Duchowa i psychiczna transgresja Pawła M.

Przełożeni Pawła M. popełnili potworny błąd – nie zdali sobie sprawy, że dokonał on duchowej i psychicznej transgresji, która uczyniła go nieuleczalnie chorym. I skrajnie niebezpiecznym.

Bardzo długo myślałem, że ta znajomość jest już dla mnie sprawą zamkniętą. Od lat nie zachodziłem do dominikańskich kościołów. Z członkami Zakonu Kaznodziejskiego spotykałem się sporadycznie w mediach bądź przy okazji innych dyskusji na temat teologii czy Kościoła. Chowałem gdzieś głęboko wspomnienia z młodości. Nie chciałem do nich wracać.

Nieoczekiwanie odbłysk dawnych przeżyć wrócił wiosną zeszłego roku. Poproszono mnie w redakcji „Więzi”, bym spróbował poszukać materiałów o wykorzystywaniu seksualnym, jakiego dopuszczali się kierownicy duchowi na swoich podopiecznych przede wszystkim w „nowych wspólnotach” we Francji. Niedługo wcześniej ujawniono, że takich okropnych postępków dopuszczał się Jean Vanier – zmarły w 2019 r. współzałożyciel „Arki”, czyli wspólnot ludzi pragnących towarzyszyć osobom z niepełnosprawnością intelektualną. Był wielką postacią Kościoła katolickiego, nie tylko we Francji. Niektórzy widzieli w nim świętego, któremu należała się niemal natychmiastowa pośmiertna kanonizacja. Tymczasem okazało się, że Vanier przez wiele lat uwodził swoje ofiary, powołując się na własne doświadczenia mistyczne i teologię, którą na bazie tych doświadczeń budował.

Nie był w tym odosobniony. Współpracował ściśle przez lata z braćmi Thomasem i Marie-Dominique Philippe’ami – dominikanami zaangażowanymi w tworzenie „nowych wspólnot”. Pierwszy z nich współzakładał z Vanierem Arkę; drugi powołał do życia Wspólnotę św. Jana. Obaj wielokrotnie dopuścili się seksualnych zbrodni w ramach prowadzonego przez siebie kierownictwa duchowego. Za usprawiedliwienie służyła mistyka i konstruowana jako usprawiedliwienie dla krzywdzenia innych teologia duchowości. Po przeprowadzonych w ostatnich kilkunastu latach śledztwach wiadomo, że ten szczególny związek między teologicznymi teoriami, prowadzeniem przez taki czy inny „autorytet” cudzego życia wewnętrznego a wykorzystywaniem seksualnym miał miejsce nie tylko w wielu „nowych wspólnotach” we Francji, ale w innych podobnych grupach (a także w zakonach męskich i żeńskich) na świecie. Nasuwało się niepokojące pytanie: czy mistyka – określana często w chrześcijaństwie jako najbardziej pożądana i najwyższa postać życia duchowego – może prowadzić do grzechu? Próbowałem dać odpowiedź na tę kwestię w ubiegłorocznym numerze „Więzi” w eseju „Mistyczne wodzenie na pokuszenie”.

Podczas pracy nad tym tekstem szybko odkryłem, że Marie-Dominique Philippe miał od lat w Polsce całkiem spory „fanklub”. Istnieją liczne tłumaczenia jego książek, jest też całkiem sporo publikacji rozpływających się w zachwycie nad osobowością i myślą założyciela Wspólnoty św. Jana. Ja trafiłem na jego książki poświęcone teologii i filozofii w trakcie studiów w Lowanium i gdy nieco później pomieszkiwałem w Paryżu, ale nigdy nie miałem jakoś do nich przekonania. Raziły mnie rozwlekłe dewocyjne dywagacje, które autor okraszał cytatami ze św. Tomasza z Akwinu, by wyłożyć w jako takich intelektualnych karbach proponowaną przez siebie teorię miłości.

Fakt, że nie zadziałały odpowiednie mechanizmy kontrolne i obronne, uznać trzeba za poważną strukturalną wadę polskich dominikanów. W efekcie ludzie krzywdzeni przez „kierownictwo duchowe” Pawła M. byli najczęściej pozostawiani sami sobie

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Nie miałem w warszawskim mieszkaniu żadnego dzieła Marie-Dominique Philippe’a. W okresie wiosennego lockdownu biblioteki były zamknięte. Szybko się jednak okazało, że książki francuskiego dominikanina łatwo dostać za dosłownie kilka złotych na oferujących kupno i sprzedaż internetowych portalach. Najwyraźniej ludzie wyprzedawali swoje zbiory, by pozbyć się balastu treści oferowanych przez człowieka, którego uznano za wielokrotnego przestępcę seksualnego. Zacząłem czytać, ale w powodzi pobożnościowych frazesów trudno mi było znaleźć coś na poparcie intuicji, że istniał związek między teologią Marie-Dominique Philippe’a, a jego perwersyjnymi zachowaniami.

Nieco zrezygnowany sprawdzałem dalej, co na temat francuskiego dewianta w sutannie zamieszczono w internecie. W pewnej chwili natrafiłem na rozprawę doktorską pt. „Mariologia w teologii mistycznej Marie-Dominique Philippe’a”, napisaną na seminarium z teologii dogmatycznej u o. prof. dr. hab. Jacka Salija. Na dole pierwszej strony widniał podpis: Warszawa 2008. W nagłówku zaś nazwisko autora rozprawy: Paweł M.

Zmroziło mnie.

„Gdy mówisz tak do mnie, czuję, że boli mnie serce”

Od mojego pierwszego spotkania z tym zakonnikiem minęły prawie trzy dekady. Miałem 17 lat. Pojechałem do Jadwisina pod Warszawą na obóz naukowy Krajowego Funduszu na Rzecz Dzieci. Wspaniały czas, spędzony z rówieśnikami, spośród których wielu do dziś to moi przyjaciele i dobrzy znajomi. Chodziliśmy na zajęcia z wybitnymi profesorami i artystami do poradziwiłłowskiego pałacu, a w wolnych chwilach bawiliśmy się świetnie, czerpiąc masę przyjemności ze wspólnego przebywania ze sobą „wybitnie zdolnych”.

W pewnym momencie w Jadwisinie pojawił się młody dominikanin. Niektórzy z uczestników obozu znali go już od dawna. „Ojciec Paweł jest świetny” – słyszałem konfidencjonalne szepty. Kilka osób było wyraźnie zafascynowanych postacią w białym habicie. On sam tuż po przyjeździe i powitalnych formułach zaprosił od razu na „warsztaty teologiczne” i na codzienną celebrację eucharystii w salonie pałacu lub też – w późnych godzinach wieczornych – na werandzie, gdzie można było zasiąść w wygodnych fotelach. Był ujmujący. Niektórzy mówią dziś, że wyglądał na naiwniaka, poczciwca czy nawet „jelonka Bambi”, jak go określił ostatnio pewien dziennikarz. Mnie się tak nie wydawało nigdy. Mówił niby prosto, z jakimś emocjonalnym przejęciem na granicy pretensjonalności, ale z magnetyczną siłą. Nigdy chyba dotąd nie spotkałem tak charyzmatycznego kaznodziei. Z wieloma z nas w Jadwisinie umawiał się na indywidualne rozmowy.

