„Dobre imię” duchowieństwa vs. życie człowieka

Sosnowieccy księża, którzy uczestniczyli w seks-imprezie w Dąbrowie Górniczej, uznali, że od zdrowia i życia człowieka ważniejsze jest uniknięcie skandalu. To przykład odwróconej moralności.

W ubiegłym tygodniu media obiegła informacja na temat seks-imprezy zorganizowanej w mieszkaniu jednego z księży diecezji sosnowieckiej, w Dąbrowie Górniczej. Zgodnie z medialnymi przekazami, w mieszkaniu ks. Tomasza Z. bawili się też inni księża oraz zaproszony przez nich sexworker, który podczas imprezy stracił przytomność.

Mimo że jeden z uczestników wezwał służby ratunkowe, pozostali utrudniali im dostęp do mieszkania. W celu udzielenia pomocy poszkodowanemu ratownicy medyczni musieli prosić o pomoc policję.

Dlaczego ludzie spoza Kościoła lub luźno z nim związani często muszą uczyć katolików, w tym duchownych, moralności?

Monika Chomątowska

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

W reakcjach na tę sprawę uwaga wielu osób koncentruje się na wątku nieobyczajności księży, łamaniu szóstego przykazania itp. Rzeczywiście dąbrowska orgia jest wydarzeniem jaskrawym i medialnym ze względu na wątek seksualny. Niestety, zgadzając się na taką perspektywę, nie dostrzegamy istoty problemu.

Problem szerszej rozpowszechniony

Moim zdaniem największym problemem w całej tej historii jest narażenie na niebezpieczeństwo życia i zdrowia jednego z uczestników imprezy przez utrudnianie udzielenia mu pomocy medycznej. To przestępstwo zdefiniowane w art. 162 Kodeksu karnego: „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Duchowni w Dąbrowie Górniczej uznali najwyraźniej, że lepiej narazić człowieka na utratę zdrowia lub życia, byle tylko ratownicy, a później prawdopodobnie media i opinia publiczna nie dowiedziały się o tym, że impreza odbywała się na plebanii i brali w niej udział księża. W mniemaniu uczestników seks-imprezy od zdrowia i życia człowieka ważniejsza jest dobra opinia o duchowieństwie, uniknięcie skandalu.

Czy nie przypomina to sytuacji dobrze już poznanego przy okazji skandali pedofilskich „zamiatania pod dywan”? Wtedy ważniejsze było rzekome unikanie zgorszenia niż sprawiedliwość wobec poszkodowanych i ochrona kolejnych potencjalnych ofiar.

Wspomniane sytuacje są dość jaskrawymi przykładami czegoś, co można nazwać wypaczoną czy odwróconą moralnością. Moim zdaniem mylne byłoby przekonanie, że ten problem pojawia się jedynie w przypadku bardzo poważnych nadużyć i przestępstw. Według mnie jest on szerzej rozpowszechniony i można się z nim spotkać wielokrotnie w środowisku kościelnym. Najczęściej przyjmuje łagodną postać i umyka naszym oczom, ale kształtuje u części katolików błędne postawy.

Odwrócona moralność polega na obronie jakiejś mniej istotnej wartości z pogwałceniem innej, znacznie ważniejszej. W dąbrowskim przykładzie broniono „dobrego imienia” duchowieństwa, narażając na szwank coś o wiele ważniejszego – życie człowieka.

Zdrada tylko w małżeństwie?

Pozwolę sobie przytoczyć kilka bardziej subtelnych przykładów tego zjawiska. Kiedyś podczas prelekcji jeden z duchownych dzielił się doświadczeniem pracy duszpasterskiej we Włoszech. Spotkał się tam ze spowiedzią chłopaka, który wyznał, że zdradził swoją dziewczynę.

Penitent płakał, a ksiądz próbował go uspokoić, tłumacząc, że przecież dziewczyna nie była jego żoną, więc problem nie jest aż tak ogromny. Niemniej chłopak był niewzruszony w przekonaniu, że dokonało się wielkie zło. Podczas swojej konferencji ksiądz przyznał, że dopiero wówczas zrozumiał, że chłopak ten miał całkiem dobrze ukształtowane sumienie w oparciu o naturalną moralność. Nie widział wprawdzie niczego złego we współżyciu przedmałżeńskim, mimo że jest to niezgodne z oficjalnym nauczaniem Kościoła. Ale nie akceptował zdrady. Rozumiał, że nawiązanie bliskiej intymnej relacji z drugim człowiekiem naturalnie musi się łączyć z wiernością.

Cieszy mnie to, że ksiądz prelegent ostatecznie dostrzegł szlachetność penitenta, który nigdy nie akceptuje zdrady. Smuci – że musiał się tego nauczyć dopiero od młodego Włocha, który nie przyjmował w pełni nauczania Kościoła.

No właśnie… Nie przyjmował nauczania Kościoła, ale jednocześnie zdaje się, że był bardziej moralny i szlachetny niż ktoś, kto stosuje „na ślepo” kościelne przepisy, redukując zdradę do złamania przysięgi małżeńskiej. Gdzie natomiast jest wątek krzywdy i zwyczajnego świństwa zrobionego drugiemu człowiekowi? Dlaczego duchowny od samego początku nie czuł tego we własnym sumieniu? Dlaczego nie rozumiał, że zdrada naruszyła realną więź stworzoną między dwojgiem młodych?

