Jak mądrze tworzyć politykę migracyjną? Dyskusja

W dyskusji kwartalnika „Więź” na temat polityki migracyjnej udział biorą: ks. Janusz Balicki, Maciej Duszczyk, Marta Jaroszewicz i Ewa Buczek.

Ewa Buczek: Prof. Krystyna Błeszyńska, badaczka wielokulturowości, w dyskusji o postawie Polski wobec migracji – opublikowanej w „Więzi” 2007, nr 4 – zwracała uwagę na ówczesny brak polityki migracyjnej i dodawała: „Problemem polskich czynników decyzyjnych jest przekonanie, że «nasza chata z kraja» i pewne prawidłowości występujące w skali globalnej niekoniecznie muszą dotyczyć Polski. Globalizacja globalizacją, wielkie migracje wielkimi migracjami, a my sobie przycupniemy z boku i może nas to jakoś ominie”. Jak widzimy, nie ominęło. Czy po 16 latach od tamtej rozmowy mamy wreszcie politykę migracyjną?

Maciej Duszczyk: Owszem, mamy, ale realizowaną ad hoc w reakcji na bieżące wydarzenia, przez co jest ona bardzo mocno rozproszona w różnych aktach prawnych i bardzo ze sobą niespójna. Jeden akt mówi o jakiejś wizji polityki migracyjnej, inny jej częściowo zaprzecza, a trzeci w ogóle staje wobec niej okoniem. Dzieje się tak m.in. dlatego, że Polska nie ma czegoś takiego jak strategia czy doktryna migracyjna, czyli brakuje konkretnego dokumentu, który by odpowiadał na pytania, czym jest dla nas migracja, czemu ma służyć i jaka jest wizja Polski jako państwa, które przyjmuje imigrantów lub też nie.

Natomiast ten cytat, który Pani przywołała, odnosi się do kompletnie innej rzeczywistości. W 2007 r. byliśmy państwem typowo emigracyjnym, ponieważ po wejściu do Unii Europejskiej mnóstwo ludzi wyjechało do innych krajów, i pewnie wtedy bardziej skupialiśmy się np. na tym, w jaki sposób tych ludzi skłonić do powrotów, czyli podejmowaliśmy próby zarządzania emigracją.

Sytuacja zmieniła się w 2014 r., gdy doszło do agresji na Ukrainę, a także w latach 2015–2016, gdy wybuchł kryzys migracyjny. Od tego momentu możemy myśleć o Polsce jako o kraju imigracyjnym, ale wówczas rządy objęła partia, która na sztandary wpisała hasła antyimigranckie, więc nie była zainteresowana szeroką debatą na temat strategii migracyjnej, tylko wolała w ciszy gabinetów reagować na okoliczności.

Buczek: A jednak pojawiały się propozycje, które w całościowy sposób podchodziły do tego zagadnienia.

Duszczyk: W tym czasie podjęto trzy próby tworzenia jakiegoś dokumentu spinającego problem migracji i wszystkie trzy zakończyły się porażką, mimo tego, że jeden nawet został przyjęty przez Radę Ministrów. Inna sprawa, że w drugim przypadku powinniśmy się cieszyć, iż projekt upadł, bo był absolutnie skandaliczny, o podłożu rasistowskim, i w wyniku dużych protestów nie został przyjęty. Wydaje się, że przez te lata dla Prawa i Sprawiedliwości czy Zjednoczonej Prawicy migracja była jak gorący kartofel, którego starali się jak najmniej tykać. I chyba po części właśnie przez to rozstali się z władzą.

ks. Janusz Balicki: Moim zdaniem w przypadku rządu PiS trudno mówić o polityce migracyjnej, dlatego że działania, które ten rząd podejmował w stosunku do imigrantów, były same w sobie sprzeczne. Ponieważ w czasie kryzysu migracyjnego z lat 2015–2016 Polska odcięła się od stanowiska Unii Europejskiej, odwołującego się do solidarności, później musiała się tego kursu trzymać, żerując na lęku przed imigrantami w polskim społeczeństwie, przez co nawet jeśli ich przyjmowała – chociażby z powodu zapotrzebowania na rynku pracy – to oficjalnie udawała, że tego nie robi.

Marta Jaroszewicz: Zgadzam się zupełnie z prof. Duszczykiem, że mamy politykę migracyjną, ale nie mamy jej zebranej w jednym dokumencie. Tylko nie jest to wcale sytuacja wyjątkowa w skali Europy Zachodniej. Niemcy na przykład mają po prostu szereg ustaw, które regulują tę kwestię. Oczywiście zrozumiałe jest, że taki akt prawny byłby potrzebny, żeby spójnie coś zaprogramować po raz pierwszy, ale na obecnym etapie – skrajnego upolitycznienia migracji z jednej strony i de facto decentralizacji i bardzo poliarchicznego zarządzania migracją w Polsce z drugiej – wypracowywanie takiego dokumentu może nie mieć już sensu, choć jestem otwarta na dyskusję. Przytoczę argumenty.

Wykup prenumeratę „Więzi”
i czytaj bez ograniczeń

Pakiet Druk+Cyfra

• • 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
    z bezpłatną dostawą w Polsce
  • 4 numery „Więzi” w formatach epub, mobi, pdf (do pobrania w trakcie trwania prenumeraty)
  • Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl na 365 dni (od momentu zakupu)

Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.

Jeśli mieszkasz za granicą Polski, napisz do nas: prenumerata@wiez.pl.

Wybierz wariant

Pakiet cyfrowy

• Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl (od momentu zakupu) przez 90 lub 365 dni
• Kwartalnik „Więź” w formatach epub, mobi, pdf przez kwartał lub rok (do pobrania
  w trakcie trwania prenumeraty)

Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.

Wybierz wariant

Ks. Janusz Balicki – dr hab., profesor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Kierownik Katedry Polityk Publicznych oraz Międzyinstytutowego Zakładu Badań nad Migracją. W swoich badaniach podejmuje takie tematy, jak polska polityka społeczna, rodzinna i ludnościowa; polityka migracyjna oraz integracja imigrantów z różnych kultur w UE; polityka imigracyjna i azylowa UE; integracja imigrantów z różnych kultur, szczególnie z krajów muzułmańskich; humanizacja polityki imigracyjnej i azylowej UE.

Maciej Duszczyk – dr hab., profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Wykładowca na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych oraz badacz w Ośrodku Badań nad Migracjami UW. Jego zainteresowania koncentrują się wokół migracji, polityki migracyjnej, polityki integracyjnej i Unii Europejskiej. W okresie negocjacji przedakcesyjnych doradzał Zespołowi Negocjacyjnemu w zakresie polityki społecznej Unii Europejskiej oraz swobodnego przepływu osób. W latach 2016–2020 był prorektorem UW ds. naukowych.

Marta Jaroszewicz – doktor nauk humanistycznych UW, adiunktka badawcza w Ośrodku Badań nad Migracjami UW, kierowniczka Zespołu Polityk Migracyjnych tamże, wcześniej wieloletnia badaczka w Ośrodku Studiów Wschodnich. Pracowała również w Międzynarodowej Organizacji Migracji i Komisji Europejskiej. Specjalizuje się w badaniach nad związkami pomiędzy migracją a bezpieczeństwem oraz w studiach wschodnioeuropejskich.

Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź”, nr 4/2023. Jest częścią bloku społecznego „Jaka polityka migracyjna”.