Postanowiłem i ja poprosić o takie spotkanie. Poszliśmy razem na spacer po przypałacowym parku. Opowiadałem coś niezdarnie o moich duchowych perypetiach, o zainteresowaniu Biblią i chrześcijańską mistyką. Nagle dominikanin zatrzymał się i powiedział: „Gdy mówisz tak do mnie, czuję, że boli mnie serce”. Osłupiałem. Przeszył mnie swoim przenikliwym wzrokiem, uśmiechnął się i rzekł coś w rodzaju: „Musimy, jeśli chcesz, rozpoznać, co jest powodem mojego bólu na wspólnej modlitwie. Przyjdziesz do mnie wieczorem?”. Pokiwałem głową na znak aprobaty.

Niedługo po kolacji znalazłem się w jego pokoju. Kazał mi usiąść naprzeciw siebie i chwycił mnie za dłonie. Prosił, by Duch Święty zszedł do nas. Mruczał pod nosem, w czym rozpoznałem glosolalia, czyli „dar języków” znany mi już skądinąd z jakichś spotkań katolickiej Odnowy charyzmatycznej. Po kilku chwilach takiej modlitwy zaproponował spowiedź. Byłem mocno spięty, ale on z łagodnym, zatroskanym spojrzeniem zachęcał mnie do ujawniania moich słabości, problemów z erotyką, kłopotów rodzinnych, różnych innych win i zranień.

Udało mu się, jak dziś pamiętam, wyciągnąć całkiem sporo. Czułem się może trochę nieswojo (nie bardzo miałem ochotę na zwierzenia, które jednak skutecznie ze mnie wydobywał), ale wyróżniony okazaną mi dobrocią. Fascynowało mnie, że mogę zwracać się na „ty” do kogoś, kto jest ode mnie kilkanaście lat starszy. Łechtało mnie mile to, że zyskałem kontakt z duchowym autorytetem, bo przecież był to człowiek zakonu, który miał w Polsce renomę najbardziej intelektualnie rozwiniętej wewnątrzkościelnej wspólnoty. Paweł oferował przyjaźń i troskę. Byłem wobec takich afirmatywnych działań kompletnie bezbronny. Wydawało mi się, że wreszcie spotkałem człowieka, z którym będę mógł wejść w głębokie rejony duchowości, o których dotychczas myślałem, iż zastrzeżone są wyłącznie dla największych chrześcijańskich świętych. Nie miałem wtedy żadnych intelektualnych narzędzi, aby dać skuteczny odpór treściom, które dominikanin sprytnie we mnie sączył, i praktykom, do których mnie intensywnie nakłaniał. Miałem tylko wrażliwość na religijne doświadczenie, którą nowopoznany zakonnik rozpoznał i postanowił wykorzystać.

Na koniec tego pierwszego modlitewnego seansu Paweł mocno zachęcał mnie do podtrzymywania kontaktu. Mówił: „Jeśli będziesz mógł, przyjedź do mnie do Poznania. Prowadzę tam duszpasterstwo szkół średnich”. Byłem przekonany, że spotkałem kogoś absolutnie wyjątkowego i po kilku miesiącach istotnie pojawiłem się w poznańskim klasztorze. W duszpasterstwie prowadzonym przez o. Pawła poznałem bardzo miłych ludzi. Już wcześnie rano wpadali na śniadanie do ciemnej piwnicy, która była siedzibą ich rozmodlonego grona. Wzrok przyciągała tam od razu kopia obrazu przedstawiającego św. Dominika (po kilku latach, gdy zobaczyłem oryginalny fresk autorstwa Fra Angelica w klasztorze San Marco we Florencji, zadrżałem – już wtedy moje wspomnienia z Poznania musiały być dość traumatyczne). Dziwiło mnie tylko, że w grupie tej było całkiem sporo studentów (a przede wszystkim studentek), a nawet osób jeszcze starszych (zachodzili tam również naukowcy z uniwersytetu). Rozmowy z nimi były dla mnie przyjemnością. Gadaliśmy o literaturze, teatrze, sztuce w powiązaniu z duchowością chrześcijańską. Członkowie duszpasterstwa często przy tym mówili mi, że Paweł jest zdecydowanie lepszym, bo „bardziej rozumiejącym i empatycznym”, a „mniej chamskim” duszpasterzem niż oficjalnie zajmujący się studentami o. Jan Góra.

Natychmiast dostrzegłem, że na msze celebrowane przez M., okraszane jego kazaniami i pięknymi śpiewami chóru złożonego z członków duszpasterstwa, przychodziły tłumy. Po zakończeniu eucharystii również trafiało do niego wiele spragnionych rozmowy osób. Sam czekałem na swoją kolejkę długie godziny.

Przyszedł do mnie późnym wieczorem. Usiadł naprzeciw, kładł mi rękę na ramieniu i modlił się z zamkniętymi oczyma. Nie byłem w stanie wypowiedzieć słowa, ale wyraźnie trzęsły mi się dłonie. Nie umiałem powstrzymać tego odruchu. M. uznał, że jestem bardzo zamknięty i że rozeznawanie w tym przypadku nie skończy się raczej na jednym spotkaniu. Odtąd przez kilka następnych lat przyjeżdżałem do Poznania regularnie co miesiąc lub dwa.

Wzbudzanie poczucia winy

Uważałem Pawła za autorytet duchowy, choć dziwiło mnie nieco, że między kolejnymi spotkaniami zlecał mi czytanie poradników psychologicznych autorstwa ewangelikalnych kaznodziejów (na początku lat 90. w księgarniach pojawił się wysyp tej – dość tandetnej, pseudoteologicznej i pseudopsychologicznej – literatury). Nigdy w rozmowach ze mną nie odnosił się do dominikańskiej filozofii czy teologii uprawianej od wieków przez wybitne postaci Zakonu Kaznodziejskiego. Nie słyszałem od niego nic na temat św. Tomasza z Akwinu czy Mistrza Eckharta. Mówił za to dużo o „uzdrawianiu zranionych uczuć” czy „reperowaniu dziecięcych traum” oraz szukaniu w sobie „zranionego dziecka”. Uważał, że można je odkrywać i leczyć z pomocą gorliwej modlitwy charyzmatycznej. Praktykował ją konsekwentnie w indywidualnych spotkaniach ze mną. Trwały one godzinę, dwie, często przechodziły w spowiedź.

