Diecezja toruńska musi zapłacić 900 tys. zł za krzywdy wyrządzone przez duchownego

Kończy się 11-letnia batalia Mariusza Milewskiego o sprawiedliwość. Tyle że wciąż nikt z Kościoła go nie przeprosił.

W sądzie apelacyjnym w Gdańsku zapadł 18 września 2023 r. kolejny prawomocny wyrok nakazujący instytucji kościelnej wypłatę wysokiego zadośćuczynienia osobie wykorzystanej seksualnie w dzieciństwie przez duchownego. Diecezja toruńska została zobowiązana do zapłacenia Mariuszowi Milewskiemu kwoty 900 tys. zł, wraz z odsetkami, oraz do pokrycia kosztów postępowania.

Wiele piszemy w portalu Więź.pl o przypadkach wykorzystywania seksualnego, których sprawcami są duchowni. Niektórzy zarzucają nam nawet złośliwie, że to nasz główny temat. Tymczasem są sprawy z tego zakresu, o których tu w ogóle nie pisaliśmy – bo w naszym małym zespole nie jesteśmy w stanie zajmować się wszystkimi ważnymi tematami.

Miał rację kościelny sędzia (który sam do tego rękę przyłożył): „wstyd za Kościół […], bo można było inaczej to zrobić”.

Zbigniew Nosowski

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Do tych ostatnich spraw należy wieloletnia batalia o sprawiedliwość prowadzona przez Mariusza Milewskiego. Tak się złożyło, że nie pisaliśmy tu o niej, choć była gorąco dyskutowana w innych mediach i od dawna uważałem, iż brak jej choćby omówienia jest naszym poważnym zaniedbaniem. Obecnie sprawa ta znajduje swój finał, niech więc przemówią same fakty, bez żadnego komentarza.

Trzy instancje państwowe

32-letni dziś Milewski (nie ukrywa swojego nazwiska i twarzy) był kilkunastokrotnie wykorzystany seksualnie jako ministrant w parafii Ostrowite w diecezji toruńskiej, na pograniczu województw kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego, przez tamtejszego proboszcza, ks. Jarosława P. Działo się to w latach 2000–2009, a czyny przestępcze rozpoczęły się, gdy pokrzywdzony miał ukończone 9 lat.

Wina księdza P. została prawomocnie stwierdzona wyrokami sądów państwowych trzech instancji. Najpierw Sąd Rejonowy w Nowym Mieście Lubawskim skazał duchownego na trzy lata więzienia i 10-letni zakaz pracy z dziećmi (wyrok zapadł w listopadzie 2016 r.). W czerwcu 2017 r. Sąd Okręgowy w Elblągu podtrzymał wyrok pierwszej instancji. W lutym 2019 r. Sąd Najwyższy odrzucił złożony przez sprawcę wniosek o kasację.

Sprawca przestępstwa odbył karę trzech lat więzienia. Zmarł później w domu rodzinnym w Pucku, już wydalony z kapłaństwa.

Kościelny wyrok uniewinniający

Wcześniej sprawa była jednak rozpatrywana przez trybunał kościelny diecezji toruńskiej, ale z efektem odwrotnym niż w sądzie powszechnym.

W 2012 r. Mariusz Milewski najpierw po raz pierwszy rozmawiał o swojej krzywdzie z zaprzyjaźnionym księdzem, a później zgłosił sprawę biskupowi Andrzejowi Suskiemu. Proboszcz został szybko usunięty z parafii. W 2013 r. kuria toruńska pokryła koszty terapii pokrzywdzonego. Postępowanie kościelne trwało do 2015 r. W jego efekcie ksiądz P. został uniewinniony.

Pokrzywdzony wielokrotnie w mediach wyrażał oburzenie z tego powodu. Opowiadał, że w postępowaniu kanonicznym istotnym wątkiem było doszukiwanie się u niego homoseksualizmu, tak jakby miało to jakieś znaczenie dla sprawy. Rzeczywiście – jak ujawniła telewizja TVN24 – w werdykcie mowa jest o tym, że „zebrane środki dowodowe wskazują na homoseksualizm Mariusza Milewskiego”.

