Przeciwko normalizowaniu prostytucji

W ciągu poprzednich kilku lat, a najintensywniej w ostatnich miesiącach, do opinii publicznej wkradł się dyskurs normalizujący prostytucję. Nie używa się nawet słowa „prostytucja”, zastępując go „pracą seksualną”. 

Media, takie jak Gazeta.pl i „Gazeta Wyborcza” oraz Uniwersytet SWPS, karmią nas publikacjami, które wręcz lansują ten proceder. Praca w seksbiznesie – obejmująca również pokazy erotyczne na kamerkach czy przemysł porno – przedstawiana jest jako atrakcyjna opcja kariery. Problem w tym, że ukazywanie prostytucji głównie w superlatywach, romantyzowanie i lukrowanie jej obrazu, nijak ma się do realiów osób pracujących w seksbiznesie. Niesie natomiast ogrom społecznie szkodliwych konsekwencji. 

Chciałabym podkreślić, że gdy używam słowa „prostytucja”, nie mam na celu potępienia pracujących w seksbiznesie kobiet. Bynajmniej nie chodzi o ich stygmatyzację. Semantyka owego słowa przekazuje jego ciężar, wyraża prawdziwszą stronę tego przemocowego biznesu. W nomenklaturze medycznej pojęcie „sex work” ogranicza się do usług seksualnych świadczonych w ramach pomocy terapeutycznej. Używanie tego słowa w kontekście zaspokojenia hedonistycznych potrzeb jest więc pewnym nadużyciem. 

Lukrowanie prostytucji

Wspomniane wyżej media promują dziś luksusowe prostytutki, które wybierają sobie klientów i dużo zarabiają, a dotychczas nie spotkała ich żadna krzywda. Jednakże takie „freelancerki” są jedynie wierzchołkiem góry lodowej całego sektora. W praktyce seksbiznes to gigantyczny rynek, z dochodami w skali globalnej sięgającymi 186 mld dolarów, w ogromnym stopniu kontrolowany przez duże grupy przestępcze.

W funkcjonującym w Szwecji modelu nordyckim – znanym również jako neoabolicjonizm – jasno wiadomo, że prostytucja jest szkodliwa dla kobiet, a seksbiznes i ludzie, którzy go utrzymują, utrwalają szkodliwe zachowania społeczne. Model ten stawia na pełną dekryminalizację kobiet w prostytucji, a za przestępców uznaje osoby kupujące seks

Dominika Tworek

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Według „4th Global Report: Sexual Exploitation, Persecution, Repression” pracuje w nim aż 40–42 mln ludzi, z których 90 proc. jest od kogoś zależnych lub musi komuś oddawać część zarobków, a 75 proc. to osoby w wieku 13-25 lat.

Dane kryminologiczne mówią wprost: prostytucja to jeden z najniebezpieczniejszych zawodów na świecie i nieodzownie wiąże się z przemocą wobec kobiet. Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii (opublikowane w 2008 roku w „Journal of Interpersonal Violence”) wskazują, że prostytutki są od 60 do 120 razy częściej od  innych kobiet ofiarami zabójstwa. Brytyjski kryminolog Roger Matthews podaje ostrożniejsze szacunki. Mówi o 15 do 20 razy zwiększonym ryzyku śmierci w wyniku zabójstwa niż dla kobiet z tej samej grupy wiekowej nieprostytutek. 

W zależności od analiz – od 50 do 80 proc. prostytutek doświadczyło przemocy w związku z wykonywanym zawodem. Z największego badania przeprowadzonego przez Melissę Farley, w którym zapytała 854 prostytutki (kobiety, dziewczyny, mężczyzn, osoby transgender) z dziewięciu krajów (Kanada, Kolumbia, Niemcy, Meksyk, RPA, Tajlandia, Turcja, Stany Zjednoczone, Zambia) na temat ich doświadczeń przemocy, wynika że aż 73 proc. doświadczyło fizycznej przemocy. Ponad połowa (57 proc.) było zgwałconych co najmniej raz, a około jedna trzecia zostało zgwałconych więcej niż pięć razy.

W innym badaniu Melissy Farley, w którym zbadała 130 prostytutki w San Francisco, okazało się, że 83 proc. grożono bronią, 82 proc. zostało pobitych, a 68 proc. zgwałconych. Z kolei w badaniu zespołu Stephanie Church dotyczącym ekspozycji na przemoc prostytutek w Leeds, Glasgow i Edynburgu 81 proc. ulicznych prostytutek przyznało, że doświadczyło przemocy ze strony klienta w ogóle, a 50 proc. w ostatnich sześciu miesiącach. 