Opowiadał mi przy tym nieco o swoim życiu, m.in. o przemocy fizycznej i psychicznej, jakiej doznał od własnego ojca, czy o zmarłym we wczesnym dzieciństwie bracie. W ten sposób stawałem się coraz bardziej od niego zależny, bo uważałem za nieobojętne, że ktoś taki dzieli się ze mną intymnymi sekretami. Nie miałem pojęcia, że on nie chciał być mi wcale towarzyszem na duchowej drodze, lecz raczej przewodnikiem – „guru”, który naprawdę wierzył, iż słyszy w sobie „głos Ducha Świętego”, by móc dawać konkretne wskazówki życiowe innym. Twierdził otwarcie, że bez tych wskazówek nie będą w stanie otworzyć się na zbawcze działanie Boga i w związku z tym wystawię się na niebezpieczne działania złych duchów (demonologiczne motywy pojawiały się często w jego wypowiedziach i radach).

Z biegiem czasu dochodziło do coraz dziwniejszych sytuacji. Ciągle powtarzał, że jestem zamknięty na działanie Ducha i modlił się przy mnie o otwarcie mojego serca. Pewnego razu stwierdził, że pomóc mi mogą tylko egzorcyzmy. Wywiózł mnie do małej miejscowości pod Poznaniem do oficjalnego archidiecezjalnego egzorcysty. Rytuał został przeprowadzony starannie. Stary ksiądz egzorcysta podszedł do niego bez szczególnej ekscytacji (którą dało się zauważyć u Pawła), raczej ze smutkiem. Dziwiłem się, że formuła egzorcyzmu wciąż jest bardzo podobna, a być może identyczna z tym, co pamiętałem np. z filmu „Matka Joanna od Aniołów” Jerzego Kawalerowicza. Zadrżałem, gdy wreszcie po wstępnym „badaniu” usłyszałem wypowiadane nade mną łacińskie frazy. Nie miałem jednak po tym doświadczeniu poczucia żadnej ulgi, mimo że podczas rytualnych modłów trząsłem się niemożebnie.

Po powrocie do poznańskiego klasztoru usłyszałem od Pawła (jego twarz stężała w nieprzyjaznym grymasie, wzrok przestał być łagodny, zakonnik wpatrywał się we mnie z pełnym pretensji zniecierpliwieniem), że czuje on, iż jestem skrajnie wewnętrznie zakłamany, podobny do Ananiasza i Safiry – małżonków znanych z Dziejów Apostolskich, którzy próbowali oszukać św. Piotra, za co przez Apostoła zostali ukarani śmiercią. Co mógł czuć uznający się za wierzącego chrześcijanina dziewiętnastolatek, który usłyszał o sobie takie słowa? Naprawdę długo nosiłem w sobie nieznośne poczucie winy. Sądziłem, że Paweł – człowiek wyglądający na kogoś charakteryzującego się niezwykle głęboką duchowością – ma pewną wiedzę o tym, że Bóg chce mnie ukarać. Dominikanin sugerował, że z jego pomocą tej kary w jakiś sposób będę mógł uniknąć. Moje wewnętrzne blokady otworzą się, moje zranienia zostaną uleczone. Było to niezwykłe. Dopiero po latach zrozumiałem, że próbował mnie ze sobą związać tym lękiem przez karą Bożą. Raz zasiany strach kazał mi trwać przy Pawle bardzo długo. Nie mogłem się od niego uwolnić.

Na dalszych etapach naszej znajomości Paweł dopuszczał do modlitewnych spotkań ze mną także inne osoby. Grupa modliła się nade mną „językami”, ale od pewnego momentu uczestniczką tych modlitewnych seansów była również pewna około czterdziestoletnia „pani po przejściach” (przypominam sobie mgliście, że chyba pozostawała skłócona wtedy z mężem i samotnie wychowywała dziecko). Uznawano ją w grupie za „prorokinię”. W czasie modlitwy przychodziły jej do głowy różne obrazy (od abstrakcyjnych „wihajsterków” do nieco bardziej „narracyjnych” przedstawień). Paweł uważał, że ma dar tłumaczenia tych „proroctw”. Na ich podstawie zlecał wykonywanie różnych czynności. To akurat zdało mi się już dość idiotyczne. Powiedziałem mu o swych wątpliwościach. W odpowiedzi nakazał mi odmawianie wszystkich części różańca aż do następnej spowiedzi, uznając, po raz kolejny, że w głębi serca nie mam żadnej woli wejścia na drogę zbawienia.

Zaczął mnie wypytywać o ewentualne doświadczenia związane z okultyzmem i duchowością wschodnią. Tematy te nie interesowały mnie szczególnie. Jego za to bardzo. Postanowił drążyć je ze mną na modlitwach, przyznając się, że sam eksperymentował kiedyś z jakimiś azjatyckimi technikami medytacji, ale, jak zastrzegał, „szczęśliwie się od nich uwolnił”. Sam fascynował się już wtedy „nowymi wspólnotami” francuskimi. Nic mi, co prawda, nie mówił o Marie-Dominique Philippe’ie (dziś wiem, że ów seksualny drapieżca wraz ze swym bratem i Jeanem Vanierem wcale często bywali od lat 80. w dominikańskich klasztorach w Polsce, a magistrzy nowicjatu i studentatu zlecali wstępującym do Zakonu Kaznodziejskiego lekturę pism M.-D. Philippe’a). Jednak pewnego razu, wiedząc, że potrafiłem się już sprawnie porozumiewać po francusku, Paweł dał mi kontakt telefoniczny do Wspólnoty Błogosławieństw, o której opowiadał, że jest jedną ze wspanialszych chrześcijańskich grup istniejących we współczesnym świecie. Przyznał, że chciałby założyć coś na jej wzór w Polsce. Miałem pewnie szczęście, że nie skorzystałem z jego zachęty (targaną seksualnymi skandalami Wspólnotę rozwiązano kilkanaście lat później i założono na nowo w mocno zmienionej formie). Zadzwoniłem tam tylko z prośbą o modlitwę, gdy moja matka chrzestna umierała w męczarniach na raka.

Dziś wiem, że Paweł bywał osobiście w różnych „nowych wspólnotach” we Francji – także w założonej przez Marie-Dominique Philippe’a Wspólnocie św. Jana. Czy miał bliski kontakt z jej założycielem? Nie wiem, ale dobrze byłoby szczegółowo to wyjaśnić. W raporcie opublikowanym przez Wspólnotę św. Jana w 2019 r. jest wyraźna jest sugestia, że duchowość o. Philippe’a w żaden sposób nie może być traktowana jako wzorzec postępowania dla kogokolwiek, bo, jak można mniemać, doprowadziła ona albo też służyła mu za usprawiedliwienie wykorzystywania seksualnego i psychicznej manipulacji kontaktujących się z nim osób. Co więcej, tego typu zło było we Wspólnocie reprodukowane. Podobnych ohydnych czynów dopuszczali się jej członkowie słabo znający albo nieznający wcale Philippe’a. Czy Paweł M. to również taki przypadek? W latach 90. nic nie wiedziałem o jego bliskich związkach ze Wspólnotą św. Jana. Nigdy chyba też nie polecał mi lektury pism Philippe’a, które – również dzięki dominikanom – zdobywały w Polsce coraz większą popularność. Może jednak nie czytałem tego, co mi polecał, bo przestawałem w nim widzieć intelektualny autorytet (duchowym niestety wciąż dla mnie pozostawał).

