Ofiara pedofilii to nie maskotka

Kiedy kolejny raz dostaję od Kościoła w bebechy i co rusz budzę się rano niewierząca, to gdy przypomnę sobie, dlaczego toczę tę walkę – na nowo decyduję się wierzyć.

Tekst jest odpowiedzią na pytania zawarte w recenzji Agnieszki Piskozub-Piwosz „O miłosierdzie i sprawiedliwość – także dla siebie samej”, dotyczącej książki „Nie umarłam” Tośki Szewczyk. Recenzję opublikował „Magazyn Kontakt”. Książka jest dostępna tutaj.

Droga Agnieszko!

Nie znamy się, ale – biorąc pod uwagę ogrom życzliwości bijący z Twojej recenzji – pozwalam sobie nieco skrócić dystans między nami, pisząc do Ciebie po imieniu. Czy mogę? Mam nadzieję.

Jestem poruszona tym, że i JAK przeczytałaś moją książkę. Dziękuję, że zrobiłaś to mimo własnej niepewności. I że napisałaś tekst, którego nie było w planach.

Mówisz, że chętnie zaprosiłabyś mnie do publicznej dyskusji. To fakt, moja anonimowość utrudnia sprawę. Zrobię jednak, co mogę – odpowiem tutaj, na łamach Więź.pl, na piśmie. Czy ta nasza wymiana zdań będzie „znacznie ciekawsza i głębsza niż większość kazań, jakie można usłyszeć w niedzielę w naszych kościołach”? Matko, nie wiem. Życzę wszystkim księżom, żeby gadali lepiej od nas. Prawdę mówiąc, życzę tego też nam, którzy zmuszeni jesteśmy tego słuchać.

A ja wciąż muszę być Tośką

Nie lubię anonimowości. Nie lubię tego, że jest ona bezpieczniejszą dla mnie opcją. Piszę ten tekst akurat w czasie, w którym do kampanii wyborczej włączono kwestię Państwowej Komisji do spraw pedofilii, w którym głośniej zrobiło się o skandalach z udziałem polskich youtuberów i w którym Papieska Rada ds. Ochrony Małoletnich napisała ważny apel do kardynałów i synodu. Dookoła wciąż widzę to samo: wygodnie jest mieć pod ręką ofiarę pedofilii czy wykorzystania seksualnego, której można użyć jako maskotki.

Walczę o sprawiedliwość. Ale gdyby moje poczucie odpowiedzialności za Kościół miało zależeć od kościelnego wymiaru (nie)sprawiedliwości, byłoby oparte na bardzo chwiejnych fundamentach

Tośka Szewczyk

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Wielu chętnie stanęłoby do walki o tytuł superpomagacza, gdyby tylko wiązałoby się to z wymiernymi korzyściami. Politycy krzyczą więc na siebie nawzajem o tym, komu na nas mniej zależy, biskupi chwalą się, jakie świetne (chroniące nas!) przepisy wprowadzili w swoich diecezjach, Janusz Korwin-Mikke zdobywa wyświetlenia na Tik-Toku, opowiadając o tym, że przecież dorosły mężczyzna może namawiać na seks 14-latkę przez pomyłkę… A ja nadal muszę być Tośką – bo gdybym nie była, zniszczyłabym sobie życie.

Jeśli nawet nie byłabym wykorzystana jako pionek w jednej czy drugiej walce, z pewnością musiałabym mierzyć się – jak piszesz – z oceną i osądem. To tak ciekawe – że my, skrzywdzeni, musimy być „jacyś”, żeby być wiarygodni. Mimo że to wiem i mimo że nie ma we mnie na to zgody, kilkukrotnie już złapałam się na autocenzurze – choćby podczas rozmów opublikowanych później w „Przewodniku Katolickim” czy „Tygodniku Powszechnym” pilnowałam się, żeby nie powiedzieć czegoś, co unieważniłoby moje świadectwo.

Czemu tak trudno nam wierzyć? Dlaczego bywamy oskarżani? Myślę, że bardzo słusznie zauważasz, iż ważną rolę pełni tu potrzeba odróżnienia siebie i bliskich od ofiar przemocy. Ludziom trudno jest uwierzyć, że coś takiego mogłoby się im przydarzyć – a myślenie, że na miejscu skrzywdzonego na pewno zachowaliby się inaczej i mieliby wpływ na potencjalnego sprawcę daje złudne poczucie kontroli.

Życie nie jest sprawiedliwe

Wydaje mi się, że uznanie niewinności ofiary wiąże się też z koniecznością zgody na coś, na co człowiekowi niezależnie od wieku zgodzić się trudno – że życie nie jest sprawiedliwe. Wielu wolałoby, żeby ludziom przydarzały się tylko takie rzeczy, na jakie zasłużyli. To – ponownie – dawałoby jakiekolwiek poczucie kontroli: wystarczyłoby być dobrym człowiekiem, żeby nikomu nie stała się krzywda. Ludziom zdarza się tak kurczowo trzymać marzenia o sprawiedliwym życiu, że robią to nawet kosztem szukania winy w tych, którzy cierpią.

