Czy billboard to miejsce dla Jezusa?

Gdyby patrzeć na plakaty Fundacji Kornice jako kwintesencję katolicyzmu, to jednak należałoby przypomnieć, że istota wiary jest gdzie indziej.

Kolejne akcje billboardowe Fundacji Kornice wzbudzają coraz więcej emocji i dyskusji. Jako kontrowersyjne odebrano już projekty „Kochajcie się mamo i tato” oraz „Gdzie są TE dzieci”. Doprowadziło to nawet do swoistej „wojny na billboardy”.

W ostatnim czasie profil tematyczny akcji billboardowych fundacji nieco się zmienił: mniej jest treści rodzinnych oraz pro-life, więcej plakatów, które nazwijmy religijnymi. Gdy się jedzie przez Polskę, trudno ich nie zauważyć. Był moment, gdy królował plakat eucharystyczny z hasłem „Jesteśmy piękni twoim pięknem Panie”. Wcześniej widzieliśmy mnóstwo plakatów i citylightów papieskich, np.: „Odnowi oblicze Tej Ziemi”, „Niech zstąpi Duch Twój”. A ostatnio moją uwagę zwróciły cztery inne: „Maria jest z nami”, „Medjugorie”, „Jezus Naprawdę daje życie”, „JEZU UFAM TOBIE!” (pisownia oryginalna). I to na nich chciałbym się skupić.

Wizja wiary budowana wyłącznie na prywatnych objawieniach jest mocno niepełna, by nie powiedzieć – fałszywa

ks. Andrzej Draguła

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Najpierw jednak dwie uwagi wstępne. Nie przekonuje mnie teza, że billboard to nie miejsce dla – mówiąc ogólnie – Pana Jezusa. Że wcześniej królowały tam – na przykład – kosmetyki, a kiedyś na tym samym miejscu pojawi się reklama nowej kolekcji ubrań. Że tym samym Pan Bóg staje się towarem do zareklamowania jak każdy inny. O tym ostatnim zastrzeżeniu szeroko pisałem w książce „Kościół na rynku. Eseje pastoralne” (odsyłam zwłaszcza do rozdziałów opisujących akcje reklamowe w Singapurze, Niemczech, Stanach Zjednoczonych i Kanadzie). Teraz odniosę się tylko do tezy, że plakat to nie miejsce dla Jezusa.

Otóż tchnie mi to jakimś religijnym sanitaryzmem, który każe ściśle rozdzielać porządki sacrum i profanum. Chętnie zresztą na podobną argumentacje powołują się przeciwnicy przyjmowania Komunii św. na rękę, wszak – jak podkreślają – ta sama ręka wykonuje także inne, mniej święte czynności. Zawsze mnie dziwi brak takich zastrzeżeń co do ust i języka. A poza tym między sacrum a profanum jest mniejsza różnica niż by się wydawało, najczęściej zresztą potrzebna nam, ludziom, a nie samemu sacrum, które – jak wiemy – w swej boskiej postaci „zstąpiło z nieba”.

Drugie zastrzeżenie, które się tu i ówdzie pojawiło, dotyczy wydanych na te kampanie pieniędzy. Że można by za te pieniądze wyżywić ileś biednych dzieci. Moim zdaniem to zarzut o Judaszowej proweniencji. Gdyby go wziąć na poważnie, to nie można by na tym świecie finansować niczego, co nie byłoby wprost użyteczne i praktyczne. Nie stawialibyśmy – dla przykładu – pomników, wszak nikt nimi się nie naje, a fundusze wydawane na to, by uczynić nasze życie nie tylko lepszym, ale i piękniejszym, byłyby powszechnie kwestionowane jako zbędny wydatek. Nie tędy droga. Krótko mówiąc, nie widzę nic zdrożnego w reklamowaniu treści religijnych w przestrzeni publicznej. Przeciwnie, uważam, że religia ma pełne prawo, by się w tej przestrzeni pojawiać na równi z innymi społecznymi podmiotami. Pozostaje tylko pytanie, co reklamować i jak? I tutaj budzą się moje wątpliwości.

Wszystkie cztery plakaty, o których wyżej wspomniałem, odnoszą się do bardzo określonej, ale i specyficznej, duchowości. Nie jest to na pewno duchowość biblijna. Zresztą jak do tej pory na żadnym plakacie wielu już akcji billboardowych nie znalazł się żaden cytat z Pisma Świętego. Wszystkie cztery wspomniane plakaty odnoszą się do objawień prywatnych: Medjugorie, św. Faustyna, bł. Aleksandrina da Costa, Gietrzwałd, Lourdes, Fatima, Garabandal.