„Rozeznawanie duchów”

Po rozpoczęciu przeze mnie studiów na MISH-u na Uniwersytecie Warszawskim, nasze wzajemne kontakty z Pawłem tylko nieco się rozluźniły. Dalej jeździłem regularnie do Poznania, ale nabierałem coraz więcej wątpliwości. W ramach indywidualnego programu chodziłem bowiem na zajęcia z historii filozofii (także ze średniowiecznej scholastyki), Biblii i literatury wczesnochrześcijańskiej (uczęszczałem m.in. na seminaria Stefana Swieżawskiego, Anny Świderkówny, ks. Marka Starowieyskiego). Zyskiwałem stopniowo wiedzę, która kazała zadawać pytania o sens Pawłowych charyzmatycznych „występów” z demonologicznymi ekskursami w tle (teraz myślę, że być może dlatego właśnie zostałem po latach teologiem). Przez lata nie byłem jednak w stanie się uwolnić od emocjonalnego klinczu.

Nie wiem do końca, dlaczego Paweł chciał kontynuować znajomość ze mną. Nigdy nie proponował mi wstąpienia do dominikanów, co ponoć oferował innym chłopakom w ramach prowadzonego przez siebie „kierownictwa duchowego” (cudzysłów jest tu jak najbardziej zasadny). Za te dominikańskie powołania, podobnie jak za tłumy przychodzące na celebrowane przez niego msze i rekolekcje, był on zresztą – jak mi mówiło w ostatnich dniach kilku byłych i kilku wciąż pozostających w zakonie dominikanów – mocno faworyzowany przez prowincjała, o. Macieja Ziębę. Cóż, wydaje się, że o. Zięba wierzył mocno w „sukces” nie tylko w biznesie i gospodarce.

Paweł jednak nie omawiał ze mną nigdy kwestii ewentualnego powołania kapłańskiego. Może istotnie uważał, że pozostawałem pod wpływem „ducha pychy”, co mi kiedyś oznajmił? A może po prostu, jak sądzę po latach, ujawniała się w nim frustracja, że nie mógł – w kontekście regularnych, lecz mimo wszystko nieczęstych spotkań – sprawować nade mną pełnej kontroli? Ja w każdym razie nie bardzo rozumiałem, co mógł mieć na myśli. Czułem się w rozmowach z nim absolutnie zblokowany, przygnieciony, tłamszony i atakowany dostarczanymi mi treściami.

W dobrej terapii dla osób, które doświadczyły takiej psychomanipulacji jak ja, terapeucie potrzebna jest wiedza teologiczna. Coś takiego zdarza się jednak rzadko

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Z drugiej strony Paweł – tak mi się zdawało – mimo wszystko starał się być przyjacielski. Na spowiedziach, rozmowach i indywidualnych modlitwach używał zwykle łagodnego tonu. Czasem sugerował, że jest wobec mnie bezradny, ale utrzymywał, że Bóg wyprowadzi jego i mnie z tej bezradności. Kończył wtedy rozmowę i kazał modlić się w kościele przed Najświętszym Sakramentem oraz uczestniczyć we mszy, podczas której kazanie miało być szczególnie kierowane do mnie. Wiedział doskonale, że czuję się tym wyróżniony. Nie miałem świadomości psychomanipulacji, którą sprytnie rozgrywał, odwołując się do odzywającego się we mnie wtedy raz po raz poczucia bycia bezwartościowym przy jednoczesnym pragnieniu docenienia. Nie wiedziałem, że w ten sposób doświadczałem psychicznej przemocy.

Po kilku latach znajomości zaczęło mi się jednak wydawać, że w Pawle zachodzi jakaś wewnętrzna ewolucja. Coraz częściej próbował „rozeznawać duchy” i czynił to już jawnie poza piwnicami swego duszpasterstwa. W rozmowach indywidualnych stał się bardziej krzykliwy i pewny siebie. Mocniej też niż dawniej pasjonowały go demonologia oraz „rozpoznawanie” czy też „uwalnianie” charyzmatów w innych (cokolwiek miało to znaczyć). Do poznańskiego duszpasterstwa zaczęły trafiać osoby (także z innych miast), które widziały demony niemal wszędzie i w każdym napotkanym człowieku. Na indywidualnych, a nawet na grupowych modlitwach Paweł zaczął prosić Boga o odsłanianie grzechów, które na różnych osobach miały ciążyć od pokoleń (chodziło o sytuacje, gdy jakiś pradziadek czy babcia pewnej osoby popełnili w przeszłości coś bardzo niegodziwego; M. wierzył, że nawet po wielu pokoleniach takie przypadki umożliwiały działanie szatana w życiu potomków tamtych dawnych przestępców). To tropienie demonów przeszłości w teraźniejszości na pewno musiało być dostrzeżone przez ludzi z zewnątrz, także przez samych dominikanów. Być może nie widzieli w tym nic szczególnego (w końcu dopiero po wielu latach Kościół w Polsce zakazał „spowiedzi międzypokoleniowych” i tym podobnych praktyk). Pewnie dlatego Paweł mógł coraz bardziej rozszerzać swoją działalność.

Pamiętam, że mniej więcej w połowie lat 90. przyjechał prowadzić rekolekcje w kościele na warszawskich Bielanach. Odprawiał mszę, którą przerywał raz po raz charyzmatycznymi modlitwami, prowadzonymi wraz z przywiezioną przez siebie z Poznania grupą akolitów. Niektórzy ludzie padali omdleni, inni drżeli niczym ja podczas egzorcyzmów w podpoznańskiej plebanii, inni jeszcze darli się w niebogłosy. Wielu wiernych ostentacyjnie opuszczało kościół, ale do końca tych specyficznych liturgii wytrzymywała całkiem spora grupa. Dziwiło mnie wtedy, jak pamiętam, że na owe seanse podczas mszy nie zwracał uwagi warszawski proboszcz.

Czy zastanawiałem się również, dlaczego współbracia Pawła nie reagowali na takie „wyskoki” w liturgii? Wiedziałem, że z niektórymi był w konflikcie. W swoim duszpasterstwie mówił otwarcie, że współczuje ówczesnemu przeorowi poznańskiego klasztoru, bo jego zdaniem było to „piekło”. Miał jednak chyba w zakonie bardzo bliskich kolegów (widziałem takie przyjaźnie albo przynajmniej relacje wyglądające z zewnątrz na dobrą zażyłość – np. z o. Michałem Zioło, późniejszym trapistą). Dało się to w każdym razie zauważyć kilkakrotnie podczas zlotów różnych dominikańskich duszpasterstw szkół średnich z całej Polski, jakie miały miejsce każdego roku w okolicach sylwestra. Czy dlatego miał wśród dominikanów przyjaciół, że mieli podobną do Pawłowej duchowość? W końcu to właśnie dominikanie zaczęli od lat 70. (najpierw w Krakowie, a potem w Poznaniu) wprowadzać duchowość charyzmatyczną. Wiadomo też, że już w latach 80. w grupach charyzmatycznych działających w duszpasterstwach dominikańskich dochodziło do niepokojących ekscesów. W Krakowie interweniował ponoć w tej sprawie kard. Franciszek Macharski. Bardzo dziś chciałbym wiedzieć, jak doszło do tego, że polscy dominikanie – mimo swej wielowiekowej intelektualnej tradycji – godzili tę tradycję z duchowością charyzmatyczną.

