Prowincjał dominikanów: Wzmacniamy wewnętrzne formy kontroli nad działalnością duszpasterską

Z wszystkimi osobami pokrzywdzonymi przez Pawła M. zawarliśmy ugody finansowe. Spotkałem się z każdą z nich – mówi Łukasz Wiśniewski OP, od 31 stycznia 2022 r. prowincjał polskich dominikanów, w rozmowie z Sebastianem Dudą.

Sebastian Duda: Wczoraj minął rok od publikacji raportu komisji w sprawie przemocy psychicznej, duchowej, fizycznej i seksualnej stosowanej w duszpasterstwie przez dominikanina Pawła M. Jakie konkretnie działania podjęto względem osób poszkodowanych przez niego? Czy doszło do zawarcia ugód finansowych ze wszystkimi osobami, które oczekiwały odszkodowania? Czy osoby te zostały również objęte asystą duchową ze strony dominikanów?

Łukasz Wiśniewski OP: Z wszystkimi osobami pokrzywdzonymi zawarliśmy ugody finansowe. Po zakończeniu Kapituły Prowincjalnej napisałem jako nowowybrany prowincjał osobisty list do wszystkich osób poszkodowanych z „okresu wrocławskiego”, gdyż nie miałem okazji ich wcześniej spotkać i poznać. Następnie z każdą z tych osób spotkałem się osobiście i długo rozmawiałem.

Przekonałem się, że każda z tych osób odmiennie przeżywa tę sytuację, a co za tym idzie, ich potrzeby indywidualne są również bardzo odmienne. Potrzeba kontaktu z dominikanami jest również bardzo różna. Kilku braci z Prowincji ma też kontakt z poszczególnymi osobami. Każda z tych relacji wymaga odmiennego i bardzo wrażliwego podejścia.

Nie wiem, czy kiedykolwiek będzie można powiedzieć, że sprawa Pawła M. jest ostatecznie zamknięta dla dominikanów. Cierpienie skrzywdzonych osób stało się częścią naszej Prowincji

Łukasz Wiśniewski OP

Jak praca komisji badającej działalność Pawła M. wpłynęła na Zakon Kaznodziejski w Polsce? Czy opublikowany rok temu raport stał się asumptem do zmian wewnątrz wspólnot dominikańskich? W jakich obszarach dostrzeżono konieczność reformy? Jakie działania już podjęto?

Raport na temat działalności br. Pawła M. skłonił nas do uzupełnienia i wzmocnienia stosowanych dotychczas wewnętrznych form kontroli nad działalnością duszpasterską. Są to m.in.: kapituły klasztorne, kapituły prowincjalne, rady klasztorów, wizytacje generała Zakonu i wizytacje prowincjała oraz wdrożony w 2020 r. dokument – Dodatek A do Statutu Prowincji: „Ochrona osób małoletnich i bezradnych w duszpasterstwie oraz przestrzeganie ślubu czystości”. Podczas tegorocznej Kapituły Prowincjalnej zaktualizowaliśmy ten dodatek oraz wprowadziliśmy dodatkowe rozstrzygnięcia zawarte w Aktach Kapituły.

Chciałbym tu wymienić niektóre najważniejsze decyzje:

– zasada „zero tolerancji”: podejmowanie działań na rzecz usunięcia z Zakonu i stanu duchownego tych braci, którzy dopuszczą się poważnych przestępstw, szczególnie związanych z przemocą seksualną;

– powołanie komisji ds. ochrony małoletnich i osób w duszpasterstwie pod przewodnictwem prowincjała, w skład której wchodzą: delegat ds. ochrony, promotor formacji stałej, duszpasterz osób pokrzywdzonych, kurator braci oskarżonych. Komisja opracowuje instrukcje dla prowincjała oraz doradza w sprawach ochrony, a także podejmuje współpracę z zewnętrznymi ekspertami i instytucjami;

– wydanie instrukcji dotyczących dobrych praktyk w duszpasterstwie, szczególnie dzieci i młodzieży;

– przygotowanie informatora dla braci zajmujących się duszpasterstwem dzieci i młodzieży na temat wymagań nakładanych przez prawo kanoniczne i państwowe;

– organizowanie grup superwizyjnych dla duszpasterzy, przede wszystkim duszpasterzy młodzieży i studentów;

– organizowanie przez promotora formacji stałej spotkań dla braci w klasztorach z zakresu ochrony duszpasterskiej;

– organizowanie przez przełożonych klasztorów co najmniej raz w roku spotkań z każdym duszpasterstwem działającym przy klasztorze oraz o dbanie o spotkania z rodzicami lub opiekunami prawnymi osób małoletnich;

– systematyczne przypominanie braciom o obowiązku kanoniczno-prawnym powiadamiania prowincjała o ewentualnym przestępstwie natury seksualnej, popełnionym przez brata;

– nałożenie na prowincjała obowiązku powiadamiania przełożonych klasztorów o ważnych informacjach dotyczących braci z ich wspólnot, m.in. o ciążących na nich karach kościelnych i problemach, które mogą stwarzać w pracy duszpasterskiej;

Jednocześnie jest rozpisany harmonogram wdrażania tych zasad. Prowincjał, wraz z komisją d.s. ochrony, w odpowiednich terminach wyznaczonych przez Kapitułę Prowincjalną wprowadzają stopniowo te postanowienia. Bracia z Prowincji zostaną też zobowiązani do podpisania imiennie, że zapoznali się z Dodatkiem A do Statutu Prowincji.