Mam wielką nadzieję, że Twój tekst, moja książka oraz głosy innych skrzywdzonych i pomagaczy sprawią w końcu, że pewnego dnia obudzimy się w świecie, w którym kolejne ofiary nie będą musiały spędzać dnia na wymyślaniu pseudonimów. Cieszę się, że możemy uczestniczyć w tym procesie zmiany.

No właśnie: proces. To kolejne słowo-klucz, które powoli prowadzi mnie w stronę odpowiedzi na wyrażone przez Ciebie wątpliwości. Piszesz o odwadze ukazania siebie w procesie. Tak, to trudne – szczególnie kiedy kolejny, kolejny i kolejny raz dostaję od Kościoła w bebechy i co rusz budzę się rano niewierząca. Patrzę wtedy na tę – niewątpliwie mojego autorstwa – cienką fioletową książeczkę na półce i myślę sobie: „Ja pierniczę, Tośka, to ci zdecydowanie utrudni apostazję”. Z drugiej jednak strony… przecież wszystko, co tam napisałam, jest prawdziwe. Kiedy więc walę głową w kościelne cegłówki, to fakt, że mogę wrócić do tych kilku rozdziałów, sprawia, że przypominam sobie, dlaczego toczę tę walkę – i na nowo decyduję się wierzyć.

Mimo że w książce z pewnością przedstawiam się „w procesie”, przyznaję też jednak, że potrzebowałam poczekać z jej pisaniem do odpowiedniego momentu. Myślę, że gdyby dziś szalały we mnie tylko dwie dziewczynki: jedna miła i druga nieokrzesana, po prostu bym zwariowała. Potrzebowałam poczekać aż obok tych dwóch dziecięcych postaci pojawi się trzecia – dorosła kobieta.

Czy udało mi się z perspektywy właśnie tej dorosłej pisać fragmenty, co do których masz wątpliwości? Trudno mi o tym przesądzać. Wiem, że próbowałam. Jeśli tylko masz ochotę – spróbujmy razem przejść przez Twoją niezgodę.

Marzenia – moje i Jezusa

W swojej recenzji zauważasz, że najpierw opisuję „z mocą i rozmachem marzenia o Kościele”, aby następnie zaznaczyć, „że one nie są ważne, że liczy się tylko to, o jakim Kościele marzy Jezus”, przez co całość sprawia wrażenie „że «grzeczna dziewczynka» nie była w stanie unieść tego, że ma prawo do marzeń”.

Przyznam, że czytając ten fragment Twojego tekstu, musiałam aż sięgnąć do książki, żeby sprawdzić, czy naprawdę napisałam, iż moje marzenia są nieważne. Kurczę, nie napisałam (choć oczywiście przyjmuję, że mogłaś to tak przeczytać). Zaznaczyłam, że najbardziej marzę o tym, aby Kościół pokrywał się z marzeniem Jezusa, nawet jeśli oznacza to rezygnację z jakichś moich marzeń o nim.

Absolutnie nie mam w sobie ambicji do bycia zbawicielką świata i Kościoła. Jezus zrobił to świetnie. I wystarczająco. Chcę jednak brać odpowiedzialność za Kościół

Tośka Szewczyk

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Tak. Biorę za te słowa 200 proc. odpowiedzialności, pisząc już jako kobieta, która nauczyła się, że nie wszystkie jej pomysły na życie (swoje i innych) były najlepsze. Pamiętam przecież nawet, jak – jeszcze zanim X zaczął kogokolwiek krzywdzić [mianem X Tośka Szewczyk określa w książce sprawcę wykorzystania seksualnego – red.] – miałam ogromną nadzieję na to, że zostanie on z nami jak najdłużej. Jak źle, że spełniło się to marzenie… Miałam też kiedyś nadzieję, że skończę doktorat – okazało się jednak, że pójście inną ścieżką było dla mnie znacznie lepsze.

Nie mam też jednocześnie odwagi na nadzieję o Kościele prześladowanym – a przecież Jezus mówił, że tak właśnie będzie… Nie chcę marzyć o wspólnocie, w której każdy niesie krzyż – a przecież wzięcie swojego krzyża jest warunkiem uczniostwa. Boję się marzyć o rzeczach nieprzyjemnych – obie przecież jednak wiemy, że w chrześcijaństwie nie chodzi o przyjemność i że ostatecznie Bóg wie, co robi. Dlatego właśnie w wielu przestrzeniach życia zostawiam sobie bufor bezpieczeństwa – moje marzenia są ważne, ale marzenia Jezusa są ważniejsze. I lepiej się dla mnie kończą.