Fakt, że nie zadziałały wtedy odpowiednie mechanizmy kontrolne i obronne, uznać trzeba za poważną strukturalną wadę Zakonu Kaznodziejskiego w Polsce. Skutek był m.in. taki, że krzywdzeni przez „kierownictwo duchowe” Pawła M. ludzie byli przez dominikanów najczęściej pozostawiani sami sobie. Jak się okazało, taki modus operandi w przypadku ofiar M. miał trwać bez mała ćwierćwiecze.

Pobicie „w Duchu Świętym”

Gdy Paweł wyjechał do Wrocławia, by prowadzić duszpasterstwo akademickie, nasze spotkania stały się rzadsze. Między 1996 a 1998 r. (wtedy wyjechałem na studia do Belgii) na pewno jednak widzieliśmy się kilka razy. Zdarzyło mi się nawet wygłosić we wrocławskim „Dominiku” jakąś pogadankę o historii angelologii w chrześcijaństwie. Drażniło mnie jednak, że M. z wielką werwą rozwijał działalność centrum informacji o sektach i nowych religijnych. Wraz z innymi dominikanami śledził jakieś okultystyczne opętania, niebezpieczeństwa buddyjskich medytacji czy tantry. Ta tematyka właściwie w ogóle mnie nie interesowała. Myślałem sobie, że Paweł „odleciał” już w taką duchowość, do której nie chciałem mieć dostępu. Mimo to wciąż go uważałem go za jednego z moich najbliższych przyjaciół. Jednak na pewno ze zdziwieniem patrzyłem też na osoby, które znalazły się w najbliższym jego kręgu we Wrocławiu. Były to przede wszystkim studentki. Jednak, w przeciwieństwie do grupy w Poznaniu, nie odbierałem atmosfery tego duszpasterstwa jako szczególnie miłej. Zwracały uwagę zacięte wyrazy twarzy z wymuszonymi uśmiechami. Dawało się w tamtej grupie wyczuć podskórne napięcie, o którego przyczynach nie miałem wtedy pojęcia. Jak się okazuje, był to kolejny, po poznańskiej grupie, fideistyczny krąg, stawiający przywództwo duchowe Pawła ponad racjonalnością i zdrowym rozsądkiem.

Mój pobyt w Belgii ostatecznie zaowocował regularnymi studiami teologicznymi (których w Polsce nigdy – ze względu na klerykalizację i odstręczającą mnie mimo wszystko konfesyjnie ekskluzywną katolickość wydziałów teologicznych – nie chciałem podjąć). Zdobywałem coraz więcej narzędzi, by radzić sobie także z „kierownictwem duchowym” Pawła. Długo jednak nie potrafiłem uznać tego, co robił i czego sam doświadczyłem w kontaktach z nim, za szkodliwe.

Pewnego razu – było to zapewne na wiosnę 2000 r. – podczas podróży z Lowanium do mojej rodziny w Polsce zatrzymałem się we Wrocławiu. Odbyłem kolejną długą spowiedź z Pawłem, w której wypytywał szczegółowo przede wszystkim o kwestie erotyczne. Uznał, że się duchowo raczej słabo rozwijam. Najpierw nakazał mi długą adorację w kaplicy bł. Czesława, a potem zaproponował modlitwę wspólną z dziewczętami z jego duszpasterstwa. Zgodziłem się, choć z już z pewnym oporem. Byłem wtedy już bardziej podejrzliwy wobec ekscesów duchowości charyzmatycznej niż kilka lat wcześniej. Niemniej wciąż jakoś Pawłowi ufałem. Może po prostu nie chciałem tracić tej, jak mi się wydawało, bliskiej i ważnej relacji?

Na początku przebiegało wedle takiego samego schematu, jaki znałem od lat: przyzywanie Ducha Świętego, glosolalia, prośba o proroctwa. Po chwili Paweł kazał mi jednak uklęknąć pośrodku modlitewnego kręgu. Wciąż słyszałem „modlitwę językami” i frazę „przyjdź Duchu Święty”. W pewnym momencie jedna z uczestniczek podbiegła do mnie i uderzyła mnie w twarz. Zaczęła wrzeszczeć: „Skurwysynu, po coś tu przylazł?!”. Inne dziewczęta też okładały mnie pięściami po plecach, wykrzykując słowa modlitw na przemian z wulgaryzmami. Tłukły mnie i policzkowały. Byłem kompletnie zdezorientowany. Nie wiedziałem co robić: oddać tym pogrążonym w amoku kobietom razy? Krzyczeć? Spojrzałem na Pawła. Stał w kącie, patrzył na mnie pełnymi jakiegoś triumfu oczyma i… chichotał. Zachęcał kobiety, by dalej „wyrzucały szatana” ze mnie.

Nie wiem, jak długo to trwało. Gdy seans się skończył, nie byłem w stanie wydusić słowa. Powiedziałem mu, że muszę natychmiast wyjechać. Byłem rozbity, ale pewien, że doszło do czegoś bardzo dla mnie dewastującego. Przez następne dni nie mogłem się psychicznie pozbierać. Po kilku latach, gdy wpadłem w ciężką depresję, próbowałem na terapii w Belgii opowiedzieć o kontaktach z Pawłem. Terapeutka całkowicie jednak nie rozumiała religijnego kontekstu (bo od chrześcijaństwa odeszła) i nie chciała go podejmować. Dziś uważam, że było to skrajnie nieprofesjonalne podejście z jej strony. Jestem przekonany, że w dobrej terapii dla osób, które znalazły się w takiej sytuacji jak ja, terapeucie potrzebna jest wiedza teologiczna. Coś takiego zdarza się jednak rzadko.

„Lepiej się z nim nie kontaktować”

Po paru tygodniach po incydencie we Wrocławiu napisałem do Pawła list z Belgii, w którym pytałem, dlaczego pozwolił na takie praktyki. Nie dostałem odpowiedzi. Minęły kolejne miesiące, aż dowiedziałem się, że Paweł nagle z Wrocławia zniknął. Miałem we Wrocławiu dobrego kolegę, który chodził regularnie na msze odprawiane przez M., odbył z nim kilka rozmów i przyznał mi się, że bardzo wiele one mu dały. Nie był przy tym typem egzaltowanym (wbrew temu, co sugeruje dziś wielu, do Pawła wcale nie trafiały tylko psychicznie pogubione jednostki; kontaktowało się z nim naprawdę sporo inteligentnych, rozsądnych ludzi). Mógł być świetnym polonistą (prof. Jan Miodek, jak przeczytałem niedawno, do dziś uważa go za swojego najlepszego studenta), ale jego losy potoczyły się inaczej – od lat mieszka za granicą i nie zajmuje się działalnością akademicką.

