Dominikańska recydywa

W latach 2011 i 2018 ojciec Paweł M. wykorzystał seksualnie siostrę zakonną. Nie doszłoby do tych nowych krzywd, gdyby dominikanie prawidłowo zareagowali na wcześniejsze zgłoszenia. – Jestem gotowy ponieść konsekwencje – mówi prowincjał o. Paweł Kozacki.

Polska prowincja dominikanów przechodzi właśnie swoje katharsis. Zakonnicy przyznają, że niewystarczająco wsparli osoby skrzywdzone w latach 1996-2000 we wrocławskim duszpasterstwie akademickim. Chcą wyjaśnienia sprawy do końca. „W sposób jak najbardziej jawny i możliwie szybki” – jak oświadczył prowincjał Paweł Kozacki OP.

Przejrzystość wymaga jednak stanięcia w pełnej prawdzie i uczynienia tego z własnej woli. Nie dzieje się ani jedno, ani drugie. Władze prowincji polskiej nie mówią wszystkiego, co już wiedzą. A cień na deklaracjach o samooczyszczeniu kładzie chronologia.

Okazuje się, że 2 marca br., pięć dni przed publiczną deklaracją ojców dominikanów o chęci wyjaśnienia sprawy ojca Pawła M., do prokuratury trafiła nowa – nieprzedawniona – sprawa kobiety skrzywdzonej przez tego zakonnika. Do czynów doszło wedle identycznego schematu przemocy duchowo-seksualnej, jak przed laty we Wrocławiu. Tym razem osobą skrzywdzoną jest siostra zakonna. 

Przełomowe, ale spóźnione

Ta historia wymaga tyle samo dokładności, co delikatności. Zawiera świadectwa skrzywdzonych kobiet, w które trudno uwierzyć – okrutnych i wymyślnych zbrodni fizycznych i psychicznych. Wydaje się nieprawdopodobne, że ich sprawca wciąż jest duchownym. Diabelska analogia między czynami dokonanymi przez o. Pawła M. 20 lat temu (które opinia publiczna poznała w ostatnich dniach), a tymi całkiem niedawnymi, które ujawniamy poniżej, pozwala na spięcie tej historii w jedną całość.

W sprawie s. Małgorzaty nie może być mowy o przedawnieniu karalności czynów – działo się to przed kilku laty. Natomiast sprawa Weroniki i innych kobiet, choć przedawniona, uwiarygadnia historię zakonnicy

Paulina Guzik

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Ważną rolę odgrywa w tej historii ojciec Leopold (imię zmienione, zakonnik z innego zgromadzenia niż dominikanie). To do niego zgłosiła się zakonnica molestowana przez o. Pawła M. w ostatniej dekadzie. Ojciec Leopold znał wcześniej sprawę Weroniki (imię zmienione), wielokrotnie zgwałconej przez o. Pawła M. przed laty we Wrocławiu. – Choć są to sprawy z dwóch różnych okresów i dwóch różnych przestrzeni, doświadczenia obu kobiet z dominikaninem są całkowicie spójne – mówi mi o. Leopold. On sam chce pozostać anonimowy ze względu na zaufanie, jakim obdarzyła go siostra Małgorzata (imię zmienione), i ze względu na fakt, że miejsce jego zamieszkania zdradziłoby miejsce pobytu skrzywdzonej zakonnicy. 

Obie kobiety zeznawały już w tej sprawie w prokuraturze w Katowicach. Zeznawał tam również dominikanin o. Marcin Mogielski, który jako pierwszy poznał sprawę o. Pawła M., odkąd w 2000 roku przejął wrocławskie duszpasterstwo po krzywdzicielu.

Ważne będzie także spojrzenie (w dalszej części tekstu) na wieloletnie zajmowanie się sprawą przez samych braci dominikanów. Niewątpliwie przyszło im mierzyć się z tą niewyobrażalną krzywdą jeszcze w czasach, gdy uniwersalnych procedur działania w takich sytuacjach nie było. Wszystko zaczęło się, zanim wybuchły wielkie skandale w Stanach Zjednoczonych, Irlandii, Francji czy Niemczech. Sprawa jednak ciągnęła się latami, atmosfera w Kościele w tym czasie się zmieniała, a ofiary o. Pawła M. wciąż wołały o zrozumienie. Przez 21 lat dominikanie nie wszczęli ani procesu kanonicznego, ani karnego – choć były podstawy do stawiania zarzutów o popełnienie poważnych przestępstw. 

Przełomowy charakter miało oświadczenie wrocławskiego klasztoru dominikańskiego z 7 marca. Ujawnia ono fakty, zawiera prośbę do osób skrzywdzonych o dokonywanie zgłoszeń, zapewnia o bliskości z nimi. Użytego w nim, przepełnionego wrażliwością, języka mogłyby uczyć się wszystkie instytucje kościelne. Wciąż jednak – czego dowodzą poniższe rozmowy i kolejne potworne zranienia – jest to oświadczenie bardzo spóźnione. 

Mechanizmy działające w dominikańskich strukturach władzy umożliwiły „morderstwo duszy” kolejnej niewinnej osoby (określenie o. Hansa Zollnera). Nie doszłoby do tych nowych krzywd, gdyby wcześniej dominikanie zareagowali prawidłowo. Powinni byli to uczynić i w 2000 roku, i w ostatnich latach.

Skrzywdzonej Weroniki i o. Leopolda wysłuchałam osobiście. Relację s. Małgorzaty poznałam telefonicznie od niej samej.

Przemoc psychiczna, duchowa, fizyczna i seksualna

Duszpasterstwo Akademickie „Dominik” we Wrocławiu powstało w 1971 roku. Obchodzi właśnie jubileusz 50-lecia istnienia. W 1996 roku jego prowadzenie w powierzono o. Pawłowi M. – charyzmatycznemu kapłanowi o wielkiej sile przyciągania. Na jego msze przychodziły tysiące młodych. Nie każdy jednak mógł wejść do grona najbardziej zaufanych.

– Wybierał osoby, które nie miały gdzie wrócić, dziewczyny, które potrzebowały pomocy – mówi Weronika. – Z każdej strony jesteś otoczona miłością i akceptacją, której w domu nie dostawałaś – dodaje. To było typowe działanie dla sekty, choć to właśnie o. Paweł prowadził równocześnie wrocławski dominikański ośrodek informacyjny o sektach. Do jego grupy należały w większości kobiety. I to one były fizycznie krzywdzone. Manipulacja psychiczna dotyczyła natomiast zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

– Tłukł mnie do nieprzytomności, a potem gwałcił. Pamiętam, jak raz uciekłam. Dogonił mnie swoim busem i zaciągnął za włosy do środka. Tłumaczył, że jeśli nie wypełnię we wspólnocie woli Bożej, diabeł zdobędzie cały świat – mówi Weronika.

Po latach okazało się, że nie tylko Weronika doświadczyła przemocy psychicznej, duchowej, fizycznej i seksualnej. Kobiety, będąc w latach 1996-2000 w jednej wspólnocie, nie wiedziały o pozostałych skrzywdzonych. Cała grupa wierzyła bezgranicznie, że musi trwać przy duszpasterzu, jakby świat miał zawalić się bez nich. Oprawca zasłaniał się duchowością i teologią, tłumacząc, że ten, kto jest przeciwko niemu, jest przeciwko Duchowi Świętemu.

