Kto wiedział o przestępstwie pedofilii przed 13 lipca 2017 r. i nie zawiadomił organów ścigania, podlega karze. Decyzja Sądu Najwyższego

Oznacza to głęboką zmianę w walce z przemocą seksualną wobec osób małoletnich w Polsce.

Sąd Najwyższy orzekł dziś, że karze za niezgłoszenie przestępstw seksualnych wobec małoletnich podlega także osoba, która wiedzę o nich posiadała przed 13 lipca 2017 r., czyli przed znowelizowaniem prawa (wówczas zgłaszanie stało się obowiązkowe dla osób posiadających na ten temat „wiarygodną wiadomość” i mają one to wykonać „niezwłocznie”). Pełna treść uchwały będzie znana po sporządzeniu pisemnego uzasadnienia.

Uchwała Sądu Najwyższego jest odpowiedzią na pytania sądów w Kaliszu i Wrocławiu. Dotyczyły one momentu, w którym pojawia się prawny obowiązek denuncjacji o czynie zabronionym z art. 200 § 1 kk. Szczególne znaczenie miało pytanie, czy obowiązek ten dotyczy osób, które powzięły wiarygodną wiadomość o przestępstwie jeszcze przed 13 lipca 2017 r. Jeśli tak, to przepis art. 240 § 1 kk pozwalałby na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osoby, która mając przed nowelizacją kodeksu karnego wiarygodną wiadomość o przygotowaniu, usiłowaniu albo dokonaniu czynu zabronionego, nie zawiadomiła o tym organów ścigania niezwłocznie po 13 lipca 2017 r.

Kontrowersja, w związku z którą SN odpowiedział na zagadnienie prawne, pojawiła się w sierpniu 2020 r. po odmowie wszczęcia śledztwa wobec bp. Edwarda Janiaka jako osoby podejrzewanej o przestępstwo niezawiadomienia organów ścigania o pedofilii, mimo posiadania wiarygodnych wiadomości na temat wykorzystania dziecka. Kaliska prokuratura stwierdziła „brak znamion czynu zabronionego”, uznając, że wprawdzie bp Janiak nie zawiadomił organów ścigania o przestępstwie, choć o nim wiedział, ale nie było wtedy jeszcze takiego prawnego obowiązku.

Decyzja prokuratury o odmowie wszczęcia śledztwa została zaskarżona przez Państwową Komisję ds. Pedofilii do Sądu Rejonowego w Kaliszu, który skierował do SN pytania prawne w tej sprawie. Radości z dzisiejszej decyzji sądu nie ukrywa Błażej Kmieciak, przewodniczący Komisji. – To spektakularne orzeczenie Sądu Najwyższego jest głębokim ukłonem właśnie dla tych osób, które odważnie mówiły o swojej krzywdzie – mówi Polskiej Agencji Prasowej.

Uchwała Sądu Najwyższego podważa interpretację przepisów przyjętą przez Prokuraturę Krajową. Według Prokuratury „zarówno powzięcie wiadomości, jak i zaniechanie jej niezwłocznego przekazania organowi ścigania muszą zaistnieć po wprowadzeniu przez ustawodawcę sankcjonowanego obowiązku”, czyli po 13 lipca 2017 r. Na tej podstawie PK odmówiła Państwowej Komisji ds. Pedofilii uchylenia decyzji o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie jednego z biskupów.

Jak informuje Państwowa Komisja ds. Pedofilii, ustne uzasadnienie rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego opierało się na wykładni językowej art. 240 §1 kk: sędziowie uznali, że słowo „mając” nie opisuje czynności sprawczej, lecz stan wiedzy osoby zobowiązanej do zgłoszenia. „Sąd zaakcentował m.in., że takie rozumienie przepisów urealni konstytucyjnie gwarantowaną ochronę dzieci, a brak reakcji na niezgłaszanie informacji o przestępstwach pedofilskich może spowodować poczucie bezkarności i u sprawcy czynu, i u sprawcy zaniechania powiadomienia”. Sąd uznał też, że w tym przypadku nie jest łamana zasada, iż prawo nie działa wstecz, „ponieważ obowiązek zawiadomienia nie jest wcześniejszy niż data wejścia w życie ustawy. Zgłoszenie przed 13 lipca 2017 r. było przecież obowiązkiem społecznym, jedynie jego zaniechanie nie było karalne”.

Dzisiejsza uchwała SN oznacza w praktyce, że każdy, kto kiedykolwiek posiadł wiedzę o przestępstwie pedofilii, ma obowiązek powiadomienia organów ścigania, a niewywiązanie się z tego obowiązku podlega odpowiedzialności karnej. „To bardzo ważny dzień i początek końca bezkarności niektórych biskupów” – pisze na Twitterze Jakub Pankowiak, jeden ze skrzywdzonych w dzieciństwie przez duchownego diecezji kaliskiej. Błażej Kmieciak uzupełnia w wypowiedzi dla „Gościa Niedzielnego”, że przepis ten „nie jest wymierzony przeciwko osobom duchownym”. Ma on bowiem charakter ogólny, dotyczy nawet znajomych czy członków rodziny osób pokrzywdzonych.

W lipcu 2020 r. własną interpretację przepisów, o których mowa, przedstawił na naszych łamach prof. Michał Królikowski. Pisał on m.in., że w 2016 r. (gdy biskup kaliski dowiedział się o przestępstwie), prawny obowiązek zgłoszenia nie obejmował tego czynu. „Ale przecież w dniu wejścia w życie znowelizowanego przepisu karnego bp Janiak posiadał wiarygodną informację o konkretnym zdarzeniu wykorzystania seksualnego małoletniego z udziałem zidentyfikowanych osób. Wtedy powstał wobec niego obowiązek «niezwłocznego» zawiadomienia prokuratury o podejrzeniu wykorzystania seksualnego małoletnich przez jednego z księży diecezjalnych” – zaznaczył karnista z Uniwersytetu Warszawskiego.

Dzisiejsza uchwała SN potwierdza interpretację prof. Królikowskiego. – Wprowadzenie tej decyzji w życie oznaczać będzie głęboką zmianę w walce z przestępstwem pedofilii w Polsce. Wywoła też zapewne nowe spory i napięcia. Z pewnością taka interpretacja stwarza bowiem wielkie trudności dla wszystkich osób, które mają do czynienia z pokrzywdzonymi lub sprawcami, w tym dla hierarchów kościelnych – komentuje Zbigniew Nosowski, redaktor naczelny kwartalnika „Więź” i współtwórca Inicjatywy „Zranieni w Kościele”.

DJ

Przeczytaj też: Cztery poziomy zgorszenia. Teologiczne konsekwencje wykorzystywania seksualnego osób małoletnich