Napisałem do tego kolegi z pytaniem, co dzieje się z Pawłem. Odpowiedział, że próbował kilkakrotnie pytać o to wrocławskich dominikanów, ale nieustannie potykał się o „mur zakonnej dyskrecji”. Z owym „murem” sam spotykałem się wielokrotnie, gdy próbowałem zagadywać dominikanów o przyczyny usunięcia M. z Wrocławia i jego dalsze losy w zakonie. Samo wspomnienie jego nazwiska powodowało natychmiastowe ucięcie tematu. Słyszałem co najwyżej: „jest z nim nie najgorzej, ale lepiej się z nim nie kontaktować”. A ja czułem wewnętrzny przymus, by wraz z Pawłem wyjaśnić to, co przydarzyło mi się we Wrocławiu, choć byłem już pewien, że o żadnym jego „kierownictwie duchowym” w moim przypadku nie może być teraz mowy.

Po jakimś czasie dowiedziałem się z dominikańskiej strony internetowej, że Paweł jest w klasztorze na Freta w Warszawie. Zaprosiłem go na mój ślub (zaznaczając, że przez lata był dla mnie najważniejszym przewodnikiem w wierze), który odbył się w kwietniu 2004 r. w sanktuarium w Leśnej Podlaskiej. Odpisał, że nie może przyjechać „ze względu na inne zakonne zobowiązania”, ale dodał też, że jeśli będę w Warszawie, bardzo chętnie ze mną na Freta pogada.

W Poznaniu i we Wrocławiu widziałem fideistyczne kręgi, stawiające przywództwo duchowe Pawła M. ponad racjonalnością i zdrowym rozsądkiem

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Do początku 2008 r. mieszkaliśmy z żoną za granicą, ale pewnego dnia – podczas wakacyjnej wizyty w Polsce – umówiłem się na spotkanie z Pawłem. Było to chyba w 2006 r. Siedzieliśmy naprzeciw siebie, rozmowa w ogóle się nie kleiła. Patrzył na mnie badawczym wzrokiem. Żalił się, że współbracia każą mu robić zakupy w hipermarketach, a nie dopuszczają do działalności duszpasterskiej. Na moje pytanie, dlaczego musiał wyjechać tak nagle z Wrocławia, nie chciał jednak odpowiadać. Nie wiedziałem, że miał chyba wtedy zakaz spowiadania, głoszenia kazań i prowadzenia jakichkolwiek grup. On sam też mi o tym nie wspomniał. Miałem przez chwilę wrażenie, że chciałby o sobie powiedzieć więcej, ale wciąż urywał rozpoczęte zdania i zalegała między nami nieznośna cisza.

Niemożliwość wyznania to w chrześcijaństwie wielki dramat. W końcu czytamy w Pierwszym Liście św. Jana: „Jeśli mówimy, że nie mamy grzechu, to samych siebie oszukujemy i nie ma w nas prawdy. Jeżeli wyznajemy nasze grzechy, [Bóg] jako wierny i sprawiedliwy odpuści je nam i oczyści nas z wszelkiej nieprawości” (1J 1,8-9). Dwa razy w życiu widziałem, że wyznanie z powodu poważnych duchowych turbulencji nie mogło po prostu dojść do skutku. Tak było w przypadku Pawła, a po kilku latach doświadczyłem czegoś podobnego na spotkaniu z moim dawnym tutorem z czasu warszawskich studiów – znanym biblistą (zresztą wieloletnim asystentem kościelnym „Więzi”), którego zdemaskowano jako współpracownika komunistycznej bezpieki. Ujrzenie w kimś niemożności wyznania – ze względu na samozakłamanie, które postrzega się jako jedyny sposób na zachowanie własnej integralności – było dla mnie wstrząsające.

W 2008 roku poszliśmy z żoną na celebrację Wigilii Paschalnej do dominikanów na Freta. Zobaczyłem tam Pawła, ale nie był on koncelebransem liturgii, lecz kimś w rodzaju „głównego ministranta”. Trzymał mikrofon, ustawiał naczynie z wodą chrzcielną, czyścił kielichy po zakończeniu komunii. Zastanowiło mnie to. Uznałem, że to rodzaj kościelnej kary za niebagatelne przewiny.

Niedługo po tamtej paschalnej uroczystości zapytałem młodego dominikanina, co właściwie się dzieje z Pawłem M. Tym razem nie usłyszałem wykrętu, ale kilka zdań (wypowiedzianych zresztą z cokolwiek ironicznym uśmieszkiem): „Wiesz, tam we Wrocławiu doszło do seksu rytualnego. On też z jakimiś dziewczynami do Chin się wybrał i tam były chyba podobne akcje. Nawet Gulbinowicz interweniował, bo się zgłosili do niego rodzice ludzi z tego duszpasterstwa. Te kobiety były dorosłe, ale mimo wszystko Zięba musiał interweniować. No, ale rozumiesz, że nic więcej nie mogę powiedzieć. Ma te swoje kary: nie może odprawiać mszy, spowiadać, lecz chyba idzie ku dobremu”.

Zamarłem. „Seks rytualny” w tej dziwnej grupie, w której zostałem kiedyś pobity? Zrozumiałem, dlaczego przez lata dominikanie (z wyjątkiem owego jednego, który nieopatrznie puścił parę z ust) nie chcieli nic mi powiedzieć na temat M. Szybko jednak się przekonałem, że o ekscesach seksualnych Pawła opowiadano sobie pokątnie we Wrocławiu. Usłyszałem o tym od kolegi, który od lat bywał u wrocławskich dominikanów regularnie. Nie była to zbyt miła uwaga: „To musiały być kretynki, ale co sobie chłop poużywał, to jego”. Nie sądzę, by podobne słowa przeszły teraz koledze przez gardło.

Heroizm wiary przez milczenie?

Od lat do dominikanów w Warszawie czy innych miastach w Polsce zachodzę sporadycznie. Nie podtrzymywałem szczególnie kontaktów, choć byłem przecież kiedyś stałym współpracownikiem miesięcznika „W drodze”, dzięki czemu poznałem m.in. obecnego prowincjała dominikanów. Być może moja niechęć brała się z poczucia wewnętrznej dewastacji, której doświadczyłem przez Pawła w młodości. Nie chciałem się z nim już więcej spotykać. Nie miałem też zamiaru drążyć, co dokładnie zadziało się we wrocławskim duszpasterstwie. Mówiłem sobie: to rozdział zamknięty. Po co wracać do sytuacji duchowego zdewastowania z przeszłości?

