Czy po tym, co zrobił Paweł M., ja i ty możemy uważać, że Ewangelia to prawda?

Nie można winić osób wykorzystanych przez dominikanina za to, że nie umiały się rozprawić z jego teologicznymi aberracjami.

Od czasu ujawnienia niegodziwości Pawła M. w 2000 roku jego ofiary nieustannie wysłuchiwały od o. Macieja Zięby, innych dominikanów oraz osób postronnych podobne komentarze: „Jak można było być tak głupią, by dać się zwieść w ten sposób?”; „Trzeba było myśleć! Straciłaś zdrowy rozsądek?”; „Jak się traci rozum, to nic dziwnego, że się rozkłada nogi przed facetem. Gdyby suka nie dała, to pies by nie wziął” (tej ostatniej wypowiedzi nie zacytowaliśmy w raporcie, by nie dawać szansy prostakom na wtórną wiktymizację poszkodowanych).

Wiem dobrze, co piszę. To, że mogłem w końcu uwolnić się od wpływu Pawła M., uznaję za swoje prywatne szczęście. Wielu ludzi, którzy spotkali dominikanina na swojej drodze, takiego szczęścia nie miało

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Takie wypowiedzi to okrucieństwo, bo są świadectwem niezrozumienia, na czym polega nie tylko psychomanipulacja, ale i manipulacja duchowa – to znaczy taka, w której na przykład treści teologiczne czy pseudoteologiczne służą do uzasadnienia zachowań przemocowych. Trzeba o tym myśleć, jeśli dziś mówi się ofiarom Pawła M. o ich „wątpliwej jakości” doświadczeniu religijnym. Mam do takich komentarzy, nawet gdy wypowiadane są w dobrej wierze, bardzo negatywny stosunek.

Bo właściwie nikt od ponad 20 lat nie starał się wytłumaczyć poszkodowanym – i jest to jedno z największych zaniedbań dominikanów w tej sprawie – na czym polegała zwodniczość przeżyć religijnych doznawanych we wspólnotach prowadzonych przez Pawła M. To, że były one intensywne, jest pewne. I nie chodzi tylko o stany paranormalne: wizje, utraty świadomości, bezwładne ruchy ciała podczas modlitw itd. Był to często długotrwały trans w quasimistycznym amoku, ale trans odnoszący się do pewnych treści chrześcijańskiej teologii, które zostały przez Pawła M. w przerażający sposób wypaczone (on sam zresztą wielokrotnie był również w takim transie i amoku).

Weźmy na przykład ewangeliczne, wypowiedziane przez Chrystusa, zdanie: „nie ma większej miłości nad tę, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich”. Można oczywiście uważać, że samo to zdanie zawiera treść „wątpliwej jakości”. W chrześcijaństwie jednak jest to podstawowe wezwanie do tzw. cierpienia zastępczego. To bardzo piękny motyw, który wielu ludzi naprawdę doprowadził (przepraszam za patos) na wyżyny heroizmu.

Co zrobił z tym motywem Paweł M., gdy w modlitewnym amoku kazał bić pasem dziewczynę po to, by „zadośćuczyniła” za grzechy cudze i własne? Czy wiara tej dziewczyny w sens cierpienia zastępczego była „wątpliwej jakości”? Czy raczej to interpretacja teologiczna Pawła M. była aberracyjna, a dziewczyna w intensywności swojego doświadczenia religijnego poddała się woli tego, który jej taką interpretację zaserwował? Czy to znaczy, że skoro się temu poddała, całe jej doświadczenie religijne było „wątpliwej jakości”?

Uważam, że uczciwie jest powiedzieć, iż „wątpliwej jakości” były jednak aberracje teologiczne Pawła M. To, że nie zostały w porę rozpoznane i skorygowane, stało się jedną z podstawowych przyczyn dramatu, który się wydarzył. Ten facet powinien mieć rzetelną superwizję – nie tylko psychologiczną, ale i duchową (i to od katolickiego kierownika!), bo swoje przeżycia, właściwie całość doświadczenia egzystencjalnego, tłumaczył sobie i innym w kategoriach duchowości chrześcijańskiej. Nie można winić ofiar za to, że nie miały odpowiednich narzędzi teologicznych, by się rozprawić z aberracjami, z pomocą których tłumaczono im (a często i wywoływano) intensywne przeżycia religijne.

Wiem dobrze, co piszę, bo jako nastolatek sam takich narzędzi nie miałem. To, że je w końcu zyskałem i mogłem uwolnić się od wpływu Pawła M., uznaję za swoje prywatne szczęście. Wielu ludzi, którzy spotkali dominikanina na swojej drodze, takiego szczęścia nie miało. Dzięki mojemu doświadczeniu dobrze jednak rozumiem, na czym polegały ich przeżycia oraz na czym polegały (i wciąż polegają) ich dylematy.

Dziś jest pewne, że działalność Pawła M. przyniosła bardzo złe owoce. W trakcie prac komisji ciągle jednak spotykałem się z pytaniem od poszkodowanych: co mam robić z tamtym doświadczeniem, które było jednym z najmocniejszych przeżyć egzystencjalnych w moim życiu? Czy mam uznać je za kompletnie nieautentyczne, fałszywe i w ten sposób zaprzeczyć sobie? Sądzę, że były to doświadczenia autentyczne, choć jedocześnie trzeba z całą mocą podkreślić, że aberracje, które stały u ich źródła, były okropne.

Dlatego w raporcie odwołujemy się do postaci Szymona Maga z Dziejów Apostolskich. Sama intensywność przeżycia religijnego nie daje jeszcze gwarancji co do sensu (także sensu moralnego) jego źródła. Co nie znaczy, że przeżycie inspirowane przez wadliwy sens (czy też sens „wątpliwej jakości”) może być unieważnione jako „nieautentyczne”.

Inna rzecz, że nie w każdym przypadku jednak zwodnicze interpretacje teologiczne Pawła M. zadziałały jednakowo. Opowieść o płatnym mordercy, który zabijał podczas wojny w Jugosławii, a który pod wpływem Pawła M. się nawrócił, jest opowieścią prawdziwą. Nie wiemy, czy przemiana tego człowieka była trwała. Wolno jednak założyć, że miał on duże szczęście, bo ostatecznie nie wszedł na dłużej do bliższego kręgu skupionego wokół dominikanina. Niemniej przemianę życia, którą ów człowiek wtedy deklarował, trudno uznać za rzecz banalną.

Sprawa Pawła M. każe zatem pytać także o coś innego niż aspekty prawne, psychologiczne czy socjologiczne. Ja pozostałem w każdym razie z dramatycznym pytaniem o chrześcijaństwo jako takie. Pytanie, które zadał mi wprost jeden z poszkodowanych: czy po tym wszystkim ja i ty możemy uważać, że Ewangelia to prawda? Wiem aż nadto dobrze, jak to pytanie jest dla mnie zobowiązujące.

Przeczytaj także: Współwinni. Pytania do dominikanów po raporcie komisji Terlikowskiego