– Życie polegało na notorycznej modlitwie, w dzień i w nocy, jakbyśmy byli specgrupą, która uratuje cały Kościół. W czasie modlitwy kazał prorokować, udowadniać, że ktoś coś nieczystego trzyma w sobie, że nie przyjmuje charyzmatów. I nagle miał światło od Pana Boga – zaczynał bić innych, bo tylko w ten sposób był w stanie wydobyć odpowiedź na Boże wezwanie – opowiada Weronika. Normą były dziewięciodniowe nowenny w zamknięciu, posty bez jedzenia i picia albo nakaz odmawiania różańca przez całą noc.

Ojciec Paweł spędzał z dziewczynami długie godziny w konfesjonale. – Akty seksualne były tylko moim grzechem, dla niego było to jedynie rozeznawanie nieczystości – wspomina Weronika. – Rozeznawanie, posłuszeństwo i wina to były jego słowa klucze. Często straszył, że jeśli czegoś nie zrobisz, ucierpi ktoś z twojej rodziny.

Dziewczyny zawalały kolejne egzaminy na studiach. – Nie było kiedy chodzić na uczelnię. Jeśli dostawałyśmy rano informację, że mamy odmówić dziesięć razy cały różaniec, to już nie było czasu na zajęcia. Sama wyparłam to z pamięci, ale koleżanka mi przypomniała, że raz pożyczyła mi buty, abym mogła iść na egzamin. Paweł rozeznał, że trzeba mi je zabrać – opowiada skrzywdzona kobieta.

Do pierwszego gwałtu doszło podczas jednego z wyjazdów, nazwanego „ewangelizacyjnym”. Weronika: – Obudziłam się w nocy, dusił mnie ręką i syczał do ucha, że jak zacznę krzyczeć, to znaczy, że jestem niewierna Bogu i komuś bliskiemu stanie się krzywda. W tym samym czasie już ściągał mi bieliznę. Kiedy po wszystkim poszłam się umyć, wpadł do łazienki, docisnął mi głowę do szyby i zrobił to jeszcze raz.

Później gwałty były regularne: – Gwałcił nie tylko kilka razy w tygodniu, czasem kilka razy dziennie. Dopiero po latach dowiedziałyśmy się, że urządzał wycieczki od pokoju do pokoju.

Jak w klasycznej sekcie – wykorzystywał też młodych finansowo. Wymuszał przekazywanie książeczek mieszkaniowych, oszczędności, prace na rzecz wspólnego lokum: – Gdyby nam kazał za sobą skoczyć w ogień, to byśmy to zrobili. I nikt by o tym nie wiedział. Paweł miał obsesję trzymania wszystkiego w tajemnicy.

Kara – nie kara?

W roku 2000 o. Paweł M. zostaje przeniesiony z Wrocławia. Opiekę nad duszpasterstwem przejmuje o. Marcin Mogielski. To jego rodzony brat Marek, wychowawca Ogniska św. Brata Alberta w Szczecinie, odbijał się od kurialnych drzwi, gdy z innymi wychowawcami próbowali zgłosić krzywdy wyrządzone wychowankom przez ks. Andrzeja Dymera. Trzy lata później sam Marcin Mogielski zbierze świadectwa osób wykorzystanych w jego rodzinnym Szczecinie, wciągnie do walki o sprawiedliwość swoich prowincjałów Macieja Ziębę i Krzysztofa Popławskiego, a w efekcie będzie przez lata oczerniany przez szczecińskich hierarchów (więcej na ten temat w reportażu „Przeczekamy i prosimy o przeczekanie”). 

Marcin Mogielski tak mówi o przejęciu Duszpasterstwa „Dominik” od o. Pawła M. w rozmowie Artura Nowaka w „Gazecie Wyborczej” z 20 marca: „Na początku zobaczyłem zbuntowane, totalnie zamknięte i wściekłe na mnie osoby. Zakończyłem więc szybko spotkanie i powiedziałem: «Dziękuję bardzo, ja się nie będę z wami spotykał. Nie będę się kopał z koniem»”. 

Grupa była tak przywiązana do o. Pawła, że nie chciała słyszeć o nikim innym. O. Mogielski szybko jednak, chcąc rozbić sekciarską grupową lojalność, zaczął spotykać się z młodymi indywidualnie. Wtedy, jak mówi w „Wyborczej”, „mury zaczęły jednak pękać” – młodzi zaczęli otwierać się przed nowym duszpasterzem, opowiadając o doznanych krzywdach. 

– Od samego początku uwierzyłem dziewczynom – mówi mi o. Mogielski – bo wcześniej miałem z o. Pawłem M. przykre doświadczenia w sferze duchowej. Gdy w 1995 roku byłem klerykiem dominikańskim w Krakowie, Paweł M. przyjechał z Wrocławia i zrobił nam dziwne spotkanie modlitewne. Już wtedy ta formuła wydawała się niepokojąca – nie można było na przykład iść dalej z modlitwą, bo ktoś jest zablokowany i coś kryje – a jeśli skończymy, to szatan zrobi nam krzywdę.

O. Mogielski nie tylko uwierzył pokrzywdzonym kobietom, ale też spisał ich relacje i przekazał je ówczesnemu prowincjałowi – o. Maciejowi Ziębie. Ten, na co wszystko wskazuje, nie przeprowadził jednak formalnego procesu kanonicznego, lecz administracyjnym dekretem z czerwca 2000 roku nałożył na krzywdziciela roczny zakaz sprawowania sakramentów oraz nakazy miesięcznego zamknięcia u kamedułów i rocznej pracy w dziecięcym hospicjum.

Osadźmy te decyzje w historycznym kontekście. Kościelnych wzorców postępowania w takich sytuacjach nie było. Jest rok 2000 – dopiero za dwa lata w Stanach Zjednoczonych wybuchnie skandal znany z filmu „Spotlight”. Jeszcze rok pozostaje do opublikowania pierwszego potężnego papieskiego dokumentu („Sacramentorum sanctitatis tutela”), który nakazuje kierować „najcięższe przestępstwa” przeciwko małoletnim do Kongregacji Nauki Wiary. Tu jednak chodzi o osoby dorosłe…

Ale i na to znajdziemy wtedy kościelne przepisy. Obowiązuje przecież Kodeks prawa kanonicznego z 1983 roku, który w kanonie 1395 par. 2 formułuje jasną normę: „Duchowny, który w inny sposób wykroczył przeciwko szóstemu przykazaniu Dekalogu, jeśli jest to połączone z użyciem przymusu lub gróźb (…) powinien być ukarany sprawiedliwymi karami, nie wyłączając w razie potrzeby wydalenia ze stanu duchownego”. W opisywanych sytuacjach stosowanie przymusu i gróźb wydaje się poza dyskusją.

Prawo zakonne jest jeszcze mocniejsze, gdyż według kan. 695 „członek [zgromadzenia] powinien zostać wydalony z powodu przestępstw, o których w kan. (…) 1395”. Zakonnicy składają wszak śluby czystości. Od normy można jednak odstąpić, jeśli „przełożony uważa, że wydalenie nie jest bezwzględnie koniecznie”. 

„Nigdy nie powróci do duszpasterstwa” 

Wszystko wskazuje na to, że ówczesnemu prowincjałowi dominikanów zabrakło wystarczającej wrażliwości na krzywdę osób dorosłych – duchowo jednak zależnych od zakonnika i dlatego bezbronnych. Zgodził się jednak na pokrycie kosztów terapii dla osób skrzywdzonych. Weronika skorzystała z niej dwa razy i – jak sama mówi – nie kontynuowała, bo „procedura proszenia o podpis dominikanów na każdym rachunku z poradni była upokarzająca”. Potwierdza też, że inne kobiety z niej korzystały.

