Więcej wyborców może zagłosować na jedną partię, a wygra inna partia?

Jesteśmy przyzwyczajeni, że coś takiego funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych, ale ludzie raczej nie wiedzą, że u nas też – mówi portalowi Gazeta.pl analityk Leszek Kraszyna.

Na łamach portalu Gazeta.pl Grzegorz Sroczyński pyta ekonomistę i analityka Leszka Kraszynę o to, jaki wpływ na wynik opozycji w najbliższych wyborach parlamentarnych może mieć głosowanie na mniejsze partie. Analityk ocenia, że „politycznym obłędem” są apele o nierozpraszanie głosów, bo, jak zaznacza: „nie ma fizycznej możliwości, żeby – jeżeli Trzecia Droga spadnie pod próg – opozycja miała szansę rządzić. KO musiałaby mieć około 45 procent, co się nie wydarzy”.

Kraszyna obala też jeden z popularnych mitów dotyczących polskiego systemu wyborczego: „Nie ma czegoś takiego jak premia dla zwycięskiej partii. Najważniejszym warunkiem, żeby opozycja rządziła jest to, by jak najmniej głosów się zmarnowało. Mandaty tych partii, które znalazły się pod progiem nie idą do zwycięzcy, tylko rozkładają się mniej więcej proporcjonalnie”. Ostatecznie „w żadnym wypadku nie można mówić o tym, że na ewentualnym spadku Trzeciej Drogi pod próg czy osłabnięciu Lewicy skorzysta opozycja jako całość. Skorzystają PiS i Konfederacja, a głosy zwolenników demokratycznej opozycji się zmarnują”.

W ocenie analityka „gdyby wszyscy wyborcy opozycji – absolutnie wszyscy – zagłosowali na jedną listę, to wtedy oczywiście taka lista zdobywa więcej, bo nie ma żadnych straconych głosów. Tyle że takie założenie jest czysto teoretyczne. Bo nie ma szans, żeby na KO przeszły wszystkie głosy wyborców opozycji, gdyby ci ludzie nie mieli swoich partii – wiemy to z badań – część z nich zostaje w domach”. 

Kraszyna zwraca uwagę, że „w polskim systemie wyborczym występuje ogromna różnica siły głosów, czyli głos kogoś z Warszawy ma zupełnie inny wpływ na wynik wyborów niż głos kogoś w Końskich”. Paradoksalnie w Warszawie jest on dużo mniejszy: „w 2019 roku na jeden mandat w stolicy przypadało 69 tysięcy głosów, a w Elblągu – 31 tysięcy”. W mniejszych miejscowościach „potrzeba dużo mniej osób, żeby wybrać posłankę czy posła. Dysproporcje są ogromne”. Jest to korzystne dla PiS, trudno więc liczyć, by partia rządząca chciała zmienić ten układ.

Badacz jest zdania, że „przy potencjalnej niewielkiej przewadze KO w głosach niemal na pewno przewagę w mandatach będzie miał znów PiS”. „To widać z porównania rzeczywistej liczby mandatów otrzymanej przez PiS w kilku poprzednich wyborach z tzw. oczekiwaną liczbą mandatów, która wynika ze wzoru Flisa. Od 2007 roku zawsze było tak, że PiS zdobywało więcej mandatów, niż powinno według wzoru, a PO zdobywała nieco mniej”.

„System wyborczy daje lekką przewagę PiS-owi i patrząc na sondaże powinniśmy brać to pod uwagę. Jeżeli wyborcy nie będą przygotowani na taki komunikat – że więcej mandatów może dostać partia, która w wyborach jest druga – to możemy mieć ogromny kryzys polityczny. Więcej wyborców może zagłosować na jedną partię, a wygra inna partia. Jesteśmy przyzwyczajeni, że coś takiego funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych, ale ludzie raczej nie wiedzą, że u nas też” – czytamy.

Jak zatem głosować? Najlepiej na partię „najbliższą własnym poglądom”. „A jeśli ktoś jest bardzo zdeterminowany, to niech rozważy głosowanie w innym okręgu, żeby zmaksymalizować siłę swojego głosu” – mówi Leszek Kraszyna. 

Przeczytaj też: Wybiórcza tajemnica, czyli jak rządzący łamią naszą prywatność w imię własnych interesów

DJ