Od chwili odnalezienia doktoratu Pawła o mariologii u Marie-Dominique Philippe’a myślałem jednak coraz częściej o moim dawnym mentorze. Jego dysertacja pełna była pobożnościowych, na pierwszy rzut oka całkiem niewinnych rozważań, ale w miarę czytania odnajdywałem w niej fragmenty, przy których zapalała mi się „czerwona lampka”. M. np. napisał coś takiego:

„Aby zrozumieć na czym polega cisza wiary kontemplacyjnej trzeba odwołać się do ludzkiego doświadczenia. Cisza i milczenie w porządku miłości jest wynikiem takiej więzi między osobami, która prowadzi do powierzenia sobie sekretów. Dwie osoby związane miłością wyjawiają sobie sekrety serca. Sekret serca to owoc poznania praktycznego, afektywnego. Nie odnosi się do wiedzy spekulatywnej. Odnosi się do wiedzy osobiście ważnej. Taką wiedzę można przekazać przyjacielowi lub komuś, z kim jest się w serdecznej jedności. Przekazanie takiego sekretu osobom nieupoważnionym do poznania go jest zdradą sekretu. Sekret serca jest więc wspólnym owocem poznania i miłości, buduje przyjaźń i podtrzymuje ją. Zachowywany sekret jako zamilknięcie o rzeczach osobiście ważnych ma też ważny wymiar osobisty, bo poznanie afektywne, dotykające sfery uczuciowej, ma duży wpływ na wszelkie siły życiowe. To znaczy, że przyjaźń – wspierając sekrety serca – podtrzymuje lub wręcz umożliwia cały życiowy dynamizm”.

Na pozór ta refleksja wydaje się całkiem słuszna i niedwuznaczna. Zastanawiałem się jednak, co w przypadku Pawła mogło oznaczać „przekazanie sekretu osobom nieupoważnionym”. Czy nie miał na myśli czegoś, co spowodowało jego odejście z Wrocławia i wewnątrzzakonne restrykcje?

Dalej w dysertacji M. rozwijał „teologię milczenia”, która w jego przypadku wydawała mi się mocno podejrzana. Pisał np.: „Milczenie Maryi odnośnie tajemnicy Zwiastowania odnosi się także do św. Józefa. Pierwszy Jej sekret, dziewicza konsekracja – inicjatywa Maryi, stał się udziałem św. Józefa. Teraz, gdy inicjatywa należy do Boga, Maryja poprzez Boży sekret jest oddzielona od Swego męża. Taka sytuacja wystawia na próbę ich więź, a więc daje szansę wzrostu. W kategoriach ludzkiej roztropności wydawałoby się czymś lepszym, by Maryja powiedziała o swoim sekrecie Józefowi wprost. Bóg jednak postanowił inaczej, prowadzi ich do heroizmu wiary, poprzez milczenie Maryi”.

Heroizm wiary poprzez milczenie? By zinterpretować ten koncept, Paweł zacytował swego mistrza Marie-Dominique Philippe’a: „Maryja, przyjmując to milczenie, zaszczyca Józefa jeszcze większym zaufaniem – takim, jakim darzymy tego, kogo można prosić o wszystko, i to nawet wtedy, gdy się stawiamy względem niego w sytuacji, która zewnętrznie wydaje się go oszukiwać i zdradzać. Wtedy konieczne jest heroiczne zaufanie. Takiego właśnie zaufania Maryja domaga się i oczekuje od Józefa. Wie, jak on Ją kocha, wie, że wszystkiego można od niego żądać”.

Od tego, kto kocha, można żądać wszystkiego. Na pewno? – zapytywałem siebie. I co owo „wszystko” mogłoby oznaczać w przypadku Pawła? Ciarki przeszły mi po plecach. Dopadła mnie wtedy myśl, że teologia tworzona przez Philippe’a prowadziła go i niektórych jego naśladowców do okropnych perwersji i przestępstw. Nie miałem na to jednak mocnych argumentów, a trudno było pytać o konkrety np. o. Salija (promotora tej dziwnej rozprawy i najbardziej chyba znanego dominikańskiego teologa w Polsce) w sytuacji, gdy sprawa M. była przez polskich dominikanów tuszowana od lat, a ja nie miałem szczegółowej wiedzy o seksualnych wykroczeniach Pawła. Ostatecznie nie odniosłem się do tej sprawy w eseju przygotowywanym dla „Więzi”.

Nie słyszałem od ojca Pawła nic na temat św. Tomasza z Akwinu czy Mistrza Eckharta. Mówił za to dużo o „uzdrawianiu zranionych uczuć” czy „reperowaniu dziecięcych traum” oraz szukaniu w sobie „zranionego dziecka”

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Gdy jednak tekst się ukazał, zadzwonił do mnie mój młody znajomy z pytaniem, czy o podobnych przypadkach co we francuskich „nowych wspólnotach” słyszałem w Polsce. Opowiedziałem mu o M., o odkryciu przeze mnie jego dysertacji i moich związanych z nią niepokojach. Zastrzegłem też, że Paweł od lat nie spowiada, nie głosi kazań i rekolekcji. Wspomnienie jego przypadku powoduje we mnie co prawda gorycz i smutek, ale mam nadzieję, że pokuta zakonna pomogła mu i pomaga.

Ów znajomy po kilku dniach wysłał mi jednak link do opublikowanych na YouTubie rekolekcji głoszonych przez Pawła. Odbyły się one w pewnej podwarszawskiej parafii w adwencie 2018. Włączyłem to nagranie i nagle wróciły do mnie gwałtownie wspomnienia sprzed lat: ten sam magnetyczny tembr, płaczliwe załamywanie się głosu pod wpływem opowiadania o własnych duchowych wzruszeniach, znana mi z kazań i rozmów w Poznaniu opowieść o przyjacielu M. z liceum, który sekowany przez nauczycielkę niedługo przed maturą popełnił samobójstwo (fakt ten, jak mnie zapewniał Paweł przed laty, mocno się przyczynił u niego do głębszej wiary i obudzenia się w nim zakonnego powołania).

Byłem wstrząśnięty i zagniewany na dominikanów. Miałem przekonanie, że podczas tych rekolekcji w 2018 r. co najmniej kilka osób przyszło do M. z prośbą o duchową pomoc. Mógł to więc dla nich być początek podobnej manipulacji, jakiej sam doświadczałem przed wieloma laty.

Niebezpieczna transgresja

Dziś wiemy o M., że jest seksualnym drapieżcą, który dopuszczał się nie tylko psychomanipulacji, ale i gwałtów. Czy trzeba w nim widzieć tylko kogoś takiego? Czy podobnie należy postąpić w przypadku Vaniera i braci Philippe’ów? Gdy ukazał się mój esej „Mistyczne wodzenie na pokuszenie”, zapytałem o ocenę moich intuicji znanego katolickiego psychologa. Wyraźnie się żachnął, wręcz wykrzyczał mi do słuchawki: „nie ma żadnego związku między mistyką a wykorzystaniem seksualnym; pewne jest bowiem, że mistyka prowadzi do świętości życia!”.