Kobieta przywołuje, że o. Zięba miał ją zapewnić, iż krzywdziciel „nigdy nie powróci do pełnienia funkcji duszpasterskich, nie będzie publicznie odprawiał Mszy świętych ani spowiadał”. Słowa te – według wiedzy, którą mamy dzisiaj – nie znalazły odzwierciedlenia w długofalowych decyzjach. W wywiadzie dla Onetu dwie inne skrzywdzone kobiety wspominają, że gdy z grupą dziewcząt pojechały z Wrocławia do Warszawy, by osobiście porozmawiać z o. Ziębą, ten miał je zbyć i powiedzieć, że „jeżeli planujemy jakąś akcję prasową lub sądową, to on jest na to przygotowany”.

Akty seksualne były tylko moim grzechem, dla niego było to jedynie rozeznawanie nieczystości

Weronika

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Oprócz decyzji, o których pisałam wyżej, o. Zięba zabronił także Pawłowi M. prowadzenia grup duszpasterskich poza kościołem (według mojej wiedzy bez ograniczeń czasowych). Zlecił też specjalistom analizę psychologiczną sprawcy, co uważano wówczas (i, jak się okazuje, także całkiem niedawno, o czym piszę dalej), za wystarczającą procedurę w Kościele. Przeprowadził także konfrontację zakonnika z współbraćmi, zmuszając go do samodzielnego przyznania się do winy, choć według moich informacji, o. Paweł M. przyznał się publicznie jedynie do psychomanipulacji, nie do gwałtów.

W 2006 roku prowincjałem zostaje o. Krzysztof Popławski. 

Dwa lata później, w sierpniu 2008 r., o. Paweł M. obchodzi 25-lecie ślubów zakonnych. Na jednym z portali społecznościowych pisze: „Po 25 latach życia w zakonie czuję się bardzo obdarowany i szczęśliwy. Cieszę się, że tego szczęścia nie zniszczyło żadne zło, ani to we mnie, ani to wokół mnie. (…) Dziękuję wszystkim, którzy mnie w tym wsparli modlitwą, dobrym słowem i miłością. Przepraszam tych, których w jakikolwiek sposób zawiodłem lub zraniłem. Jubileusz jest więc dla mnie okazją, aby na nowo publicznie wyznać, że pomimo wszystkich moich upadków, słabości i błędów, kocham mojego Pana i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa”.

Oprócz świętowania jubileuszu kapłaństwa zakonnik chwali się w mediach społecznościowych doktoratem, napisanym pod okiem o. prof. Jacka Salija na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego: „Ostatnie lata były dla mnie czasem życia ukrytego. Jednym z owoców tego czasu jest praca doktorska: «Maryja w teologii mistycznej M.D. Philippe’a OP». (…) W twórczości teologicznej Marie-Dominique Philippe’a znalazłem prawdy, które karmiły moje życie wiary i pomagały zrozumieć moje doświadczenia”. 

Ten wątek historii o. Pawła wymaga oddzielnego zbadania. Przypomnijmy bowiem, że w 2019 r. wyszło na jaw, iż zmarły w 2006 roku założyciel Wspólnoty św. Jana francuski dominikanin – bohater doktoratu polskiego zakonnika – wykorzystał seksualnie co najmniej 15 kobiet. W większości przypadków jego czyny poprzedzone były nadużyciami władzy i sumienia, w powiązaniu z kierownictwem duchowym. Doktorat został obroniony w roku 2008. Nie wiadomo, czy o. Paweł M. miał jakieś kontakty z M.-D. Philippem i jego mistyczno-erotyczną pseudoteologią już w latach 90. XX wieku, gdy sam dopuszczał się podobnych czynów we Wrocławiu. 

Wspomniany już ówczesny prowincjał dominikanów o. Krzysztof Popławski przyznaje w rozmowie ze mną, że gdy został prowincjałem w 2006 roku, otrzymał niepokojące sygnały o o. Pawle: – Rozmawiałem z jednym z naszych prawników i on powiedział, że nie można karać dwa razy za to samo. Dla mnie to, co zrobił Maciej jako prowincjał, to wziął całą sprawę na siebie i ukarał Pawła suspensą.

W 2010 roku o. Popławski otrzymał list od jednej ze skrzywdzonych przez Pawła M. kobiet. W konsekwencji od 1 lipca 2010 roku na nowo nałożył na zakonnika ograniczenia w pełnieniu funkcji kapłańskich. Skrzywdzone kobiety chwalą zresztą teraz publicznie o. Popławskiego, że zareagował na ich list konkretnymi decyzjami (Paweł M. odwołał się od nich do generała zakonu, jednak bezskutecznie).

Przyznaje też w rozmowie ze mną: – Byłem przekonany, że Paweł został przez Macieja Ziębę ukarany i że jest pod kontrolą. To są dwa moje przekonania z tego czasu. Błędne było moje przekonanie, że on jest pod kontrolą.

Posiadając teraz wiedzę o skrzywdzonej w 2011 roku siostrze zakonnej, o. Popławski dodaje w naszej rozmowie: – To jest także moja odpowiedzialność.

Liczy na wyjaśnienia niezależnej komisji, której powołanie zapowiedzieli dominikanie: – Mam nadzieję i liczę na to, że ta komisja rozwiąże wszelkie wątpliwości mając dostęp do wszystkich dokumentów i będzie potrafiła całą sprawę wyjaśnić do końca.

Jak krater wulkanu

Gdy w 2014 roku prowincjałem dominikanów zostaje o. Paweł Kozacki, zakazy wobec Pawła M. pozostają te same, co za o. Popławskiego: zakaz spowiadania, rozmów indywidualnych, poradnictwa duchowego oraz prowadzenia jakichkolwiek grup duszpasterskich. 

Atmosfera wokół wykorzystywania seksualnego w Kościele jest już jednak wtedy zupełnie inna niż w roku 2000, gdy sprawa pierwszy raz ujrzała światło dzienne, a nawet w 2005 roku, gdy papieżem został Benedykt XVI.

Przypomnijmy papieskie słowa z wywiadu rzeki Petera Seewalda „Światłość świata”. Obecny emerytowany biskup Rzymu mówi w nim, że choć już od dawna istniało kościelne prawo karne, to jednak często nie było stosowane z powodu naiwnego przekonania, że „Kościół nie może być już Kościołem prawa, ale Kościołem miłości; nie powinien więc karać”. Papież mówił w 2011 roku, że kryzys ten jest „jak krater wulkanu, z którego nagle wydobywają się ogromne chmury pyłu, wszystko zaciemniającego i zabrudzającego. Kapłaństwo okazało się nagle miejscem hańby”. 

W liście do Irlandczyków gromił biskupów i przełożonych zakonnych: „Nie można zaprzeczyć, że niektórzy z was i z waszych poprzedników dopuścili się poważnych niekiedy zaniedbań, nie stosując przewidzianych od dawna przepisów prawa kanonicznego dotyczących przestępstwa, jakim jest molestowanie dzieci. Popełniono poważne błędy w podejściu do oskarżeń”. 