Obecnie funkcjonuje również znacznie płynniejszy i bardziej profesjonalny sposób przyjmowania zgłoszeń przez naszych delegatów oraz zespołowe działania braci, zapewniający też swojego rodzaju system samokontroli.

Z jakimi ocenami zawartymi w raporcie na temat działalności zakonu w Polsce dominikanom trudno było i jest się zgodzić?

Trudno mi zabierać głos za wszystkich dominikanów. Ze swojej strony zgadzam się z niektórymi ocenami zawartymi w raporcie – np. z dostrzeżeniem konieczności większej wrażliwości na osoby pokrzywdzone oraz uważniejszego wychodzenia naprzeciw ich potrzebom czy konieczności nieustannego nawracania się przez dominikanów. Ponadto zgadzam się z postulatem większej profesjonalizacji administracji zakonnej czy superwizji naszych duszpasterzy, a także większej przejrzystości informacyjnej w naszych wspólnotach.

To, co z czym się nie zgadzam, to opis polaryzacji w Prowincji – podziały czy różnice w podejściu do różnych spraw są obecne wśród braci, jednak przebiegają one inaczej, z inną intensywnością i z innym rozkładem akcentów, niż przedstawia to raport. Formacja braci studentów także przebiega obecnie zupełnie inaczej niż w czasach studentatu br. Pawła M.

Jakie będą dalsze losy Pawła M. w Zakonie Kaznodziejskim?

Zakończyliśmy już wszystkie procedury związane z procesem kanonicznym br. Pawła M. na etapie prowincjalnym. Przekazaliśmy sprawę Kurii Generalnej w Rzymie i – zgodnie z obowiązującymi przepisami kanonicznymi – dalsze decyzje w tej sprawie podejmie Stolica Apostolska. Od jej werdyktu będzie zależał dalszy los br. Pawła M. w Zakonie Kaznodziejskim.

Jak dominikanie po ujawnieniu sprawy Pawła M. widzą przyszłość swojego Zakonu w sekularyzującej się Polsce?

Kluczem do naszej przyszłości są dla nas słowa generała Zakonu, br. Gerarda Timonera OP, wypowiedziane podczas tegorocznej Kapituły Prowincjalnej. Zwrócił on uwagę na konieczność przejrzystości i jednoznacznego reagowania na wszelkie nieprawidłowości (zwłaszcza dotyczące osób małoletnich i zależnych) zgodnie z zasadą „zero tolerancji”. Jednocześnie podkreślił, że pomimo bolesnych wydarzeń w naszej wspólnocie jesteśmy ciągle wzywani do głoszenia Słowa. Przestrzegał zarazem przed nadmierną koncentracją na „myśleniu negatywnym”, które nie jest ewangelicznie płodne.

Jeśli będziemy stanowczo reagować na wszelkiego rodzaju wypaczenia, a z drugiej strony będziemy pokornie i odważnie głosić Ewangelię, wówczas staniemy się wiarygodnymi kaznodziejami w sekularyzującym się społeczeństwie. Wielką nadzieją – jako współuczestnicy głoszenia Ewangelii – są dla nas także siostry zakonne, świeccy Zakonu oraz wszyscy świeccy skupieni wokół naszych klasztorów. 

Czy myśli Ojciec Prowincjał, że sprawa Pawła M. jest już dla dominikanów sprawą zamkniętą? A jeśli nie, to kiedy takie zamknięcie nastąpi?

Nie wiem, czy kiedykolwiek będzie można powiedzieć, że sprawa jest ostatecznie zamknięta dla Zakonu Kaznodziejskiego. Jeśli rany, które zostały zadane, nie będą całkowicie zabliźnione, to nie odważę się na takie stwierdzenie.

Cierpienie skrzywdzonych osób stało się częścią naszej Prowincji. Nie mam prawa wypowiadać się w ich imieniu. Mogę jedynie wyrazić nadzieję i pragnienie, że są one na dobrej drodze ku uzdrowieniu (które obejmuje wiele wymiarów). Zdaję sobie sprawę, że to długi i wymagający proces.

Podobnie jest w przypadku naszego – dominikańskiego – uzdrowienia. Mam tu na myśli nie tylko zmiany na poziomie rozwiązań strukturalnych, lecz również zwiększenie wrażliwości każdego z braci wobec osób najsłabszych czy skrzywdzonych.

Kolejnym elementem jest nasz wewnętrzny rachunek sumienia, dotyczący indywidualnej odpowiedzialności braci za poszczególne zaniedbania. Potrzebujemy tego jako wspólnota, aby we własnym gronie, w dużej szczerości, przeanalizować poszczególne sytuacje, uznać konkretne błędy i jeszcze raz wyciągnąć z nich odpowiednie wnioski.  To z kolei prowadzi do autentycznego wspólnotowego i duchowego wymiaru pokuty przed Panem Bogiem, z powodu krzywd i zgorszenia. Reasumując, zamykanie sprawy związanej z br. Pawłem M. ma wiele wymiarów i trwa.

Przeczytaj także: Tomasz P. Terlikowski, Nie da się zobaczyć piekła i zostać takim samym