Jak ratować Kościół?

O ile odniesienie się do pierwszego wątku było dla mnie dość proste – sprawdziłam po prostu, co napisałam – o tyle w dwóch kolejnych stoi przede mną nie lada wyzwanie. Czy naprawdę, nie będąc po studiach teologicznych, powinnam podjąć tę dyskusję? Czy nie lepiej byłoby stwierdzić od razu, że się pomyliłam, przyjąć Twój punkt widzenia i żyć dalej?

Myślę, że tak właśnie zrobiłaby „miła dziewczynka”. Dorosła jednak mówi: „Tośka, przyjrzyjmy się temu. Spróbujmy zrozumieć”. Spróbuję więc. Tylko proszę, nie traktuj tego jak dyskusji teologicznej, bo nie mam do tego ani przygotowania, ani narzędzi.

Twoja druga wątpliwość dotyczyła kwestii troski o Boga i ratowania Kościoła. Piszesz: „Obawiam się, czy nie jest to nazbyt pospieszny przeskok od słusznej perspektywy wskazywania krzywd do brania na siebie zadania ratowania innych – może wręcz samego Boga?”. O ile dobrze rozumiem, obawiasz się stanu, w którym – trochę jak bohaterowie romantycznych dramatów – zdecyduję się cierpieć za miliony (piszę to trochę z przymrużeniem oka, wyobrażając sobie siebie w takiej odsłonie; nie wiem czemu, jednak nieodłącznym elementem tego wyobrażenia jest zarzucona na plecy bordowa zasłona i szabla w prawej ręce).

A co, jeśli się nie wyjaśni?

Uspokajam więc: absolutnie nie mam w sobie ambicji do bycia zbawicielką świata i Kościoła. Jezus zrobił to świetnie. I wystarczająco. Chcę jednak brać odpowiedzialność za Kościół – tak jak, mam nadzieję, robi to wielu innych członków tej wspólnoty. Ani myślę sama dźwigać go na plecach.

Rozumiem Twoją obawę, ale myślę, że to dobrze, iż nie czekałam z decyzją o wzięciu odpowiedzialności na moment, w którym przestanę doświadczać w Kościele niesprawiedliwości (tak odczytałam Twoją refleksję o mieszanych uczuciach, których doświadczasz czytając, że o odpowiedzialności za Kościół pisze osoba, „która ciągle jeszcze znosi ze strony tego Kościoła niesprawiedliwość”). Obawiam się, że takie czekanie mogłoby być pułapką – czy naprawdę mogę kochać, budować, walczyć dopiero wtedy, kiedy już wszystko się wyjaśni?

A co, jeśli się nie wyjaśni? Lub kiedy sąd kościelny podejmie decyzję o tym, że mojemu sprawcy nie można udowodnić winy? Owszem, walczę o sprawiedliwość. Ale gdyby moje poczucie odpowiedzialności za ten kawałek Kościoła, który przyszło mi budować, miało zależeć od kościelnego wymiaru (nie)sprawiedliwości, byłoby oparte na bardzo chwiejnych fundamentach. Pewniejsze jest dla mnie podjęcie odpowiedzialności ze względu na relację z Bogiem – Przyjacielem.

Ulżyć Przyjacielowi

No właśnie. Bóg – Przyjaciel. Napisałaś, że czujesz niepokój, iż ja chcę „brać na siebie odpowiedzialność za uczucia Boga”. Czy muszę się o Niego troszczyć? Czy muszę chronić Go przed Jego emocjami (a raczej „emocjami” – bo przecież nie mamy  pojęcia, czego On tak naprawdę doświadcza…)?

To temat w ogóle już trudny dla laika. Nie śmiem nawet zacząć tutaj dyskusji na temat potencjalnego cierpienia Boga z perspektywy teologicznej. Czy Bogu bywa trudno? Rety, nie wiem. A z drugiej strony ciężko mi sobie wyobrazić, że Bóg, który jest Miłością, miałby być niewzruszony wobec tego, co dzieje się w Jego Kościele – szczególnie biorąc pod uwagę, że i w Starym, i w Nowym Testamencie, jest On zdecydowanie nieobojętny.

