Dla etyki, której zwolennikiem był Wojtyła, ważniejsze stało się przestrzeganie norm niż ochrona przed krzywdą

Karol Wojtyła nie tylko mógł nie zdawać sobie sprawy ze spustoszenia, jakie w dzieciach wywoływało wykorzystanie seksualne, ale dodatkowo patrzył na rzeczywistość przez takie etyczne okulary, które paradoksalnie pomniejszały wagę ich krzywdy – pisze w „Tygodniku Powszechnym” Artur Sporniak.

W „Tygodniku Powszechnym” ukazał się tekst Artura Spornika „Co Wojtyła wiedział naprawdę”. Szef działu religijnego pisma próbuje zrozumieć, skąd w latach 60. i 70. wzięło się takie a nie inne podejście ówczesnego metropolity krakowskiego do pedofilii wśród księży.

Sporniak przywołuje wypowiedź prof. Marii Beisert, psycholożki i seksuolożki z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, która wyjaśnia, że podejście do krzywdzenia dzieci na przestrzeni ostatnich dekad ewoluowało, zaś „dopiero w latach 70. badacze zaczęli zastanawiać się, czym jest wykorzystanie, a dziecko i dorosłego zaczęto traktować jako dwa równorzędne podmioty”.

Zdaniem publicysty na niezauważanie przez Wojtyłę skrzywdzonych wpływ mógł mieć jeszcze jeden czynnik, „rzadko zauważany”. „Według tzw. etyki norm, której Wojtyła był zwolennikiem – najpierw jako profesor KUL, a potem papież (np. ostro zwalczał inne podejścia w encyklice «Veritatis splendor») – zło moralne czynu pedofilnego nie bierze się z krzywdy, jaką sprawca wyrządza ofierze, ale z przekroczenia normy, zakazującej używania seksualności poza kontekstem heteroseksualnego małżeństwa. Ofiara o tyle trafi w pole zainteresowań takiej etyki, o ile sama zacznie przekraczać normę pod wpływem doświadczeń z dzieciństwa” – czytamy.

Co więcej, „w takim doktrynalnym ujęciu krzywda to tzw. zło materialne, które ma nieporównywalnie mniejszą wagę niż zło moralne, czyli przekroczenie normy”. Sporniak przywołuje zdanie z „Elementarza etycznego” Wojtyły, że „wśród wszystkich dóbr jedynie dobro moralne doskonali samo człowieczeństwo”. „To w konsekwencji oznacza, że jedynie zło moralne niszczy człowieczeństwo. Wynikałoby z tego, że silna trauma działa tylko na zewnętrzną warstwę człowieka – nie dotykając jego głębi. Dla tej etyki dużo ważniejsze jest zatem przestrzeganie norm niż ochrona przed krzywdą” – zauważa teolog.

W jego ocenie „Kościół wciąż posługuje się anachronicznym dyskursem i antropologią, co utrudnia właściwe ujęcie problemu pedofilii i adekwatną nań reakcję”. Z kolei Karol Wojtyła „nie tylko mógł nie zdawać sobie sprawy ze spustoszenia, jakie w dzieciach wywoływało wykorzystanie seksualne, ale dodatkowo patrzył na rzeczywistość przez takie etyczne okulary, które paradoksalnie pomniejszały wagę ich krzywdy”.

Redaktor „Tygodnika Powszechnego” zatrzymuje się też nad kwestią „zgorszenia”. Zwraca uwagę, że w języku religijnym słowo to „nie oznacza oburzenia, jak w języku potocznym. Chodzi o uczynienie kogoś gorszym – sprowokowanie moralnego zła. Jeśli mówimy, że czyn pedofilny gorszy, to w takim razie kogo i w jaki sposób skłania do zła?”.

Przywołuje w tym kontekście list Jana Pawła II do biskupów amerykańskich z 1993 roku, w którym padają słowa o tym, że „powszechność przemocy i nieobyczajności w środkach społecznego przekazu staje się źródłem skandalu i zgorszenia”. „Jest tu założenie, że mówienie o złu prowokuje zło. «Zło rzeczywiście może stanowić pewną sensację, lecz czynienie zeń centrum przekazu zawsze będzie zagrożeniem dla moralności». A zatem – ponieważ księża jako moralne autorytety gwałcą dzieci, zwykli ludzie, czytając o tym, będą ich naśladować? Czy taki wniosek w ogóle jest prawdziwy?” – pyta Sporniak, zastanawiając się nad tym, czemu papież nie dostrzegał „pozytywnej – wręcz niezastąpionej – roli mediów? Wszak mówienie o złu może być przestrogą przed złem”.

„Niewiedza o skutkach seksualnego wykorzystania dziecka nie zwalniała z ewangelicznego wymogu troski o bezbronnych. Wyidealizowana i odklejona od rzeczywistości etyka norm, której Jan Paweł II był krzewicielem, zmieniała jego spojrzenie – krzywda ofiar schodziła na drugi plan” – pisze dziennikarz. Dodaje też: „Mistyczno-klerykalne postrzeganie Kościoła i kleru powodowało, że papież nie dostrzegał ciemnej strony w człowieku, który nosił koloratkę, a co dopiero piuskę”.

Co dalej? Zdaniem Artura Sporniaka „prawdopodobnie upłynie jeszcze kilkadziesiąt lat, aż któryś z przyszłych papieży otworzy watykańskie archiwa z czasu pontyfikatu Jana Pawła II. Byłoby jednak rozsądnie zrobić to wcześniej. Podobnie najrozsądniejszą reakcją Kościoła w Polsce byłoby powołanie niezależnej komisji z dostępem do akt krakowskiej kurii. Historycy związani z Kościołem nie wierzą jednak w to, by w najbliższym czasie mogła ona powstać, gdyż osobą kompetentną do jej powołania jest metropolita krakowski, a jego stanowisko w kwestii badania prawdy o pedofilii w Kościele jest znane”. 

DJ

Po reportażu „Franciszkańska 3” pisaliśmy na Więź.pl
Duda: Obrona Jana Pawła II jako przemoc w Kościele
Nosowski: Rachunek sumienia – także za Jana Pawła II
Bańka: Może reportaż „Franciszkańska 3” wymusi wreszcie większą troskę o ofiary