Zauważyłem, że doświadczenie mistyczne nie jest przecież specyficznie chrześcijańskim fenomenem i że np. praktyki tantryczne mogą prowadzić do zachowań nieakceptowalnych chyba w ramach chrześcijańskiej moralności. Sądzę, że zarówno ta obserwacja, jak i skandale takie jak ujawnione w „nowych wspólnotach” francuskich czy z udziałem M., to bardzo poważny kłopot, przed jakim staje dziś chrześcijańska teologia. Dotąd bowiem doświadczenia mistyczne były w niej kwalifikowane bardzo wysoko jako jeden z najintensywniejszych i najpiękniejszych przejawów duchowości. Czy zatem może istnieć mistyka „fałszywa”, która prowadzi do kompletnej degrengolady moralnej? Ostatecznie nie sposób przecież uznać, że „Arka” Vaniera – jako dzieło seksualnego przestępcy – jest tak samo odrażająca moralnie jak jej założyciel.

Myślę o tym teraz również w kontekście M., bo kilka dni temu rozmawiałem na temat dominikanina z moim przyjacielem z Poznania, który przed laty był członkiem duszpasterstwa szkół średnich prowadzonego przez Pawła. „Nie mogę zaprzeczyć, że zawdzięczam mu naprawdę wiele dobrego, choć nigdy nie był moim kierownikiem duchowym. Twoja sytuacja jest zatem inna, bo ja nie mogę przyznać, że doznałem psychomanipulacji z jego strony” – powiedział mi przyjaciel. To dowód na to, że Paweł nie był w stanie skrzywdzić wszystkich, którzy pojawiali się w jego kręgu.

Warto zatem pytać, czy psychomanipulacyjnego, przemocowego krzywdzenia dopuszczał się od początku swojej zakonnej kariery. Może do perwersji doprowadziła go praktykowana duchowość charyzmatyczna, którą łączył z niebezpieczną teologią duchowości Philippe’a? Może sam nie był w stanie kontrolować swej duchowej ewolucji i ostatecznie przemienił się w przemocowego mnicha, a nikt w zakonie nie sądził, że jego nieprzepracowane traumy z młodości w powiązaniu z dziwacznymi duchowymi treściami i praktykami doprowadzą go do zbrodni?

Śmiem twierdzić, że ci pseudomistyczni przestępcy seksualni mogli mieć dość nietypowe, a nawet głębokie doświadczenia, które skłaniały ich do wiary, że naprawdę przemawia przez nich Duch Święty dla dobra i zbawienia innych. Oni w to naprawdę wierzyli. Być może to właśnie było główną przyczyną ich deprawacji, bo jako reprezentanci Boga uważali, że powinni mieć totalną kontrolę nad tymi, których do tego Boga prowadzą. Ta zakładana przez nich reprezentacja czyniła z nich w ich mniemaniu wyjątkowy instrument, z pomocą którego Bóg może działać w innych (także przez „seksualne oczyszczanie” i „intymne unie”) poza wskazaniami teologii moralnej, „poza dobrem i złem”.

Niektórzy mówią dziś, że ojciec Paweł wyglądał na naiwniaka, poczciwca. Mnie się tak nie wydawało nigdy. Mówił niby prosto, z jakimś emocjonalnym przejęciem na granicy pretensjonalności, ale z magnetyczną siłą. Nigdy chyba dotąd nie spotkałem tak charyzmatycznego kaznodziei

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Jak mówią dziś ofiary gwałtów dokonanych M., to nie seks był dla niego najważniejszy, lecz poczucie władzy i sprawowanie absolutnej kontroli nad innymi. Dlatego właśnie dziewczęta z wrocławskiego duszpasterstwa musiały mu składać w przerażającym rytuale hołd jako „królowi”. Kto wie, czy nie właśnie ta „ceremonia” była najokropniejszą i najpoważniejszą ze skutkujących różnymi formami przemocy transgresji, jakich dopuścił się M.? Bo przecież z owego poczucia władzy i wybrania oraz pragnienia sprawowania absolutnej kontroli brały się przede wszystkim, jak wolno sądzić, pobicia i gwałty.

W takim transgresyjnym pseudomistyku nie należy widzieć grzesznika takiego jak inni. Jest to choroba, której rozpoznanie i uleczenie w ramach konwencjonalnych psychoterapii (o egzorcyzmach nie wspominając) może okazać się zbyt trudne, a wręcz niemożliwe. Takich ludzi trzeba do końca życia izolować od kierownictwa duchowego i duszpasterskiego przewodnictwa niczym pedofilów, których odgradza się od kontaktów z dziećmi. Ryzyko naprawdę jest zbyt wielkie.

Dominikanie popełnili zatem wielki błąd, dopuszczając Pawła do głoszenia rekolekcji po latach, dając mu tym samym możliwość zawiązywania intymnych kontaktów z rekolektantami. Okazało się przy tym, że w zakonie nie ma właściwie superwizji. Jest tylko struktura perwersyjnej klerykalnej władzy – tej samej, która umożliwiała i umożliwia różnym przestępcom w sutannach bezkarne dokonywanie przestępstw. W tym sensie zatuszowana przez lata sprawa M. niczym się nie różni od tysięcy innych tuszowanych przypadków. I to w ramach tej struktury, gdzie dodatkowo nie było i nie ma odpowiednio działających mechanizmów obronnych i kontrolnych, prowincjał polskich dominikanów stwierdził, że po latach pokuty i terapii może raz jeszcze dać szansę grzesznikowi. Czyż nie na tym bowiem ostatecznie – zakładał prowincjał – polega chrześcijańskie miłosierdzie? Nie wziął pod uwagę, że Paweł dokonał swego czasu duchowej i psychicznej transgresji, która uczyniła go nieuleczalnie chorym.

Chciałbym wierzyć, że można było jej zaradzić w czasach, gdy jako nastolatek trafiłem pod opiekę M., ale nie mam takiej pewności. Mam za to pewność, że w zakonie istniały bardzo poważne wady (objawiające się np. w niekontrolowanej akceptacji dla duchowości charyzmatycznej czy „pseudomistyki”), które zaskutkowały dramatem wielu osób. I tylko częściowo wady te miały źródło w perwersjach klerykalizmu. Perwersje te przez casus M. raz jeszcze zostały zdemaskowane i jest to kolejny akt spektakularnego procesu zapadania się murszejącego, gnijącego systemu.

Wierzę wciąż jednak, że autentyczna chrześcijańska duchowość może poza tym systemem zaistnieć. Czy jednak ta moja wiara nie jest tylko przedłużeniem psychomanipulacji, jakiej doświadczyłem w młodości? Boję się zadawać to pytanie, ale od ciągłego szukania na nie odpowiedzi nie mogę uciec.

OD REDAKCJI: Zgodnie z prawem nie wolno publikować w mediach danych ani wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie przygotowawcze lub sądowe. Z tego powodu nie posługujemy się jednak nazwiskiem ojca Pawła M.

Przeczytaj też: Dominikańska recydywa. Reportaż Pauliny Guzik