W 2011 roku Benedykt XVI zlecił opracowanie przez krajowe konferencje biskupów własnych zasad i wskazówek, które uwzględniłyby specyfikę danego państwa i społeczeństwa. Dwie pierwsze zasady postępowania, które okólnik papieża stawia w centrum rozważań, to: 1. gotowość wysłuchania i pomocy dla ofiar przestępstw seksualnych oraz 2. zapewnienie ochrony dzieci i młodzieży. Tym samym pomoc skrzywdzonym i ochrona małoletnich stają się kluczowymi postawami zarówno w podejściu duszpasterskim Kościoła, jak i w stosowaniu norm prawa kanonicznego.

W 2013 roku papieżem zostaje Franciszek, który trzy lata później dokumentem „Come una madre amorevole” wprowadza odpowiedzialność przełożonych: biskupi reagujący opieszale na poważne przestępstwa duchownych mogą być usuwani z urzędu. 

W lutym 2019 roku odbywa się szczyt, podczas którego Franciszek wraz z biskupami wysłuchują skrzywdzonych. Papież apeluje o to, by „krzyk maluczkich” został usłyszany. Rozlega się potężny apel o Kościół wiarygodny, rozliczalny i przejrzysty. 

1 czerwca 2019 roku wchodzi zaś w życie motu proprio „Vos estis lux mundi”. Papież Franciszek dodaje w nim do czynów przestępnych – obok przemocy lub groźby – także „nadużycie władzy” w celu osiągania korzyści seksualnych. Nakazuje surowe ściganie takich przestępstw oraz przełożonych kościelnych, którzy je bagatelizują. 

„Gotowy przeprosić”

Kluczowe znaczenie dla „współczesnej odpowiedzialności” w sprawie dominikanów ma jesień 2019 roku.

18 grudnia Weronika pisze list do prowincjała o. Kozackiego. Skłoniło ją do tego dramatyczne dla niej wydarzenie – nie dość, że zobaczyła swego krzywdziciela przechadzającego się po ulicy, to jeszcze miał on głosić rekolekcje, oficjalnie zapowiedziane na stronie jednej z parafii.

W liście do prowincjała wyraziła swój żal i ból. Spytała o. Kozackiego, dlaczego krzywdzący ją i inne dziewczęta przez tyle lat człowiek mógł wrócić do działalności duszpasterskiej. Poznałam treść odpowiedzi na ten list.

Prowincjał odpowiada Weronice najpierw na zarzut przywrócenia o. Pawła M. do działalności duszpasterskiej jeszcze za działalności prowincjalnej o. Zięby: „Nie wiem, jakie motywy kierowały ojcem Maciejem przywracającym Pawła do posługi duszpasterskiej w Kościele, ale w dokumentach znalazłem dwie niezależne opinie psychologów, którzy po przebadaniu Ojca Pawła wyrażają pozytywną opinię na temat jego zdolności do pracy duszpasterskiej. One pewnie zaważyły na decyzjach ówczesnego prowincjała”.

O. Kozacki pisze dalej, że sam o takie – nowe – opinie zwrócił się po otrzymaniu prośby od o. Pawła M. o przywrócenie go do działalności duszpasterskiej: „Skierowałem go w 2016 roku na badania psychologiczno-psychiatryczne do doświadczonego zespołu psychologów i psychiatrów, zawodowo zajmujących się ocenianiem kryminalistów, którzy popełnili przestępstwa na tle seksualnym. (…) Zespół ten, po zapoznaniu się z wynikiem wcześniejszych ekspertyz oraz po przeprowadzeniu kilkudniowych badań nie stwierdził objawów ani zaburzeń, które mogłyby stanowić argument przeciwko wykonywaniu przez O. Pawła posługi kapłańskiej”.

„Na tej podstawie zgodziłem się – pisze o. Kozacki – w 2018 roku na odprawianie przez ojca Pawła pojedynczych mszy związanych z uroczystościami jego rodziny oraz na pojedyncze serie rekolekcji, na które każdorazowo musi on ode mnie otrzymać pisemną zgodę”.

Prowincjał dodaje, że utrzymane są pozostałe zakazy nałożone przez poprzednika – o. Popławskiego, w tym zakaz spowiadania, rozmów indywidualnych, poradnictwa duchowego oraz prowadzenia jakichkolwiek grup duszpasterskich. 

Na pytanie osoby skrzywdzonej – „Jak ten człowiek może głosić słowo Boże, skoro nie dokonała się nawet elementarna sprawiedliwość?” – prowincjał odpowiada: „Paweł od 20 lat ponosi konsekwencje czynów, których dokonał. Zdaję sobie sprawę, że biorąc pod uwagę wyrządzone przez niego zło, żadna zastosowana pokuta nie naprawiła wyrządzonej krzywdy”. Prowincjał deklaruje także możliwość publicznego potępienia czynów o. Pawła i przeproszenia. Deklaruje, że także o. Paweł M. jest gotowy „przeprosić i prosić o wybaczenie”. 

„Jeśli Pani lub ktokolwiek inny będzie potrzebował innej formy wsparcia lub pomocy – w miarę swoich możliwości jestem gotowy go udzielić” – dodaje o. Kozacki. List datowany jest na 9 stycznia 2020 roku, pół roku po wejściu w życie papieskiego motu proprio „Vos estis lux mundi”, które – jak już pisałam – wzmocniło ochronę osób dorosłych, zależnych do duszpasterzy, przed wykorzystywaniem autorytetu duchowego w celach wykorzystania seksualnego.

W liście prowincjała padają jeszcze ważne słowa – ważne z perspektywy kolejnej części tego tekstu: „To, czym kieruję się dziś przy swoich decyzjach, jest troska, by nikt więcej nie został skrzywdzony (…) Stale monitoruję jego poczynania i dbam o to, by nie powstało zagrożenie dla jakiejkolwiek osoby, a głównym jego zadaniem jest opieka nad naszymi seniorami. Zgadzając się czasami na głoszenie przez o. Pawła pojedynczych rekolekcji, uznałem, że nawet największy winowajca ma prawo do poprawy i zmiany swojego postępowania. Nie banalizowałem i nie banalizuję jego winy, nie lekceważę tego, co się stało i staram się zachować jak najdalej idącą ostrożność”.

Czy rzeczywiście tak było?

„Tak samo ją załatwił”

Mija rok od otrzymania przez Weronikę powyższej odpowiedzi. Po jej rozpaczliwym liście z 2019 roku sprawa stoi w miejscu. Nie zostaje wszczęte postępowanie kanoniczne (dlaczego powinno – o tym w ostatniej części tekstu). Na prokuratorskie postępowanie, wydawałoby się, nie ma szans, bo sprawy są już od lat przedawnione. 

Ale oto w styczniu 2021 roku do jednego z klasztorów męskich w Polsce przychodzi siostra Małgorzata. Wyznaje zaufanemu zakonnikowi, co ją spotkało. Jedni zobaczą w tym zrządzenie losu, inni wyraźną rękę Boga – faktem jest jednak, że siostra Małgorzata trafia akurat do o. Leopolda, który w 2019 r. pomagał Weronice pisać list do prowincjała dominikanów. W szczegółach zna on historię krzywdy kobiet z Wrocławia. O. Leopold mówi mi: – Pomyślałem sobie: to musi być on. To samo mówił siostrze Małgorzacie, co Weronice. Tak samo ją załatwił”.