Rozumiem, że istnieje u niektórych potrzeba wiary w objawienia prywatne, które w sensie ścisłym nie należą do depozytu wiary. Papież Benedykt XVI pisał: „Wartość objawień prywatnych różni się zasadniczo od jedynego Objawienia publicznego: to ostatnie wymaga naszej wiary; w nim bowiem ludzkimi słowami i za pośrednictwem żywej wspólnoty Kościoła przemawia do nas sam Bóg. […] Jest to pomoc, którą otrzymujemy, ale nie mamy obowiązku z niej korzystać” (Verbum Domini, 14).

Przylgnięcie do objawień prywatnych objawia wiarę, która nieustannie potrzebuje potwierdzenia, że Bóg działa, mówi, komunikuje się z człowiekiem, napomina, czyni cuda – sam albo za pośrednictwem Maryi czy świętych. I ja to rozumiem. Dla mnie ważne pozostaje jednak pytanie o reklamową siłę przesłań opartych na objawieniach prywatnych.

Przyznam szczerze, że z trudem do mnie przemawiają reklamy wykonane w dość niewyszukanej estetyce, krzyczące drukowanymi literami, świadomie zaburzające gramatykę przez nadużywanie wielkiej litery itd. Siła wizualnego argumentu wcale nie jest proporcjonalna do wielkości użytych elementów, a „Naprawdę” jest w odbiorze bardziej nachalne od „naprawdę” pisanego minuskułą (i dlaczego „Maria” zamiast utrwalonej w polszczyźnie formy „Maryja”?).

Odniosłem wrażenie, że inicjatorom tej akcji chodzi nie tyle o ewangelizację, co o demonstrację i identyfikację, o poinformowanie świata, że są w społeczeństwie ludzie, którzy mają konkretne religijne punkty odniesienia, a osoby Jezusa i Maryi są dla nich bardzo ważne. W tym znaczeniu akcje te mogą spełniać swoją rolę.

Wśród wielu moich znajomych na FB widziałem posty ze zdjęciem plakatu „JEZU UFAM TOBIE” i aprobującym komentarzem. Nie chodzi więc tutaj tyle o nawrócenie wątpiących czy niewierzących, co raczej o utwierdzenie ludzi religijnych. To nie jest budowanie religijnej wizji świata, prowokowanie do jej przyjęcia, ale demonstrowanie takiej wizji świata, z którą wielu się utożsami.

Trzeba jednak pamiętać, że nie jest to akcja, która trafi do wszystkich wierzących. Wiara w objawienia prywatne nie jest konieczna, a już na pewno nie jest konieczna do zbawienia, zwłaszcza gdy mamy do czynienia z objawieniami, których badanie prawdziwości jest w toku. Wielu katolików ma dystans do objawień prywatnych i takiego „cudownościowego” profilu wiary. Nie potrzebują innych nadprzyrodzonych relacji niż biblijna.

Co więcej, mają rację, podnosząc, że gdyby patrzeć na te plakaty jako kwintesencję katolicyzmu, to jednak należałoby przypomnieć, że istota wiary jest gdzie indziej, a wizja wiary budowana wyłącznie na prywatnych objawieniach jest mocno niepełna, by nie powiedzieć – fałszywa. Źle by się stało, gdyby ta czy podobne akcje utrwaliły obraz katolicyzmu sprowadzonego do prywatnych wizji i objawień, nawet jeśli są niesprzeczne z nauką Kościoła.

Na koniec trzeba powiedzieć jasno, że nie jest to inicjatywa kościelna. To nie Kościół jako instytucja za tym stoi. Prywatna fundacja ma prawo reklamować, co chce, a ludzie z nią związani – propagować taki profil wiary, do jakiego są przywiązani i jaki im odpowiada. Mówią przecież o swojej wierze. Ja osobiście na tę reklamową rozmowę o wierze patrzę z dystansem. I nie chodzi tylko o jej treści, ale także o formę. Estetyka tych billboardów mnie nie zachwyca, choć przypuszczam, że ich chropowata prostota jest zamierzona. Dzięki temu się wyróżniają.

I druga kwestia – nadmiar. Być może wynika to z faktu, że wynajmowane są miejsca od różnych właścicieli, ale trzy wielkie billboardy przed lotniskiem na Okęciu bardziej irytują nachalnością niż prowokują do zadumy. I nie przekonuje mnie komentarz, że im więcej plakatów, tym szatan bardziej wyje. Nawet jeśli, w co wątpię, to chyba raczej powinno nam chodzić o nawrócenie ludzi, niż o wkurzanie diabła.

Czytaj też: Warunek duszpasterskiej skuteczności. Jak uzdrowić stosunek do Boga i do siebie samego