Po antysemickiej kampanii uderzającej w prezydenta Gabriela Narutowicza, rozpętanej przez skrajną prawicę, PPS zdała sobie sprawę, że należy zacząć od pracy organicznej, to znaczy z prawicową demagogią walczyć poprzez edukację.
Organizacje młodzieżowe okresu II RP miały różne zabarwienie polityczne1. Największy wpływ na młode pokolenie inteligencji wywarły przybudówki endecji, działające głównie na wyższych uczelniach, ale wśród młodzieży niestudiującej (a tej była ogromna większość) dominowały Związek Harcerstwa Polskiego oraz Związek Strzelecki, prowadzący także szkolenie wojskowe. Na wsi rozwijał aktywność – obok Związku Strzeleckiego – Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej, od 1928 r. podzielony na prorządowy CZMW „Siew” oraz związany z opozycyjnym ruchem ludowym Związek Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”. W miastach działały związki młodzieży katolickiej, w tym sodalicje mariańskie.
W tym bogatym ideowo wachlarzu szczególną rolę odgrywała związana z PPS, nieco już zapomniana, organizacja skupiająca młodzież robotniczą – OM TUR. Nigdy nie była masowa, w przeciwieństwie do organizacji prawicowych, jednak jej siła nie tkwiła w liczebności, ale przede wszystkim w metodyce działania. Dzięki niej Polska Partia Socjalistyczna mogła liczyć na poszerzenie skali oddziaływania na młodzież oraz na nowe zastępy członków wychowanych w duchu demokratycznego socjalizmu.
Powstanie Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego
Historia powstania OM TUR łączy się ściśle z tragicznymi wydarzeniami, jakie miały miejsce w grudniu 1922 r., kiedy to skrajna prawica rozpętała antysemicką kampanię uderzającą w prezydenta Gabriela Narutowicza. Okazało się wówczas, że po stronie prawicy znajduje się ogromna część młodzieży, która zaadaptowała jej program i metody działania. PPS zdała sobie wtedy sprawę, że należy zacząć od pracy organicznej, to znaczy wychowywać i edukować swoich sympatyków. Dla socjalistów było jasne, że z prawicową demagogią należy walczyć poprzez edukację.
I Zjazd Kół Młodzieży TUR potępiał „obłudę” komunistów, którzy podszywają się pod sztandar socjalizmu i rozbijają „kadry proletariatu”
Tuż po tych dramatycznych wydarzeniach Rada Naczelna PPS podjęła decyzję o powołaniu Uniwersytetu Robotniczego, który mieścić się będzie w Warszawie. Wnioskodawcą tego pomysłu był Ignacy Daszyński2. Miesiąc później powstało Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego, którego działalność ograniczać się miała wyłącznie do propagowania oświaty poprzez odczyty, kursy, zakładanie bibliotek, organizowanie turystyki, chórów i sekcji dramatycznych. Na czele TUR stanął Daszyński, a w skład Zarządu Głównego weszło 14 czołowych działaczy partii3. Jedna z uchwał towarzyszących powstaniu TUR dotyczyła młodzieży. W kwietniu 1923 r. utworzono Centralny Wydział Młodzieży, do którego akces zgłosili najwybitniejsi działacze młodego pokolenia: Wacław Bruner i Lucyna Woliniewska (Związek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej), Ludwik Cohn, Stanisław Dubois, Stanisław Garlicki (Związek Polskiej Młodzieży Socjalistycznej), Stefan Brzozowski i Mieczysław Tyll (Robotnicze Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe „Siła”)4.
Na początku należało wypracować metody działania wśród młodzieży robotniczej. Szybko przy TUR zaczęły powstawać koła młodzieży. Starsi działacze mieli za zadanie koordynować prace młodych, udostępniać im lokale partyjne i związkowe, wspomagać organizacyjnie. Ignacy Daszyński nie miał wątpliwości, że powstanie TUR jest ściśle związane z ideałami PPS dotyczącymi rozwoju oświaty, mówił: „Klasa robotnicza bez oświaty nie zdobędzie żadnego wpływu w społeczeństwie; nie utrzyma zdobyczy osiągniętych w sprzyjających niegdyś warunkach. […] Nie wyrwie się robotnik z kajdan niewoli społecznej i politycznej, jeśli jego umysł będzie ciemny, a dzieci będą miały rynsztok ulicy za miejsce zabawy. Kto głosi wielką walkę wyzwoleńczą klasy pracującej, a nie da jej oświaty, ten buduje na bagnie!”5.
Wykup prenumeratę „Więzi”
i czytaj bez ograniczeń
Pakiet Druk+Cyfra
-
- 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
z bezpłatną dostawą w Polsce - 4 numery „Więzi” w formatach epub, mobi, pdf (do pobrania w trakcie trwania prenumeraty)
- Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl na 365 dni (od momentu zakupu)
- 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.
Jeśli mieszkasz za granicą Polski, napisz do nas: prenumerata@wiez.pl.
Pakiet cyfrowy
- Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl (od momentu zakupu) przez 90 lub 365 dni
- Kwartalnik „Więź” w formatach epub, mobi, pdf przez kwartał lub rok (do pobrania
w trakcie trwania prenumeraty)
Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.
Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” wiosna 2023