Jak to przebiegało? S. Małgorzata poznała o. Pawła w swoim klasztorze w 2010 roku. – Pamiętam aurę czegoś świętego, charyzmatycznego. Miałam poczucie: wow, co za człowiek! – mówi mi dzisiaj zakonnica. To on poprosił o pierwszą rozmowę. Nie pamięta, co mu wtedy powiedziała, ale z jakiegoś powodu zostawił swój numer telefonu.

Na początku 2011 roku siostra przechodzi kryzys wiary. Dzwoni do o. Pawła, bo właśnie u niego chce się wyspowiadać. Odpowiada jej wtedy, że wyspowiadać jej nie może. Przed spotkaniem jednak oporów nie ma – odbywa się ono w styczniu 2011 roku na Freta w Warszawie. Od stycznia do maja trwają wielogodzinne, codzienne seanse „modlitewne” przez telefon, gdy siostra jest u siebie.

W kwietniu 2011 roku znów się spotykają. Dochodzi do pierwszej próby skrzywdzenia – oboje w pozycji leżącej, ojciec Paweł M. każe modlić się razem wiele godzin. Granica jednak nie zostaje przekroczona. 

Pojawia się już agresja słowna – na jakiekolwiek próby buntu dominikanin „krzyczał, że jestem nieposłuszna, niewierna, że od początku już wszystko psuję” – wyznaje s. Małgorzata. Scenariusz jest dokładnie taki sam, jak we Wrocławiu: wszystkie krzywdy były rozeznawaniem, a wszelki bunt – działaniem przeciwko Bogu, niewiernością i nieposłuszeństwem.

W maju 2011 roku s. Małgorzata słyszy, „że rozeznanie jest takie, że będzie mnie uzdrawiał i że trzeba zrobić kilka rzeczy”. Wtedy pierwszy raz ją wykorzystał seksualnie. Tłumaczył, że „Pan Jezus tego chce”.

– W lipcu 2011 roku o. Paweł mówi mi, że prowincjał Popławski przykręcił mu śrubę i że nie może odbywać rozmów duchowych, egzystencjalnych, teologicznych i filozoficznych – wspomina zakonnica. Nie przeszkadza mu to jednak od sierpnia 2011 roku dzwonić do siostry codziennie i mówić: „Ja nie mogę się z tobą modlić, ale mogę modlić się sam, a ty słuchaj”.

Rozmowy ponownie odbywają się każdej doby, trwają po kilka godzin, szczególnie długie są w nocy. S. Małgorzata: – Za wszystko trzeba było się modlić, żeby uratować świat, za prowincjała, żeby tak nie karał.

„To jest wola Boża”

W styczniu 2012 roku na pytanie s. Małgorzaty, jak to, co się wydarzyło w roku ubiegłym, ma się do ślubów czystości, o. Paweł odpowiada: „Pan Bóg otwiera furtki dobre dla człowieka, aby go uzdrowić, ale tobie pozwala na to tylko ze mną”.

Gdy wyznała mu raz: „Nie wiem, czy Pan Jezus chce, żebyś mnie tak traktował”, odpowiedział: „To jest wola Boża, przestań mnie ustawiać”. Kazał wyjawiać sobie wszystkie tajemnice – ale tylko jemu – jak na spowiedzi: – To była spowiedź bez rozgrzeszenia.

Nikt o niczym nie wie, siostra ucina, jeden po drugim, kontakty z przyjaciółmi i najbliższymi. „Każdy był wrogiem”. Przez dalsze pięć lat trwają codzienne rozmowy s. Małgorzaty z o. Pawłem, nocne seanse.

W 2017 roku siostra przełożona zaprasza o. Pawła M. na rekolekcje w ich klasztorze. Przyjeżdża raz w miesiącu. Regularnie przez cały 2018 rok.

– W 2018 roku zaczyna się pojawiać wątek czułości i przyjaźni – mówi s. Małgorzata. W maju, czerwcu, lipcu i sierpniu dochodzi do wykorzystania seksualnego, przedstawianego jako „uzdrowienie przez dotykanie”. – Ja miałam wyrzuty, że to wszystko przeze mnie. Teraz jednak chodziło już nie tylko o moje uzdrowienie, ale i jego, więc i jego trzeba było dotykać – wspomina zakonnica. Najgorsza krzywda wydarzyła się w czerwcu.

W styczniu 2019 roku nowa przełożona podejmuje decyzję o rezygnacji z przyjazdów dominikanina. Wizyty o. Pawła w klasztorze sióstr stają się sporadyczne. 

W styczniu 2020 roku s. Małgorzata idzie do spowiedzi – potem stara się trzymać już tego samego spowiednika. Zdradza o. Pawłowi, że myśli o terapii. W lipcu dzwoni do niej o. Paweł. – Krzyczał, że nadużyłam jego miłości, przyjaźni. A na pytanie, czy pomoże mi to rozeznać, odpowiedział: „ja nie będę ci już pomagał tego odkryć”.

Terapię stanowczo sugeruje jej spowiednik, zakonnica ma już objawy bulimii. Zaczyna terapię. Zrywa kontakt z o. Pawłem M. w październiku 2020 roku.

Opowiedzieć krzywdę

W styczniu 2021 roku, po miesiącach terapii, wyjawia swoją krzywdę terapeutce, choć wciąż myśli, że sama jest winna. Terapeutka reaguje natychmiast, sugerując zgłoszenie sprawy. 

Po tej sesji terapeutycznej zakonnica trafia do o. Leopolda. Mówi, co się stało i kto jest za to odpowiedzialny. – Poinformowałem s. Małgorzatę, że została skrzywdzona przez kogoś, kto jest recydywistą w działaniu, że to, co zrobił jej, zrobił wielu kobietom 20 lat wcześniej – mówi mi o. Leopold.

S. Małgorzata zgłasza krzywdę przełożonej. Ta natychmiast reaguje – traktuje swoją współsiostrę z najwyższą delikatnością, ale i stanowczością. „Mam obowiązek zgłosić tę sprawę” – powiedziała s. Małgorzacie.

Gdy zakonnica opowiedziała swoje krzywdy innym, była zaskoczona, że ludzie jej wierzą. – Pewnie gdybym nie trafiła akurat do tego zakonnika, to inny by mi nie uwierzył, ale ten znał historię Weroniki – wspomina dzisiaj. 

Za namową zakonnika s. Małgorzata kontaktuje się z Weroniką. 2 marca 2021 roku wspólnie składają zawiadomienie do prokuratury. Tego samego dnia Weronika – wdzięczna za pomoc, jakiej przez lata udzielał kobietom o. Marcin Mogielski – informuje także jego o złożeniu zawiadomienia w prokuraturze.

W sprawie s. Małgorzaty nie może być mowy o przedawnieniu karalności czynów – działo się to przed kilku laty. Sprawa Weroniki i innych kobiet natomiast, choć przedawniona, historię zakonnicy uwiarygadnia.

Po zgłoszeniu sprawy w prokuraturze 2 marca i złożeniu zeznań przed sądem, co odbyło się 8 marca, s. Małgorzata wysłała list do prowincjała dominikanów, zawiadamiający o tym, co się wydarzyło – z datą 9 marca. Prowincjał o. Paweł Kozacki w rozmowie ze mną potwierdził, że otrzymał ten list 10 marca. List został wysłany także do Nuncjatury Apostolskiej.

Jak się dziś czuje s. Małgorzata? – Teraz mam włączony tryb „przetrwanie”.