Jeśli więc istnieje cień szansy, że Go to obchodzi, a ja mogę w jakikolwiek sposób przyczynić się do tego, żeby Jego marzenie o Kościele się pełniej realizowało – chcę to zrobić. Wiem, że On nie potrzebuje, abym przed czymkolwiek Go chroniła. Wiem, że On poradzi sobie ze wszystkim i że to On jest tu tym silnym. A jednak uczniowie na górze Tabor zupełnie bezsensownie zaproponowali Jezusowi rozstawienie namiotów… A jednak św. Teresa wpadła na pomysł, że podczas burzy na jeziorze najlepiej byłoby zrobić wszystko, żeby tylko Pan się nie obudził i żeby miał szansę odpocząć…

Czy chęć ulżenia Przyjacielowi, nawet jeśli wyrażona przez kropelkę w stosunku do oceanu, nie jest gestem naturalnym dla takiej relacji? Nie wiem. Ja tak z Bogiem miewam. Pewnie On się do tego pod nosem uśmiecha i pewnie nie podobałoby Mu się, gdyby mnie to obciążało, gdybym próbowała zamienić nasze role czy stawiać się w miejscu Jezusa i – o, ironio – składać się w ofierze. Jednak nie – tak, jak powiedziałam biskupowi, tak powtórzę i tutaj. Nie zamierzam składać się w ofierze za Kościół. Wiem, że nie muszę.

Zło także we mnie

Ostatnia z Twoich wątpliwości dotyczy napisanego przeze mnie zdania o tym, że ja również jestem siłą niszczącą świątynię Boga.

Zanim odniosę się do niej bardziej szczegółowo, znów chcę uspokoić: nie czuję, żebym pisząc o grzechach w Kościele MUSIAŁA zaznaczać, iż nie jestem bez winy. Nie czuję, że nie mogę pisać o złu, nie doszukując się na siłę zła w sobie. Wydaje mi się, że mogę i jedno, i drugie.

Masz rację w tym, że moje zestawienie gwałtu czy hipokryzji z niecierpliwością było niefortunne. Mogło ono spowodować mylne wrażenie, jakobym uznawała te grzechy za tak samo ciężkie i niszczące. Nie jest tak. Absolutnie zgadzam się z tym, że zasięg i głębokość krzywdy, dokonanej w wyniku tych pierwszych, są nieopisanie większe.

Wydaje mi się jednocześnie, że, paradoksalnie, i Twoje, i moje spostrzeżenie są trafne. Gdyby jakoś spróbować to uprościć… Myślę, że masz rację, kiedy mówisz o tym, iż grzechy mają różny ciężar. A jednak (chyba?) ja też mam rację, kiedy piszę, że zło zawsze jest złem. I że skoro, jak napisze Paweł, „wszyscy zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej”, to ja nie jestem od tego wyjątkiem.

Niszczycielska siła

Piszesz o swojej niezgodzie, aby jakiekolwiek Boże dziecko nazywać niszczycielską siłą. To chyba znów niefortunne określenie (użyłam go wobec siebie). Masz rację. Lepiej, bardziej zgodnie z prawdą, byłoby napisać, że działa we mnie niszczycielska siła (mam w myślach drugą połowę siódmego rozdziału listu do Rzymian), niż że nią jestem.

Ale że działa – jestem tego pewna. Wiem, z czego się spowiadam. Wiem, ilu poraniłam ludzi. Ile razy odwróciłam się do Boga i Jego miłości plecami.

Co więc próbowałam powiedzieć? Nie tyle to, że niszczę przez swój grzech Bożą Świątynię TAK SAMO jak X, ile to, że ja TEŻ to robię. Czy w stopniu większym, czy mniejszym – tylko jeden Bóg może zdecydować, biorąc pod uwagę kontekst życia każdego z nas. Wydaje się, że jego grzech jest dotkliwszy w skutkach i w stosunku do mnie, i całej wspólnoty. Jednak to, że mój grzech również jej dotyka, jest niezaprzeczalne.

Grzechy są cięższe i lżejsze. A zło zawsze jest złem. Czy jest możliwe, że obie mamy rację?

Obronić mnie przede mną

Nie wiem, na ile sensownie odniosłam się do Twoich wątpliwości. Chcę Ci jednak podziękować za sposób, w jaki je przedstawiłaś. Tym, co w tym kawałku Twojego tekstu wybrzmiewa dla mnie najbardziej, jest troska.

Czytając o Twoich zastrzeżeniach, miałam poczucie jakbyś chciała obronić mnie nawet przede mną samą. Nie wiem, czy tak było naprawdę, ale jeśli tak – dziękuję. I uspokajam. Już nie robię sobie krzywdy.

Wiem też, że wątpliwości przez Ciebie wyrażone nie są tym, co sama zauważasz na początku swojego tekstu: oczekiwaniami formułowanymi w stosunku do skrzywdzonego o tym, jaki ma być i jaki nie być. Wierzę w związku z tym, że masz w sobie gotowość na mnie – na taką Tośkę, jaką jestem dziś, z tym wszystkim, co napisałam w książce. Tak jak ja mam w sobie gotowość na Twoją wnikliwość i Twoje veto.

Dziękuję Ci za każdą Tośkę, o którą walczysz na co dzień.

Przeczytaj także: Tośka Szewczyk nową felietonistką kwartalnika „Więź”