Zasadnicza sentencja wyroku brzmiała zaś następująco: „ocena zebranych środków dowodowych oraz argumentów nie pozwala zatem stwierdzić z moralną pewnością, że ksiądz Jarosław P. popełnił zarzucane mu przestępstwa nadużycia seksualnego przeciwko osobie małoletniej, w konsekwencji zgodnie z kan. 1608 § 4 należy oskarżonego uniewinnić”.

„Nie dostrzeżono konieczności przeprowadzenia szeregu dowodów”

A skąd znana jest treść wyroku sądu kościelnego? To też ciekawa historia. Zgodnie z obowiązującymi wciąż kościelnymi przepisami, pokrzywdzonemu wielokrotnie odmówiono prawa do przejrzenia dokumentów postępowania kanonicznego (osoby skrzywdzone nadal, pomimo licznych protestów, mają w tych postępowaniach status świadka, a nie strony). Kościelne akta trafiły jednak do sądu rejonowego. Ksiądz Jarosław P. chciał ich użyć jako jednego z dowodów na swoją niewinność. Dzięki temu mogliśmy poznać treść werdyktu sędziów kościelnych.

Zdarza się, iż orzeczenia trybunału kościelnego różnią się od prawomocnego wyroku sądu państwowego, jednakże nie jest to wynikiem złej woli czy chęci ukrycia zła, tylko znacząco skromniejszych możliwości w gromadzeniu dowodów

oświadczenie kurii toruńskiej

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Mariusza Milewskiego dziwiło również używanie wobec niego w procesie kanonicznym określenia „wspólnik w grzechu”. Chodzi tu o przywoływanie, zarzucanego byłemu proboszczowi, kanonicznego przestępstwa określanego mianem „rozgrzeszenia wspólnika w grzechu przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu” (kanon 977 Kodeksu prawa kanonicznego). Według relacji pokrzywdzonego, ks. P. każdorazowo spowiadał go bowiem z tego grzechu po wykorzystaniu (tak jakby dziecko ponosiło tu jakąkolwiek winę!).

Toruński werdykt uniewinniający oznacza, że sędziowie uwolnili oskarżonego również z tego zarzutu. A trzeba pamiętać, że rozgrzeszenie „wspólnika” jest dla duchownego ciężkim przestępstwem kanonicznym, które na mocy kanonu 1384 (wcześniej 1387 § 1) skutkuje „ekskomuniką latae sententiae, zarezerwowaną dla Stolicy Apostolskiej”.

Adwokat pokrzywdzonego, mec. Laszlo Schlesinger, mówił, że wyroki sądów kościelnego i powszechnego tak znacząco różniły się od siebie, bo „biegli przed sądem biskupim nie pojawili się”. Według Schlesingera w procesie kanonicznym „nie dostrzeżono konieczności przeprowadzenia szeregu dowodów, które zostały przeprowadzone przed sądem państwowym, które miały uwiarygadniać zeznania pokrzywdzonego”. Sędziowie decydowali na podstawie swojego rozeznania i własnej oceny wiarygodności osób składających zeznania, a nie opinii ekspertów.

Wydalony z kapłaństwa po wyroku państwowym

Już po wyroku pierwszej instancji sądu powszechnego – gdy teoretycznie sprawcę obowiązywał zakaz wykonywania czynności kapłańskich – ks. Jarosław P. odprawiał Msze w swojej rodzinnej parafii na terenie diecezji gdańskiej. Można było znaleźć w internecie jego fotografie w koncelebrze w towarzystwie ówczesnego metropolity gdańskiego, abp. Sławoja Leszka Głódzia oraz w otoczeniu dzieci. Gdy Mariusz Milewski pokazał te zdjęcia bp. Suskiemu, usłyszał w odpowiedzi, że Kościół nie ma więzień i nie może nikogo zamknąć.

Dopiero pod koniec roku 2019 sprawca został wydalony z kapłaństwa. Diecezja toruńska stwierdziła w komunikacie, że procedurę ponownej oceny zachowań skazanego duchownego rozpoczęła „natychmiast po uprawomocnieniu się wyroku sądu państwowego”, czyli prawdopodobnie w roku 2017. Trzeba jednak pamiętać, że w tej sprawie biskup nie decyduje samodzielnie, decyzja o wydaleniu z kapłaństwa zarezerwowana jest bowiem dla Stolicy Apostolskiej.