„Najpierw jest człowiekiem, potem księdzem, a potem dominikaninem” 

Teraz trzeba się cofnąć o kilka miesięcy. Jest jesień 2020 roku. Atmosfera ujawniania trudnych spraw i skandali w Kościele w Polsce narasta. Kolejne kwestie wychodzą na jaw. 4 listopada o. Mogielski spotyka się z jedną ze skrzywdzonych kobiet z Wrocławia. – Mówię jej, że coś i z tym trzeba zrobić. Jestem z wami. Na chwilę zapomnę, że jestem dominikaninem i księdzem, jestem z wami, i biorę na siebie konsekwencje.

Fakt tego spotkania potwierdzają skrzywdzone kobiety. Weronika na pytanie o znaczenie pomocy o. Marcina odpowiada: – Dziękuję mu za to, że najpierw jest człowiekiem, potem księdzem, a potem dominikaninem. Bo jeśli się poprzestawia ten szyk, to mamy taki Kościół, jaki mamy.

Na początku 2021 roku o. Mogielski pyta skrzywdzone kobiety: „Czego potrzebujecie, żeby ta sprawa była domknięta?”. Obiecuje im, że zrobi wszystko, aby tak się stało. – W końcu na początku roku słyszę, że one chcą, żeby sprawa była upubliczniona. Abyśmy jako dominikanie wydali publiczny komunikat. Bo one się zmagają z dylematami, kto tu jest ofiarą, a kto katem. Istnieją osoby, które wciąż trwają w uwielbieniu wobec Pawła M. i uważają, że to on został źle potraktowany. Inni sądzą, że one wyszły na „łatwe dziewczyny”, które się oddawały duszpasterzowi. A to przecież był drapieżca. To mogło się odbywać także poza wspólnotą. Pora, żeby te kobiety wreszcie usłyszały publicznie, iż to one zostały skrzywdzone. To jest zadośćuczynienie i sprawiedliwość – mówi mi o. Mogielski. 

1 marca odbywa się kapituła zakonna. – Na moją prośbę przeor udzielił mi głosu, żebym opowiedział o całej sprawie – mówi o. Mogielski. Po raz pierwszy od 2000 roku w oficjalnym gremium zakonnym składa świadectwo o sprawie wrocławskiej. 5 marca powtarza tę samą opowieść na Radzie Prowincjalnej. – Wreszcie pozwolono mi opowiedzieć do końca, co się działo w latach 1996–2000 – mówi mi o. Marcin.

1 marca, podczas kapituły wrocławskiej, zapada decyzja o publikacji oświadczenia klasztoru w najbliższą niedzielę 7 marca. „Zwracamy się do was z ogromnym bólem i wstydem. Stajemy przed wami w prawdzie, która mimo upływu lat coraz wyraźniej odsłania swoje przerażające oblicze”.

Bracia proszą skrzywdzonych, by zgłaszali doświadczone zło, za które, „z serca” przepraszają. Dodają: „Przepełnia nas bólem świadomość, jak trudnym jest naprawienie wyrządzonej krzywdy. Tym bardziej chcemy poznać mechanizmy, które sprawiły, że wspólnota mogła nie widzieć rozgrywających się blisko niej dramatów. To pomoże nam uniknąć zła w przyszłości”.

Zakonnik aresztowany

W oświadczeniu jest wzmianka na temat sygnałów o nowych krzywdach. Dziś wiadomo, że w dniu publikacji oświadczenia nowa sprawa znajduje się od 5 dni w prokuraturze w Katowicach, choć w rozmowie ze mną o. Paweł Kozacki, prowincjał zakonu, zaprzecza, jakoby miał 7 marca informacje o konkretnej nowej krzywdzie.

– Wtedy miałem jakieś ogólne informacje, że są osoby skrzywdzone, nie miałem żadnych konkretów. To były informacje, które do mnie dotarły też od braci z Wrocławia, że są podobno jakieś inne osoby skrzywdzone. Po wydaniu oświadczenia [o rozpoczęciu dochodzenia z 7 marca – P.G.], czyli 10 marca, miałem konkretną wiedzę, że jest ofiara, osoba skrzywdzona – mówi mi w rozmowie telefonicznej on the record Paweł Kozacki (bez autoryzacji, w oparciu o nagranie).

Z moich informacji wynika jednak, że informacja o trafieniu nowej sprawy do prokuratury pada na Radzie Prowincji już 5 marca. 6 marca, dzień przed wydaniem oświadczenia dominikanów, o. Paweł M. zostaje ściągnięty z klasztoru krakowskiego do Warszawy na Freta. Tam zostają na niego nałożone ograniczenia, przebywa w swojej celi bez kontaktu elektronicznego ze światem zewnętrznym. 

7 marca pojawia się także inne zaskakujące oświadczenie rzecznika polskiej prowincji dominikanów, o. Romana Bieleckiego. „Jak informuje klasztor wrocławski w swoim komunikacie [choć klasztor wcale o tym nie informuje – P.G.], dwadzieścia lat temu, po wykryciu nadużyć przez jednego z naszych braci, zostało przeprowadzone wewnątrzzakonne dochodzenie zakończone ukaraniem sprawcy wspomnianych nadużyć. Zebrano wtedy zeznania świadków, ukarano sprawcę i podjęto kroki, by zapobiec powtórzeniu się kolejnym tego typu sytuacjom. W ostatnim czasie docierają jednak do nas nowe informacje dotyczące przeszłości oraz współczesne sygnały, które chcemy sprawdzić, tak by posiąść pełną wiedzę na temat tego co się wydarzyło”.

Prowincja jednak szybko orientuje się, że żadnego dochodzenia kanonicznego w 2000 roku nie było, zaś sprawca za swoje najcięższe przestępstwa został nie tyle ukarany, ile nałożono na niego administracyjne zakazy. Rzecznik prowincji, jak się nieoficjalnie dowiaduję, podał się do dymisji. Z moich informacji wynika także, że ilość informacji o sprawie, których nie przekazano ojcu Bieleckiemu, była porażająca. Biorąc to pod uwagę, decyzja o dymisji była więc nie tylko profesjonalna, ale i honorowa.

12 marca o. Paweł M. zostaje aresztowany – policja o 6 rano przychodzi po niego do klasztoru dominikanów na Freta. Po 48 godzinach zostaje jednak zwolniony. Skrzywdzone kobiety uważają, że sędzia była wobec jego recydywy zbyt pobłażliwa.

„Popełniamy błędy”

W sobotę 20 marca ukazuje się w „Gazecie Wyborczej” wywiad Artura Nowaka z dominikanami Pawłem Kozackim i Marcinem Mogielskim. Nowak – choć z innych jego publikacji wiadomo, że na te tematy wie dużo więcej – nie drąży sprawy potencjalnych nowych ofiar. O. Mogielski wyznaje jednak pod koniec wywiadu: „W ostatnim czasie dochodziły do mnie głosy, że prawdopodobnie są osoby skrzywdzone w ostatnich latach. (…) Natychmiast powiadomiłem o tym prowincjała, żeby coś z tym szybko zrobił”. 

W wywiadzie padają mocne słowa pod adresem prowincjała Macieja Zięby. Nie ma jednak mowy o liście skrzywdzonej Weroniki, która w 2019 roku domagała się sprawiedliwości u obecnego prowincjała. Nie pada pytanie o prawnokanoniczne działania obecnego prowincjała (co dziwi zważywszy, że pytający jest prawnikiem i pełnomocnikiem wielu ofiar kościelnej pedofilii).