Jak można sprowadzać relacje seksualne między ludźmi tylko do kwestii formalno-prawno-moralnych, zapominając o ich głębokim charakterze? Kto tak naprawdę bardziej przedmiotowo traktował kobietę – płaczący chłopak czy ksiądz patrzący na sprawę jedynie pod kątem jurydycznym?

Kiedy ksiądz ma dziecko

Inny przykład to wieloletnie podejście Kościoła do kwestii ojcostwa biologicznego niektórych duchownych. Jeszcze do niedawna uważano, że ksiądz, który został ojcem, powinien co najwyżej wspierać materialnie swoje potomstwo, ale powrócić do pełnienia obowiązków kapłańskich.

Nazywano to wiernością „pierwotnemu powołaniu” i „ratowaniem kapłaństwa”. Nie zastanawiano się nad krzywdą wyrządzaną dziecku, które wychowuje się w niepełnej rodzinie. Nie zwracano uwagi na cierpienie kobiety, która weszła w relację romantyczną z duchownym, a potem została samotną matką. Dla struktur kościelnych to nie było ważne. Ważna pozostawała instytucja i mityczna wierność powołaniu.

Sytuacja zmieniła się podczas pontyfikatu Benedykta XVI i Franciszka (zob. tutaj). W czasie pontyfikatu Benedykta XVI zaproponowano, by udzielać dyspensy księżom, którzy poprosili o przeniesienie do stanu świeckiego i posiadają potomstwo, bez czekania na osiągnięcie przez nich 40. roku życia (jak mówiły wcześniejsze normy). Priorytetem uczyniono dobro dzieci i tak właśnie uzasadniano tę decyzję.

Papież Franciszek poszedł krok dalej: postanowił, by dyspensa z obowiązków kapłańskich była przyznawana księżom w ciągu kilku miesięcy – tak, aby mogli towarzyszyć matce w wychowywaniu dzieci. Kierowano się przekonaniem, że ksiądz, który został ojcem, zaciągnął nieodwracalne zobowiązania wynikające z prawa naturalnego. Zdaje się, że w tym przypadku Kościół podjął refleksję nad odwróconą moralnością i wyciągnął słuszne wnioski.

Człowiek dla normy?

Inny przykład dotyczący zjawiska odwróconej moralności, który przychodzi mi do głowy, to sytuacje rozważane w dyskusji nad katolicką etyką seksualną prowadzonej w ostatnich miesiącach na łamach „Więzi”.

Czy wymaganie od małżonków, mających problem z korzystaniem tylko z naturalnych metod planowania rodziny (NPR), absolutnej wierności tym metodom – nawet za cenę poważnych napięć i trudności w relacji, a może i rozpadu małżeństwa – nie jest kolejnym przykładem odwróconej moralności?

W takim ujęciu ważniejsze od małżeństwa, relacji dwojga ludzi, trwałości ich więzi oraz spokoju w rodzinie mającego wpływ na już zrodzone dzieci, staje się abstrakcyjnie rozumiane otwarcie na życie. A przecież większość tych par wyraźnie mówi, że nigdy nie dokona aborcji, jeśli zawiodą stosowane przez nich metody antykoncepcji różne od NPR.

Aż chce się zawołać za ks. Krzysztofem Grzywoczem, że norma ma być dla człowieka, a nie człowiek dla normy.

Ci „spoza Kościoła” lepiej rozumieją moralność?

Co łączy ze sobą te wszystkie przykłady? Pytanie: dlaczego ludzie spoza Kościoła lub luźno z nim związani często muszą uczyć katolików, w tym duchownych, moralności?

Czy wierzącym nie wystarczy Ewangelia? Myślę, że to do niej trzeba sięgnąć, aby dokonywać prawidłowych wyborów i zauważyć niewłaściwość wyżej pokazanych postaw. Nie kto inny jak Jezus z Nazaretu krytykował faryzeizm i ślepe stosowanie przepisów bez uwzględniania kontekstu i sytuacji. To właśnie On wskazał na istotę „Prawa i Proroków”, w której nie mieści się krzywdzenie drugiego człowieka, bo jest nim zasada: „Wszystko więc, co byście chcieli, żeby ludzie wam czynili, i wy im czyńcie” (Mt 7, 12).

To On wyraźnie skrytykował postawę kapłana i lewity, którzy ominęli pobitego na drodze z Jerozolimy do Jerycha. I nie kto inny jak On pokazał, że Samarytanin (w myśl ówczesnego judaizmu: człowiek, jakbyśmy dziś powiedzieli przez analogię, „spoza Kościoła”) lepiej rozumiał moralność niż najbardziej religijni Żydzi.

Dziś dzieje się podobnie. Czasami rolę Samarytanina pełnią media, również te niekoniecznie katolickie.

Przeczytaj także rozmowę Zbigniewa Nosowskiego z ks. Krzysztofem Grzywoczem: Norma dla człowieka, nie człowiek dla normy