą podjęcia swego rodzaju misyjnej działalności w środowisku emigracyjnym, a także, jeśli nie przede wszystkim, krajowym. […]

I może właśnie ten tom korespondencji Redaktora okaże się dla badaczy szczególnie interesujący, gdyż ukazuje, jak w chaosie końca drugiej wojny światowej, w wirach i doraźnych sporach, kilku ludziom udało się wykreować dzieło na trwałe wpisane w historię polskiej kultury. Załatwiający tysiące doraźnych i często naprawdę błahych spraw, szarpiący się w rygorach narzucanych przez wojskową dyscyplinę ci dwaj autorzy tych listów zdołali, mimo nieustannych przeciwności i braku pieniędzy, zrealizować wizję, która wielu wówczas zdawała się utopią. Ten wątek ich korespondencji wydaje się najbardziej fascynujący, choć oczywiście nie brak tu, zwłaszcza dla znawców epoki, mnóstwa innych pożywnych tematów. Tym, których wiedza o epoce jest skromniejsza, nieocenioną pomocą służyć będą opracowane przez Rafała Habielskiego przypisy.