Jest tylko stwierdzenie Nowaka: „Wiem, że chcecie tym osobom pomóc”. I odpowiedź prowincjała: „Tak, bo pomoc dla ofiar była nieadekwatna. Chcemy towarzyszyć tym osobom, pomóc im w taki sposób, jaki będzie możliwy. (…) pojawiło się przekonanie, że popełniamy błędy, że musimy bardziej zadbać o zranionych. Są dobre i sprawdzone wzorce”.

Zapytałam we wtorek prowincjała o. Pawła Kozackiego, dlaczego po otrzymaniu listu skrzywdzonej Weroniki w grudniu 2019 roku nie rozpoczął śledztwa i procesu kanonicznego. – Po tym liście próbowałem się zorientować. Nie wiem, czy śledztwo to dobre słowo, ale rozmawiając z Pawłem M., sprawdzałem go, czy coś się dzieje. Nie dotarłem do żadnych informacji. Pokrzywdzoną, która wysłała list, poprosiłem w odpowiedzi, że jeśli cokolwiek wie na ten temat, to proszę o informacje i jestem gotowy natychmiast interweniować. 

– Dlaczego nie został wówczas wszczęty proces kanoniczny?

– Zgodnie z zasadą, że nawet jeśli nie było procesu, to był moment kary – adekwatnej czy nieadekwatnej, to inna sprawa – a dwa razy się nie karze człowieka za te same czyny. Dlatego nie podejmowałem działań na podstawie tych wcześniejszych materiałów – mówi o. Kozacki.

Osobiste konsekwencje?

Problemy z tym rozumowaniem są trojakie. Po pierwsze, wydaje się, że nikt u dominikanów nie sprawdził, czy był w ogóle przeprowadzony w tej sprawie proces kanoniczny. 

Po drugie, działo się to zimą 2019 roku. A pół roku wcześniej, 1 czerwca, wszedł w życie papieski dokument „Vos estis lux mundi”, o którego znaczeniu pisałam wcześniej. Pytam więc ojca prowincjała, czy dziś nie żałuje, że wówczas procesu nie rozpoczął. Odpowiada, że tak.

Trzeci problem: sprawdzenie, „czy nic się nie dzieje”, odbyło się tylko u jednej osoby – u sprawcy. Zapytałam więc o. Kozackiego, czy spotkał się ze skrzywdzonymi osobiście.

– Nie, nie spotkałem się – odpowiada. – Choć miałem taki zamiar i nawet byliśmy umówieni, ale COVID unieruchomił mnie teraz w domu. Rozmawiałem z nimi telefonicznie.

– Ze skrzywdzonymi 20 lat temu? – dopytuję. 

– Tak, nie z wszystkimi, ale z kilkoma osobami rozmawiałem. 

Nie mogłam nie zapytać również, czy jako przełożony jest gotowy na osobiste konsekwencje, bo jednak są to jego decyzje jako obecnego prowincjała.

Odpowiedział: – Tak, jeśli jest tutaj moja wina, to tak. Tam, gdzie jest moja wina, tam jestem gotowy ponieść za nią konsekwencje.

Zapytałam również o. Kozackiego, dlaczego w wywiadzie dla „Gazety Wyborczej”, który ukazał się 20 marca, mówiąc o błędach z przeszłości, a szczególnie zaniedbaniach o. Zięby, nie mówi nic o błędach z ostatnich lat? Czy wtedy można było już powiedzieć coś więcej, stając w pełni w prawdzie?

– Mogłem powiedzieć wtedy to, co pani teraz powiedziałem – przyznaje o. Kozacki.

Pada także ważne pytanie proceduralne, związane z s. Małgorzatą. W przypadku zakonnika na wyjazdy, takie jak ten do klasztoru sióstr, zgodę powinien wydać prowincjał. Żadne źródło nie potwierdziło mi informacji, czy zgoda taka była, czy też o. Paweł M. skłamał i po prostu zapewniał siostry, że zgodę prowincjała ma.

W odpowiedzi słyszę: – Jeśli chodzi o to pytanie, to kwestie te w tym momencie toczą się w prokuraturze i na ten temat nie udzielam informacji, natomiast jestem w pełni gotowy współpracować z prokuraturą – odpowiedział o. Kozacki.

Zdeterminowani

Dzień przed moją rozmową z prowincjałem, 22 marca, dominikanie wydali komunikat, w którym czytamy: „Jesteśmy jako Zakon zdeterminowani, by wyjaśnić sprawę do końca i umożliwić jej osądzenie zarówno na gruncie prawa państwowego, jak i kościelnego. Chcemy zrobić to w sposób jak najbardziej jawny i możliwie szybki”.

W sprawie o. Pawła M. został wszczęty kanoniczny proces karny (15 marca, jak podał mi prowincjał). Dominikanie są „w kontakcie z organami ścigania, którym udzielamy wszelkich informacji”.

Komunikat odpowiada także na ważną obawę moich rozmówczyń – o ich własne bezpieczeństwo: „Do czasu zakończenia sprawy ojciec Paweł M. znajduje się w izolacji, w jednym z klasztorów, z zakazem jego opuszczenia oraz zakazem noszenia stroju zakonnego, sprawowania czynności kapłańskich i kontaktowania się z kimkolwiek z zewnątrz”.

Ojcowie dodają: „Wszystkie znane nam osoby poszkodowane będą na bieżąco informowane o postępach w sprawie. Jesteśmy gotowi udzielić im wszelkiej pomocy, którą zechcą od nas przyjąć”.

Litania możliwości

Długa jest lista możliwych działań, których w tej sprawie nie podjęto. 

Żaden z prowincjałów od 2000 roku nie tylko nie wszczyna karnego procesu kanonicznego, ale i nie zawiadamia organów ścigania o możliwości popełnienia przestępstwa na terenie wrocławskiego klasztoru. 

Oczywiście, w 2019 roku, gdy Weronika pisze swój list, sprawa jej i wielu innych kobiet jest już przedawniona w świetle prawa państwowego. Ofiary mają już ponad czterdzieści lat i nie zostały skrzywdzone jako niepełnoletnie, lecz jako osoby dorosłe, co prawnie tylko pogarsza ich sytuację w dochodzeniu sprawiedliwości. Zawiadomienie do prokuratury powinno jednak zostać złożone już w 2000 roku. Sprawa mogła być też zgłoszona jeszcze przez wiele kolejnych lat.

Dokładnie taką sytuację Benedykt XVI nazywa po imieniu w liście do katolików irlandzkich z 2010 roku, kierując do biskupów i przełożonych słowa: „W szczególności panowała tendencja, zrodzona ze słusznych intencji, ale błędna, do unikania postępowania karnego w obliczu nieprawidłowych sytuacji kanonicznych”.

Wszystko wskazuje na to, że u dominikanów zaniechano nawet karnego procesu kanonicznego. Od 2000 roku należało je wszcząć zgodnie z kan. 695 i 1395 Kodeksu prawa kanonicznego, dotyczącymi karania przestępstw seksualnych przy użyciu przemocy lub gróźb (kanony zacytowano powyżej). 

Ponadto, jak mówią mi kanoniści, należało i należy uważnie prześledzić wyznania skrzywdzonych osób pod kątem innych najcięższych przestępstw kanonicznych. Trzeba sprawdzić, czy grzechy wykrzykiwane podczas seansów modlitewnych przez o. Pawła w obecności członków grupy nie naruszały tajemnicy spowiedzi. A podczas samej spowiedzi lub przy okazji jej sprawowania mogło dojść do solicytacji – bardzo poważnego przestępstwa, polegającego na namawianiu podczas spowiedzi do grzechu przeciw szóstemu przykazaniu. 