Tymczasem z przekazu medialnego dowiadujemy się, że prostytucja jest nie tylko „świetnym” sposobem na zarobek, „niezależną” pracę w elastycznych godzinach, ale też swego rodzaju kontrkulturową postawą. „Seks workerki” nieraz podkreślają benefit polegający na niepłaceniu podatków. Ba! – wręcz z pogardą wypowiadają się na temat ludzi, którzy pracują na kasie w Biedronce lub po prostu uczciwie płacą podatki. Dla przykładu, bohaterka reportażu Gazeta.pl – była pracownica banku, która chwali się, że jako eskorterka (czyli luksusowa „pani do towarzystwa”) potrafi zarobić w miesiąc nawet sto tysięcy złotych – mówi: „Ja naprawdę współczuję tym biednym przedsiębiorcom, którzy oddają połowę zarobków złodziejskiemu państwu”.

Pseudorewolucja seksualna kobiet

Promocja prostytucji przez liberalne media, określające się jako feministyczne, wpisuje się pseudorewolucję seksualną kobiet. U jej podstaw tkwi przekonanie, że możemy robić ze swoimi ciałami co chcemy i jest to wyłącznie naszym wyborem.

Przemilcza się fakt, że emancypacja miała teoretycznie odbyć się poprzez wyzwolenie spod władzy patriarchalnej przemocy, a przecież już samo zajęcie się prostytucją wiąże się z doświadczeniem tejże przemocy, gdyż narusza fundamentalną zasadę zgody na czynności seksualne, która ma być dobrowolna i nieprzymuszona. A kiedy elementem przetargowym w tym równaniu stają się pieniądze – ktoś dysponuje środkami, których ktoś inny potrzebuje i w zamian wymaga seksu – ciężko mówić o równej pozycji.

Ponadto, znakomita większość osób w prostytucji podejmuje się tego zawodu z powodu uwikłania w bardzo duże trudności materialne i ekonomiczne. „Wolność” jest w tych przypadkach pozorna. 

Jak podkreślają przetrwanki seksbiznesu, prostytucja to zaklęty krąg, z którego ogromnie ciężko jest się wydostać. Prowadzi do zespołu stresu pourazowego, społecznej izolacji, trudności ze znalezieniem zatrudnienia (bo ciężko wytłumaczyć, dlaczego wiele lat nie funkcjonowało się na rynku pracy) czy uzależnienia się od szybkich pieniędzy oraz alkoholu i narkotyków. Z badań przeprowadzonych w Polsce przez Barbarę Błońską (PDF) wynika, że ok. 90 proc. kobiet w prostytucji chciałoby z niej wyjść.

Natomiast ze społecznego punktu widzenia, promowanie prostytucji prowadzi do normalizacji płacenia za seks przez mężczyzn, gdyż to oni są głównymi nabywcami usług seksualnych (nawet męska prostytucja jest w dużej mierze homoseksualna). Jest więc niekorzystne dla interesu kobiet, gdyż zawiera w sobie mizoginistyczny aspekt traktowania ich jak nabywalne przedmioty, a także ogółu społeczeństwa, ponieważ kieruje w stronę utowarowienia ludzkiej seksualności – świata, w którym aby uzyskać zgodę na jakąś intymność, wystarczy mieć pieniądze.

Społeczne przyzwolenie na to, że prostytucja jest „pracą jak każda inna”, powinna więc wynikać z sumowanych jednostkowych pozytywnych odpowiedzi na pytanie: „Czy chciałbym, żeby moja córka uprawiała taki zawód?”. 

Medialna propaganda lukrująca prostytucję wydaje się być najbardziej szkodliwa dla osób młodych, które dopiero budują swoją tożsamość, a zwłaszcza nastolatków z dysfunkcyjnych rodzin, których rodzice nie poświęcili wystarczającej ilości czasu na immunizowanie dzieci przed tak szkodliwym przekazem. To biedne i zagubione dziewczyny – oczarowane wizją bogactwa i atrakcyjnej doczesności – połkną ten haczyk, czego konsekwencje mogą ponosić nawet całe życie. 

Immanentny związek z handlem ludźmi 

Szczególnie niebezpiecznym zjawiskiem jest promocja prostytucji przez gremia naukowe. W lutym Uniwersytet SWPS opublikował podcast, w którym dr Agata Dziuban (aktywistka „Sex Work Polska”) podaje fałszywe, sprzeczne w wynikami badań informacje na temat prostytucji, zupełnie pomijając jej negatywne aspekty.

Warto zwrócić uwagę, iż po rozpętaniu się burzy w internecie, uczelnia nie odcięła się od przekazu dr Dziuban. „W związku z dużym zainteresowaniem tą tematyką, postanowiliśmy pochylić się nad nią dla Was bardziej i podnieść poziom dyskusji, jaka się wokół tegoż tematu wytworzyła. Zorganizujemy w tym celu debatę ekspercką, na którą chcemy zaprosić najlepszych specjalistów zajmujących się w naszym kraju tematyką sex workingu” – zaproponował SWPS.

