Politi: Franciszek myli się w ocenie wojny? Tak myślą tylko Europa i USA

Niechęć papieża do wyraźnego opowiedzenia się po którejś ze stron wojny w Ukrainie jest zgodna z tym, jak większość niezachodnich mieszkańców świata postrzega ten konflikt – uważa włoski politolog Marco Politi.

Niedawna pierwsza rocznica rosyjskiego najazdu na Ukrainę i zbliżające się 10-lecie pontyfikatu Franciszka stały się dla włoskiego politologa i watykanisty Marco Politiego okazją do rozważań o pokojowych inicjatywach papieża i reakcjach na nie. Apele te nie wywołały prawie żadnych reakcji w zachodnim świecie, co może świadczyć, zdaniem komentatora, o pewnej izolacji papieża w kołach politycznych. Albo o jego wybieganiu za daleko naprzód, gdy główni aktorzy na zachodniej scenie politycznej nie są na razie przygotowani na takie rozwiązania.

Uwagi włoskiego nestora watykanistów przytoczył dziennikarz amerykański John Allen Jr. na łamach konserwatywnego portalu internetowego Crux. Zwrócił uwagę, że choć wojna trwa już ponad rok, wciąż przedwczesne jest mówienie o ostatecznych zwycięzcach i pokonanych. Jak dotychczas opór Ukrainy i determinacja Zachodu przerosły oczekiwania, nadal jednak aktualne są scenariusze, w których Putin może odnieść przynajmniej częściowe zwycięstwo.

W tym kontekście najbardziej oczywistym przegranym na płaszczyźnie dyplomatycznej wydaje się – w ocenie Allena – nawoływanie do wynegocjowania zakończenia wojny, którym absolutnie nikt zdaje się nie być zainteresowany – poza głosicielem tej idei, czyli papieżem Franciszkiem.

Watykańska dyplomacja na marginesie

Amerykański publicysta przypomniał, że na dwa dni przed rocznicą rosyjskiej agresji, 22 lutego, Franciszek nazwał wojnę w Ukrainie „absurdalną” i „okrutną” oraz publicznie wezwał do zawieszenia broni, które otworzyłoby drogę do wynegocjowanego porozumienia. „Apeluję do tych wszystkich, którzy sprawują władzę nad narodami, aby zobowiązali się konkretnie do zakończenia konfliktu, do zawieszenia broni i rozpoczęcia rokowań pokojowych” – powiedział papież. I dodał: „To, co zbudowane na gruzach, nigdy nie będzie prawdziwym zwycięstwem”.

Niemal natychmiast po wypowiedzeniu wezwania do zaprzestania walk stało się ono „geopolityczną sierotą”, którego nikt nie podjął. W tym miejscu Allen przywołał wypowiedź Politiego, śledzącego działania papieży prawie od początku pontyfikatu Jana Pawła II. Zauważył on, że apel papieski zupełnie zignorowała Wielka Brytania, nie odniósł się do niego prezydent Stanów Zjednoczonych Joe Biden, a prezydent Rosji nie uważa Watykanu za skutecznego pośrednika w sprawie ewentualnych rozmów.

Również chiński przywódca Xi Jinping, tym razem ze względu na problemy wewnętrzne, nie zamierza przywiązywać zbyt dużej wagi do stanowiska Stolicy Apostolskiej. Z kolei prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełeński, który najbardziej bezpośrednio odczuwa skutki rosyjskiej inwazji i który wcześniej rozważał możliwość mediacji watykańskiej, obecnie – w ocenie Politiego – jest zainteresowany wyłącznie przyjazdem papieża do Kijowa i dalszą izolacją putinowskiej Rosji.

Watykanista zauważył, że w przeszłości w ważnych i trudnych chwilach, jak choćby w czasie kryzysu kubańskiego jesienią 1962 czy wojny w Iraku w 2003, wspólnota międzynarodowa witała z zadowoleniem mediacyjne wysiłki Watykanu, dlatego też obecne „wzruszenie ramion” na słowa papieża jest szczególnie uderzające. „Nigdy w ciągu ostatnich siedemdziesięciu lat w sprawie o tak międzynarodowym znaczeniu Stolica Apostolska nie znalazła się na tak głębokim marginesie” – stwierdził Politi.

Zasugerował nawet, że dyplomaci papiescy mogą odczuwać po cichu z tego powodu pewną frustrację. Ponoć „w niektórych ambasadach mówi się, że sekretarz stanu kardynał Pietro Parolin i szef dyplomacji watykańskiej abp Paul Gallagher czują się nieswojo z powodu nieprzejednanego stanowiska argentyńskiego papieża”, który wyraźnie nie chce uchodzić za „kapelana Zachodu”.