Już samo uzasadnione podejrzenie popełnienia tych przestępstw – zdrady tajemnicy spowiedzi lub wykorzystania konfesjonału do przestępstw seksualnych – zobowiązuje przełożonych do przeprowadzenia dochodzenia wstępnego i zgłoszenia sprawy do Kongregacji Nauki Wiary. Kongregacja ma zaś możliwość cofnięcia przedawnienia przy najcięższych przestępstwach – a opisane straszne historie do takich należą.

Od lat znane jest doświadczenie amerykańskie w badaniach psychologicznych sprawców. W czerwcu 2018 roku Stephen Rosetti, amerykański kapłan-psycholog, wieloletni dyrektor ośrodków psychologiczno-psychiatrycznych dla sprawców wykorzystywania seksualnego mówił mi w wywiadzie dla programu „Między ziemią a niebem” w Redakcji Katolickiej TVP, że pierwszą i podstawową sprawą jest kara wymierzona przez państwo. „Leczenie także pomaga” – mówił. Ale dodał: „Dla niektórych, nie dla wszystkich”. 

Moja rozmowa z ks. Rosettim dotyczyła osób małoletnich. Rozmówca podkreślił więc: „Należy ich trzymać z dala od dzieci. Myślenie jest takie: jeśli raz molestowałeś osobę małoletnią, nigdy nie powinieneś mieć kontaktu sam na sam z małoletnimi”. Tę regułę papież Franciszek w „Vos estis lux mundi” rozszerzył, stawiając osoby dorosłe bezbronne i zależne od duszpasterzy w tej samej linii ze skrzywdzonymi dziećmi i młodzieżą.

Jest jeszcze kwestia naiwności i sprawdzenia, jak się mają sprawy w 2019 roku… u sprawcy. Taka naiwność przełożonych jest trudna do zrozumienia w 2019 roku, po pięciu latach działalności Centrum Ochrony Dziecka i po licznych szkoleniach, na których uczula się odpowiedzialnych, żeby nie dowierzać sprawcom wykorzystania seksualnego, którzy są znakomitymi manipulatorami. 

Można było przez bardzo wiele lat – aż do grudnia 2020 roku – zapytać osobiście o sprawę wrocławską o. Ziębę. Procedury rozpoczynają się jednak dopiero po jego śmierci.

Reflektor na teraźniejszość

I wreszcie – komunikacja. Oświadczenie dominikanów z 7 marca można pokazywać na wykładach z komunikacji instytucjonalnej. Jest empatyczne, wrażliwe, skupione na skrzywdzonych. To chwalebny przykład, w którym instytucja (co w Kościele w Polsce niespotykane) przyznaje się do błędu.

Jednak kolejne wystąpienia medialne dominikanów świadczą o tym, że wciąż najłatwiej bić się w cudze piersi – mówiąc w wywiadach o poprzednich władzach zakonnych, a nie wspominając, ile mogło się zrobić samemu przez ostatnie co najmniej siedem lat. Brakowało informacji o własnych błędnych decyzjach obecnego prowincjała, które umożliwiły powstanie kolejnych krzywd – o czym w chwili aresztowania współbrata już dominikanie wiedzieli. 

„Wpuszczenie światła jest najlepszym środkiem dezynfekującym” – powiedział na początku XX wieku sędzia amerykańskiego Sądu Najwyższego Louis Brandeis. Reflektor jednak należy ustawić także na teraźniejszość, nie tylko przeszłość. Bo tu i teraz żyją ze swoją krzywdą ludzie świeccy, których beztroska młodość została brutalne przerwana. Żyje także s. Małgorzata, której piękne powołanie do służby Bożej w życiu zakonnym zostało całkiem niedawno bardzo głęboko zranione. 

– Najbardziej zależy mi na tym, żeby te poranione kobiety zamknęły tę historię, która trwa już stanowczo za długo, i mogły pójść dalej – mówi mi o. Leopold. Podkreśla, że on zareagował nie tylko zgodnie z prawem, ale i sumieniem chrześcijańskim. Przypomnieć trzeba, że od strony prawnej tuszowanie przestępstw seksualnych, ukrywanie czy zaniechanie zgłoszenia to dzisiaj czyny karalne.

– Kobiety skrzywdzone w taki sposób żyją przez lata w ogromnym poczuciu winy, nie widząc winy sprawcy, ale biorąc to wszystko na siebie – mówi natomiast Weronika. – Chciałabym, aby dziś mogły stanąć przed lustrem i powiedzieć z całą stanowczością: to nie była moja wina. Dodaje, że największy trud w jej rozmowie z s. Małgorzatą polegał na tym, aby przekonać ją, że to ona jest ofiarą, a nie sprawca! 

– Żeby jego obwiniać? Mnie trudno przyznać się do tego, mam z tym ogromne trudności. To się nawet oficjalnie nazywa: syndrom sztokholmski – mówi mi s. Małgorzata. – Idąc do prokuratury, czułam się jak Judasz.

– Chciałabym uświadomić tym kobietom, że są skrzywdzonymi, i że nie muszą nosić poczucia winy za ujawnienie przestępstwa. To jedno z najważniejszych zadań ciążących teraz na całej naszej wspólnocie Kościoła – mówi Weronika. Zależy jej, aby skrzywdzone osoby nie bały się w tej sprawie wyjść ze swoją krzywdą. – I na nas wszystkich mi zależy, bo każdy z nas, z naszej wspólnoty, doświadczył wtedy ogromnego bólu i cierpienia.

Dla Weroniki cudem jest samo to, że żyje, że nie popełniła samobójstwa, choć krzywdy okupiła wieloletnią nerwicą i bezsennością. Nie odeszła z Kościoła, który jest jej bardzo bliski. Dziś pragnie tylko jednego: – Chcę, żeby mój oprawca wylądował w więzieniu i żeby nie siedział tam jako ksiądz i nie jako dominikanin.

Kobiece postscriptum

Bardzo dziękuję dwóm dzielnym kobietom, które miały siłę podzielić się ze mną swoją krzywdą. 

Jedna jest kobietą taką jak ja, w podobnym wieku, z ogromem miłości w sercu, ale też z wielkim ciężarem osobistych zranień, które przez koszmar wykorzystywania ciągnęły się za nią latami. 

Druga jest skromną siostrą zakonną, która w całym posłuszeństwie i – zmuszona przez oprawcę do milczenia – odważyła się powiedzieć głośno o swojej krzywdzie i to człowiekowi w habicie (całe szczęście, człowiekowi, który miłosierdzie ma po prostu wryte w serce). 

Dziękuję jeszcze dwóm kobietom. Przełożonej, która towarzyszyła s. Małgorzacie w prokuraturze, udzielając jej matczynego wsparcia i zapewniając pełną dyskrecję. Oraz pani prokurator z Katowic, która – według relacji skrzywdzonych kobiet – wykazała empatię i ogromną wiedzę na temat przesłuchiwania osób dotkniętych przemocą seksualną.

Przeczytaj też: Jeśli w sprawie nadużyć u dominikanów usłyszymy: „winni są tylko M. i Zięba”, będzie to jedynie fałszywy PR