Żadan: Gdy pisarze milczą, zwycięża strach

Putin nie był osobiście w Buczy. Byli tam młodzi Rosjanie, którzy kończyli rosyjskie szkoły i mieli zajęcia z rosyjskiej literatury. To oni popełnili zbrodnie, gwałcili kobiety, plądrowali – mówi Serhij Żadan.

Ukraiński pisarz i poeta Serhij Żadan został uhonorowany Nagrodą Pokojową Niemieckich Księgarzy na Międzynarodowych Targach Książki we Frankfurcie.

Podczas spotkania z dziennikarzami podkreślił on rolę kultury w czasach wojny. – Kultura nie może teraz milczeć – tłumaczył. Zaznaczył też, że „gdy pisarze milczą, oznacza to, że zwyciężył strach”, a przecież to „język pokonuje niepewność, pokonuje strach”.

Zapytany, co daje mu siłę do wytrwania, odpowiedział: – Poczucie stania po właściwej stronie. My nikogo nie atakowaliśmy.

Odpowiadając na pytanie, czy jest to wojna narodu rosyjskiego przeciwko ukraińskiemu, czy wojna Putina, pisarz stwierdził, że to „wojna Rosji przeciwko Ukrainie”. – Putin nie był osobiście w Buczy. Byli tam młodzi Rosjanie, którzy kończyli rosyjskie szkoły i mieli zajęcia z rosyjskiej literatury. To oni popełnili tam zbrodnie, gwałcili kobiety, plądrowali – zwrócił uwagę.

– To dość dziwne uczucie być na Targach Książki we Frankfurcie i jednocześnie śledzić straszne wiadomości z domu – przyznał Żadan. – W tym roku my, ukraińscy pisarze, jesteśmy zmuszeni mówić nie o literaturze, ale o wojnie. A wojna trwa już dziewiąty rok, czyli od rosyjskiej aneksji Krymu w 2014 roku.

Nagroda Pokojowa Niemieckich Księgarzy została przyznana za wybitne dzieła laureata oraz jego „postawę humanitarną w docieraniu do ludzi w czasie wojny i udzielanie im pomocy z narażeniem życia” – poinformowało jury nagrody we Frankfurcie. – Powieści Żadana, eseje, wiersze i teksty piosenek opowiadają o tym, jak wojna i zniszczenie wstrząsały ludźmi – i jak jednocześnie starali się oni prowadzić niezależne życie, którego wyznacznikiem był pokój i wolność. Żadan znajduje swój własny język, który w żywy sposób przybliża nam to, czego wielu od dawna nie chciało zobaczyć – uzasadniła przyznanie nagrody szefowa Stowarzyszenia Księgarzy Niemieckich, Karin Schmidt-Friderichs.

Serhij Żadan urodził się 23 sierpnia 1974 roku. Pierwsze utwory literackie opublikował w wieku 17 lat. W 1996 roku uzyskał doktorat z pracy o ukraińskim futuryzmie i od tego czasu kształtuje scenę kulturalną miasta Charkowa, na przykład poprzez festiwale literackie i muzyczne.

Jego twórczość została przetłumaczona na wiele języków i otrzymała takie nagrody jak berlińska Nagroda Literacka i Translatorska Brücke („Most”) oraz Nagroda Ukraińskiego Centrum PEN im. Wasyla Stusa. Jego najnowsza powieść „Internat” (2018, oryginał: 2017) opowiada o wojnie w Donbasie. Tłumaczenie powieści otrzymało w 2018 roku nagrodę Targów Książki w Lipsku.

Żadan pisze swoje teksty w języku ukraińskim, ale także tłumaczy na język ukraiński poezję z języka niemieckiego, angielskiego, białoruskiego i rosyjskiego. Tworzy również teksty piosenek dla różnych zespołów rockowych, a od 2007 roku jest wokalistą ukraińskiego zespołu „Sobaki v kosmosi” (Psy w kosmosie).

Jury nagrody podkreśliło ponadto, że od czasu okupacji Krymu pisarz angażuje się w projekty socjalne i kulturalne we wschodniej Ukrainie, a obecnie na terenie całego kraju ogarniętego wojną.

Żadan nadal mieszka w oblężonym Charkowie. W kwietniu w niemieckim tygodniku „Die Zeit” określił rosyjski atak jako „ludobójstwo” i stwierdził, że „każdy, kto teraz próbuje znaleźć usprawiedliwienie lub wytłumaczenie dla zachowania Rosjan, usprawiedliwia ludobójstwo”.

Przeczytaj też: Nobel dla Serhija Żadana potrzebny Ukrainie tak samo jak broń

KAI, DJ