Toruński komunikat wyjaśniał też, że „kościelny wymiar sprawiedliwości nie posiada takiego instrumentarium, którym dysponują sądy państwowe oraz organy prokuratury, dlatego zdarza się, iż orzeczenia trybunału kościelnego różnią się od prawomocnego wyroku sądu państwowego, jednakże nie jest to wynikiem złej woli czy chęci ukrycia zła, tylko znacząco skromniejszych możliwości w gromadzeniu dowodów”. Dziś treść tego wstydliwego komunikatu – ujawniającego w istocie fundamentalną słabość kościelnego sądownictwa – jest dostępna w internecie jedynie na stronach TVN24.

W telewizyjnym reportażu „Superwizjer” ujawniono również fragment uzasadnienia uniewinnienia analizujący zaangażowanie ks. Jarosława P. w ostatnich latach w pomoc egzorcyście. Sędziowie napisali: „Musi więc się często spowiadać”. Było to dla nich podstawą, by stwierdzić, że „trudno pogodzić aktywne zaangażowanie w pomoc egzorcyście z zachowaniami stanowiącymi usiłowanie przestępstw, jakich (…) miał dokonać ksiądz Jarosław”. Czyli – jak trafnie stwierdzili autorzy reportażu – po prostu „pomocnik egzorcysty nie byłby w stanie zgwałcić dziecka”…

„Wstyd za Kościół”

Sprawy tej dotyczyło także inne oświadczenie, wydane w październiku 2022 r. przez pełnomocnika biskupa seniora Andrzeja Suskiego (jest emerytem od roku 2017), adw. Marcina Okrucińskiego, po artykule Onetu na temat hierarchy, zatytułowanym „Nicniewiedzący”.

W imieniu swojego mandanta adwokat wyjaśniał, że po ujawnieniu podejrzeń bp Suski „niezwłocznie podjął decyzję o zawieszeniu go w czynnościach duszpasterskich i nakazał mu opuszczenie domu parafialnego. Wspomniany kapłan zamieszkał w swoim rodzinnym domu na terenie Archidiecezji Gdańskiej. Nigdy jednak nie został on tam przeniesiony i nie zostały mu przydzielone przez bp. Andrzeja Suskiego jakiekolwiek obowiązki duszpasterskie. Wyjaśniam, iż narzędzia, którymi dysponuje biskup diecezjalny, dają mu możliwość nakazania lub zakazania określonego zachowania, jednak nie pozwalają na ścisłą kontrolę nad tym, czy dany kapłan się do nich stosuje”.

Mec. Okruciński nawiązał również do przebiegu kanonicznego procesu sądowego: „mój Mandant oświadcza, iż jedynym jego udziałem w tym procesie było powołanie kolegium sędziowskiego, w skład którego weszli kapłani także spoza Diecezji Toruńskiej i którzy są doświadczonymi kanonistami, posiadającymi bogaty dorobek naukowy. Biskup Andrzej Suski stanowczo zaprzecza stwierdzeniom, jakoby miał ingerować innymi decyzjami w przebieg tego procesu”.

Wcześniej, jeszcze w 2019 r., TVN24 ujawniła nazwiska duchownych, którzy cztery lata wcześniej podejmowali decyzje w procesie kanonicznym księdza Jarosława P. Byli to: o. prof. dr hab. Wiesław Kiwior, karmelita, wykładowca Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego; ks. prof. dr hab. Janusz Gręźlikowski, również wykładowca UKSW i oficjał sądu diecezji włocławskiej; ks. Miłosz Wardziński, promotor sprawiedliwości w sądzie diecezji toruńskiej (przewodniczący).

„Bazowałem na zebranym materiale dowodowym. Gdyby to było dzisiaj, może pan być pewny, że bym skazał” – zapewniał Milewskiego ks. Wardziński w rozmowie nagranej ukrytą kamerą TVN24.

