Samotność domyślnie postrzegana jest jako sprawa towarzysko-osobista. Tymczasem ze względu na uwarunkowania systemowe, społeczne i polityczne tego problemu nie powinno się go pozostawiać „spontanicznym” przemianom społecznym, bez jakiejś publicznej, zorganizowanej pieczy.
„Czy nie czujesz się czasem samotny?” – pyta swojego brata bohaterka filmu Duchy Inisherin (grana przez Kerry Condon). Ów brat-poczciwiec (w tej roli Colin Farrell) obrusza się na to dziwne pytanie – nie rozumie go: przecież mieszkają razem w domu po rodzicach i mają mnóstwo ludzi dookoła. Bagatelizuje tę kwestię, ale w rzeczywistości sam zmaga się z widmem osamotnienia i porzucenia. Właśnie orientuje się, że jego wieloletni przyjaciel (grany przez Brendana Gleesona) postanowił całkowicie zerwać z nim kontakty – zaprzestać z nim „próżnych pogaduch” po to, żeby skupić się na komponowaniu muzyki i poszukiwaniu sławy. To pytanie o samotność nie zostało zrozumiane, bo bohater nie wiedział, że bycie wśród ludzi nie wyklucza samotności.
Samotność, o jakiej piszemy w tym tekście (loneliness), nie polega na braku fizycznej obecności człowieka (solitude). Chodzi nam bardziej o „osamotnienie” czy „samotność społeczną” – odczuwane przez osobę jako niechciana izolacja albo wręcz wykluczenie z życia innych. Polegają one na niedostatku więzi emocjonalnych, który wyraża się w utracie zaufania i erozji sieci wsparcia. To poczucie, że nikt się o nas nie troszczy, że nie mamy komu się zwierzyć ani kogo poprosić o pomoc. Taka samotność jest niechciana, nie jest wynikiem wyboru czy realizacją potrzeby „pobycia samemu ze swoimi myślami”1. Jest ona jeszcze bardziej wyraźna i dotkliwa, gdy fizycznie jesteś wśród innych, ale odczuwasz, że oni cię nie akceptują, a nawet odrzucają i krzywdzą.
Właśnie taka samotność – jako problem społeczno-psychologiczny dotykający licznych postaci w tej przeżartej toksycznymi relacjami, izolowanej wspólnocie na fikcyjnej wyspie u wybrzeży Irlandii – zalicza się do głównych motywów Duchów Inisherin, głośnego filmu z roku 2022 (w reżyserii Martina McDonagha). Ale to, że samotność staje się kanwą dla jednego z najbardziej poruszających obrazów ostatnich lat, nie jest przypadkiem. Okazuje się ona narastającym wyzwaniem społecznym zarówno w Polsce, jak i na świecie – z coraz silniej dostrzegalnymi konsekwencjami systemowymi.
Niszcząca siła samotności
W 2023 r. Naczelny Chirurg Stanów Zjednoczonych opublikował raport pt. Our Epidemic of Loneliness and Isolation [Nasza epidemia samotności i izolacji]2. Jest to w zasadzie zestaw rekomendacji dotyczących „uzdrawiających skutków więzi społecznych i wspólnotowości”. Zaczyna się jednak od dramatycznej diagnozy, w której sam urzędujący Naczelny Chirurg przyznaje, że zanim jego zespół nie zbadał tematu, nie spodziewał się, że samotność będzie aż tak poważnym problemem społecznym w najbogatszym kraju na świecie. Okazuje się, że jeszcze przed pandemią COVID-19 jeden na dwóch mieszkańców USA doświadczał zjawiska samotności3.
Wykup prenumeratę „Więzi”
i czytaj bez ograniczeń
Pakiet Druk+Cyfra
-
- 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
z bezpłatną dostawą w Polsce - 4 numery „Więzi” w formatach epub, mobi, pdf (do pobrania w trakcie trwania prenumeraty)
- Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl na 365 dni (od momentu zakupu)
- 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.
Jeśli mieszkasz za granicą Polski, napisz do nas: prenumerata@wiez.pl.
Pakiet cyfrowy
- Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl (od momentu zakupu) przez 90 lub 365 dni
- Kwartalnik „Więź” w formatach epub, mobi, pdf przez kwartał lub rok (do pobrania
w trakcie trwania prenumeraty)
Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.
Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” wiosna 2024 jako część bloku tematycznego „Epidemia samotności”.
Pozostałe teksty bloku:
Maria Rogaczewska-Ros, „Społeczeństwo drugiej szansy”
„Czy sztuczna inteligencja uratuje nas od samotności?”, Aleksandra Przegalińska w rozmowie z Ewą Buczek