Co ciekawe, w debacie tej udział weźmie również dr Dziuban – osoba, która publicznie powiedziała, że badając temat prostytucji przed ostatnie kilkanaście lat nigdy nie spotkała się z sytuacją, w której ktoś byłby przymuszany do świadczenia usług seksualnych. Co naturalnie niesie wątpliwości, czy taka badaczka aby na pewno jest „najlepszą specjalistką” w tym temacie. 

Najostrożniejsze szacunki mówią, że jedna na siedem prostytutek w Europie to ofiara handlu ludźmi, chociaż już Parlament Europejski informuje, za poszczególnymi krajami, że od 60 proc. do 90 proc. wszystkich kobiet w prostytucji, jest jego ofiarami. Przykładowo w Hiszpanii 95 proc. prostytutek to cudzoziemki, z czego organy ścigania szacują, że 90 proc. można zakwalifikować jako ofiary handlu ludźmi. 

Sprzedawanie usług seksualnych jest w Polsce zdekryminalizowane, choć coraz częściej słyszymy głosy o „pełnej dekryminalizacji”, która polegałaby na wyjęciu spod prawa także stręczycieli czy sutenerów.

„Mamy przepisy o handlu ludźmi, które rozwiązują problem przestępstw. Kryminalizowanie osób trzecich, jeśli chodzi o pracę seksualną, nie jest potrzebne. Zniesienie tego pomogłoby się wpisać pracownikom w porządek prawny, wyjść z szarej strefy” – czytamy w reportażu „Gazety Wyborczej”.

Pomysł ten, jak również idea legalizacji prostytucji, wydają się absurdalne, ponieważ w państwach, które wprowadziły legalizację, jak Niemcy czy Holandia, ta nie szara, a czarna strefa jak funkcjonowała, tak funkcjonuje, nawet w jeszcze bardziej rozbudowanej formie. W krajach tych ogromnie rozrósł się rynek handlu ludźmi, a najczęściej prostytuują się tam nielegalne imigrantki z biedniejszych państw. 

Po eskalacji wojny w Ukrainie obserwowaliśmy jak niemieccy stręczyciele jeździli na granicę polsko-ukraińską i wyłapywali młode kobiety, a cały ten proceder odbywał się pod szyldem legalnej działalności, właściwie rekrutacji do pracy. W tamtym czasie berlińska organizacja pro-sexwork, podobna do „Sex Work Polska”, przedstawiła w swoich mediach społecznościowych ofertę „pomocy” dla uchodźczyń. Na stworzonych przez nich infografikach mogliśmy przeczytać, że rozpoczęcie „pracy” jako prostytutka w Niemczech jest korzystnym rozwiązaniem dla kobiet uciekających przed wojną, bo te są przecież w trudnej sytuacji ekonomicznej, a „praca seksualna” to sposób na łatwy zarobek.

Neoabolicjonistyczne rozwiązanie 

Problemem w prostytucji nie jest „stygma”, która miałaby rzekomo zniknąć wraz z legalizacją, ale rzeczywista i dotkliwa przemoc ze strony klientów i sutenerów, której doświadczają kobiety. Jedną z metod prawnego rozwiązania kwestii prostytucji jest funkcjonujący między innymi w Szwecji model nordycki (znany również jako neoabolicjonizm), który jasno stwierdza, iż prostytucja jest szkodliwa dla kobiet, a seksbiznes i ludzie, którzy utrzymują go przy życiu (a więc sutenerzy i nabywcy usług seksualnych) utrwalają szkodliwe zachowania społeczne. Model ten stawia na pełną dekryminalizację kobiet w prostytucji, a za przestępców uznaje osoby kupujące seks.

Kryminalizacja klientów oznacza ich stygmatyzację, a w szerszej perspektywie prowadzi do zmian na poziomie społecznym. Neoabolicjonizm zakłada również o wiele surowsze kary za stręczycielstwo, sutenerstwo i handel seksualny oraz uznaje potrzebę zmian systemowych wraz ze wsparciem ekonomicznym i społecznym dla kobiet uwięzionych w prostytucji.

Czy – jako społeczeństwo – jesteśmy gotowi na wspólne wypracowywanie rozwiązań, mających na celu pomoc tym kobietom? Pierwszy krokiem niech będzie nasz sprzeciw wobec toksycznego dyskursu. 

PS. Oddolny bunt czytelników wobec tej szkodliwej narracji jednak czasem działa – w ostatnim tygodniu portal Gazeta.pl opublikował dwa teksty (tu pierwszy i drugi), w których niuansuje kwestie prostytucji, zwracając uwagą również na jej negatywne konsekwencje. Mimo to nadal nazywa ją „pracą seksualną”, optuje za pełną dekryminalizacją oraz powołuje się na głos aktywistki „Sex Work Polska” dr Dziuban.

Przeczytaj także: Kruchy mit „Seksu w wielkim mieście”