Gdyby spojrzeć poza Europę

Politi uważa, że poglądy Franciszka na temat wojny w Ukrainie mogą się wydawać odosobnione i nieskuteczne tylko wtedy, gdy ograniczymy swoje spojrzenia do Europy i Zachodu. Dla większości globalnego Południa niechęć papieża do wyraźnego opowiedzenia się po którejś ze stron w tym konflikcie i jego sceptycyzm wobec wezwań do całkowitego zwycięstwa i pragnienia wynegocjowania pokoju są zrozumiałe. Więcej: okazują się zgodne z tym, jak większość niezachodnich mieszkańców świata postrzega tę sytuację.

Franciszek jest pierwszym biskupem Rzymu ze świata rozwijającego się – kontynuował Politi – a jego rządy w Kościele przypadły na czas, gdy demograficzny środek ciężkości w katolicyzmie wyraźnie się przesunął. Już dziś ponad dwie trzecie spośród ponad 1,3 miliarda katolików na świecie żyje poza Zachodem, a do połowy obecnego stulecia odsetek ten wzrośnie do trzech czwartych. W takim świecie logiczne jest, że geopolityczne wyczucie Watykanu będzie coraz bliższe poglądom Unii Afrykańskiej, Indii, a nawet Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową niż Waszyngtonu i Brukseli.

Większość globalnego Południa, wyjaśnia watykanista, postrzega wojnę w Ukrainie na trzech odmiennych od europejskiego punktu widzenia płaszczyznach. Po pierwsze, jako konflikt europejski, w którym reszta świata niekoniecznie bierze bezpośredni udział. Po drugie, chociaż niewielu sprzyja Putinowi, to dla większości NATO i mocarstwa zachodnie też nie są całkowicie niewinne. Po trzecie natomiast, wielu niezachodnich mieszkańców świata oburza się, że w Ukrainę wlewa się ogromne ilości środków, podczas gdy – według nich – inne palące problemy globalne są zaniedbywane.

Tak więc od Pekinu po New Delhi i od Teheranu po Abudżę nalegania papieża na zawieszenie broni i zakończenie konfliktu przy stole rokowań, w których prawdopodobnie żadna ze stron nie byłaby w stanie ogłosić całkowitego zwycięstwa, dobrze współgrają z ich własnymi odczuciami – uważa Politi.

„Franciszek może wydawać się ignorowaną Kasandrą tylko wtedy, gdy ograniczymy się do Zachodu. Ale ogólnoplanetarna perspektywa geopolityczna, która musi znajdować odbicie w polityce Watykanu, każdego dnia sprawia, że jego krzyk alarmowy staje się coraz bardziej jasny i realistyczny” – zaznacza włoski komentator.

Jego zdaniem konflikty dwubiegunowe – czy to między Rosją a Zachodem, czy między Chinami a Stanami Zjednoczonymi – są groźne dla wszystkich, a apel papieża o wielostronny układ stosunków międzynarodowych w stylu Aktu Końcowego z Helsinek [1975] jest jedyną strategią wyjścia.

Wniosek Politiego: po roku widać, że linia Franciszka reprezentuje całkowite przeciwieństwo tradycyjnej dyplomatycznej roli i założeń Watykanu. Być może oznacza to również bóle porodowe nowej wizji geopolitycznej, którą papież z Argentyny zawsze chciał zaprojektować.

KAI, DJ

Franciszek wobec wojny Rosji z Ukrainą. Komentarze na Więź.pl

Franciszek wobec wojny Rosji z Ukrainą. Komentarze na Więź.pl

• Myrosław Marynowycz – Po spotkaniu z papieżem
• Stanisław Krajewski – Walka naszych z tamtymi czy dobra ze złem?
• Zbigniew Nosowski – Papież wreszcie mówi o Putinie
• Ks. Jan Słomka – Franciszek wymusza samodzielność
• Marcin Pera – Papież-prorok milczący w dniu próby klęską Kościoła?
• Ks. Alfred Wierzbicki – W Kościele zamiera życie
• Zbigniew Nosowski – Gdy prorok staje się dyplomatą
• Sebastian Duda – Czego nie wolno prorokowi
• Aleksander Bańka – Chcielibyśmy usłyszeć inne proroctwo
• Krzysztof Bramorski – Papież na granicy polsko-ukraińskiej?
• Michał Jerzy Rzeczycki – To jest po prostu złe
• Paweł Stachowiak – Skąd ta powściągliwość Watykanu?
• Tomasz P. Terlikowski – Dyplomacja ważniejsza od Ewangelii?