Ks. Gręźlikowski stwierdził natomiast: „Te akta otrzymałem pocztą, miałem tam chyba trzy czy cztery tygodnie na zapoznanie się z aktami i wystawienie swojego wotum. I moja rola się na tym skończyła. W moim odczuciu, jak czytałem te akta, one były od sasa do lasa. Były rozbieżne, mniej więcej. Ci świadkowie też nie wszyscy byli obiektywni w moim odczuciu i ja nie mogłem nabrać przekonania, że na pewno pan był molestowany. Współczuję oczywiście i jest mi przykro i wstyd za Kościół – toruński w tym wypadku – że tak to zrobił, bo można było inaczej to zrobić”.

Proces cywilny o zadośćuczynienie

W czerwcu 2019 r. Milewski wytoczył diecezji toruńskiej sprawę cywilną o zadośćuczynienie finansowe za doznane krzywdy. Domagał się wypłaty w wysokości jednego miliona zł. W 2020 r. internecie zbierano środki na pomoc psychologiczną dla niego.

W październiku 2022 r., po ponad trzech latach od złożenia pozwu, sąd okręgowy przyznał pokrzywdzonemu 600 tys. zł zadośćuczynienia oraz odsetki (wówczas w wysokości 130 tys. zł). Diecezja nie odwoływała się do wyroku i wypłaciła zasądzone zadośćuczynienie. Apelację wniósł pokrzywdzony, domagając się podwyższenia kwoty.

Obecnie sąd apelacyjny przyznał rację Milewskiemu i podniósł wysokość zadośćuczynienia do 900 tys. zł. „Sąd Apelacyjny w Gdańsku Wydział I Cywilny wyrokiem z dnia 18 września 2023 r. zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od pozwanej na rzecz powoda dalszą kwotę 300.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 20 sierpnia 2019 roku do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałej części” – brzmi komunikat sądu. Ponadto zobowiązano kurię do pokrycia kosztów sądowych w kwocie ponad 73.000 złotych na rzecz Skarbu Państwa oraz pokrzywdzonego.

„Wybaczam”

Mariusz Milewski był osobą głęboko wierzącą. W lutym 2019 r. mówił w wywiadzie dla Onetu: „To właśnie wiara pomogła mi przetrwać wszystkie ostatnie lata. Nigdy nie atakowałem dogmatów Kościoła. Wciąż jestem wierzącym katolikiem. Do episkopatu nie mam jednak zaufania”.

W październiku 2021 r. dokonał jednak apostazji. Poinformował o tym na swoim Facebooku, uzasadniając tę decyzję następująco: „zostałem przez instytucję Kościoła katolickiego wielokrotnie skrzywdzony. Nie zgadzam się z częścią nauczania Kościoła i od wielu lat jestem osobą niewierzącą i niepraktykującą”.

W 2019 r. Milewski mówił, że sprawca, który wtedy odbywał karę pozbawienia wolności, nigdy go nie przeprosił: „Może to jednak kiedyś zrobi. Trafił do więzienia, stracił stanowisko kościelne i wszystko inne. Nie chcę jednak, żeby był wylewany na niego hejt. Chcę za to, żeby wiedział, że zniszczył mi życie. Moja psychika nigdy tak do końca nie będzie normalna”.

Teraz, już po ogłoszeniu wyroku w sądzie apelacyjnym, Mariusz Milewski oświadczył: „Dziś jest bardzo ważny dzień. Myślę, że nie tylko dla mnie. Sprawiedliwość zwyciężyła! Po ponad 11 latach walki udało się dojść do końca. […] Warto walczyć o sprawiedliwość!”.

Podkreślił też, że wybacza osobom, które wyrządzały mu dodatkowe krzywdy podczas postępowania kanonicznego. Wymienił wśród nich: bp. Andrzeja Suskiego, sąd biskupi na czele z oficjałem, toruńskiego delegata ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz katechetkę z gimnazjum. „Z głębi serca wybaczam! Pragnę zakończyć ten etap mojego życia i iść do przodu!”.

Zapytałem Mariusza Milewskiego, czy przez te wszystkie lata usłyszał od przedstawiciela diecezji słowo „Przepraszam”. Odpowiedź jest krótka: „Niestety nigdy nikt z kurii toruńskiej mnie nie przeprosił”.

Oj, miał rację kościelny sędzia (który sam do tego rękę przyłożył): „wstyd za Kościół […], bo można było inaczej to zrobić”.

Przeczytaj także: Prof. Królikowski: Kościół musi odrobić lekcję płynącą z przypadku chrystusowców