XIX-wieczne spory zachęcające do namysłu nad współczesnością? Refleksja nad tym, czy liberalizm umarł? Opowieść o 250 latach polskiej gry z nowoczesnością? Demitologizacja Polski szlacheckiej? A może osobiste świadectwo transformacji w niewielkim mieście? Tytuł zwycięskiej książki pierwszej edycji Nagrody im. Marcina Króla poznamy w maju.
Kapituła Nagrody im. Marcina Króla wybrała pięć książek-finalistek pierwszej edycji Nagrody za najlepszą książkę z dziedziny historii idei i badań nad przyszłością, filozofii i myśli społecznej i politycznej, refleksji nad cywilizacją i kulturą, wprowadzającą nowe idee, koncepcje czy sposoby myślenia. To spośród nich w maju wyłoniona zostanie książka-laureatka, której autor otrzyma 50 tys. zł.
Nominowani zostali:
Marek Cichocki za książkę „Początek końca historii. Tradycje polityczne w XIX wieku” (Państwowy Instytut Wydawniczy)
Uzasadnienie Kapituły: bohaterami książki Marka Cichockiego są nie tylko postacie takie, jak Adam Jerzy Czartoryski, Klemens von Metternich, Julian Ursyn Niemcewicz czy Alexis de Tocqueville, ale także ścierające się idee. Cichocki podejmuje dylematy i spory dziewiętnastowiecznych myślicieli, aby porozmawiać o współczesności i dogłębnie zrozumieć obecny czas przełomu. Tytułowy „początek końca historii” to więc tylko pretekst, by otworzyć dyskusję o kolejnym nowym początku.
Jan Tokarski za książkę „Czy liberalizm umarł?” (Znak)
Uzasadnienie: książka wyrasta z politycznego i społecznego kryzysu, który wymusza ponowne zdefiniowanie i samookreślenie różnych dróg refleksji o świecie. Tokarski broni sensowności kierunku liberalnego, ale już nie każdej drogi, którą liberałowie mogą wybrać i zaprasza do rozmowy w duchu Leszka Kołakowskiego i Marcina Króla, którzy chcieli prowokować spotkania konserwatystów, liberałów i socjalistów.
Rafał Matyja za książkę „Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością” (Karakter)
Uzasadnienie: Matyja rozumie potrzebę wielkich narracji, mitów, emocji, ale widząc ich niszczycielskie dla wspólnoty politycznej skutki przedstawia coś, co łączy, bo nie dotyczy sporu klasyków i romantyków, romantyków i pozytywistów, endeków i sanatorów, PiS-owców i anty-PiS-owców. Łączy ich, przynajmniej potencjalnie, chęć życia w dobrze urządzonej codzienności przyzwoicie działających instytucji i usług publicznych.
Kacper Pobłocki za książkę „Chamstwo” (Wydawnictwo Czarne)
Uzasadnienie: w świecie idei nie ma nic bardziej politycznego niż praca nad pamięcią zbiorową – interpretacją polskich zmagań z historią poprzez literaturę. Kacper Pobłocki rzuca nowe światło na zmitologizowaną opowieść o czasach Rzeczpospolitej szlacheckiej. Nie boi się stawiać trudnych pytań dotyczących chłopskiego niewolnictwa, obrazowo ukazuje krwawą przemoc panów i odważnie kreśli historię polskiego patriarchatu, dowodząc, że w tym splocie klasowych podziałów, okrucieństwa i wyzysku zaklęta jest nasza „ojczyzna pańszczyzna”.
Piotr Witwicki za książkę „Znikająca Polska” (Zysk i S-ka)
Uzasadnienie: książka to osobiste świadectwo transformacji demokratycznej w rodzinnym mieście Piotra Witwickiego – Włocławku. Transformacja ta w polskiej debacie publicznej jest przedstawiana w sposób dość uproszczony, albo jako pasmo sukcesów, albo jako pasmo złych, neoliberalnych decyzji, prowadzących do zbiorowej traumy. Piotr Witwicki napisał książkę o charakterze ideowym, prezentując przemiany lat 90. z punktu widzenia pokolenia „dzieci transformacji”.
Zgodnie z regulaminem książki-finalistki zostały wybrane spośród tytułów nominowanych do nagrody przez grono osób nominujących, zaproszonych przez Zarząd Fundacji Batorego. W gronie tym byli: dr Magdalena Baran (Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Liberté!), Edwin Bendyk (prezes Fundacji im. Stefana Batorego), dr hab. Monika Bobako (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu), dr Elżbieta Ciżewska-Martyńska (Uniwersytet Warszawski), dr hab. Michał Krzykawski (Uniwersytet Śląski w Katowicach), prof. dr hab. Leszek T. Koczanowicz (Uniwersytet SWPS), prof. dr hab. Małgorzata Kowalska (Uniwersytet w Białymstoku), Małgorzata Łukasiewicz (tłumaczka tekstów literackich i filozoficznych, eseistka, krytyczka literacka), Wojciech Przybylski (Res Publica Nowa), Michał Sutowski (Krytyka Polityczna), dr hab. Karolina Wigura (Uniwersytet Warszawski, Kultura Liberalna), dr hab. Artur Wołek (Akademia Ignatianum w Krakowie).
Do Nagrody zgłoszone zostały następujące książki wydane w 2021 roku: Piotr Augustyniak, „Jezus Niechrystus” (Słowo/obraz terytoria); Jacek Bartosiak, Piotr Zychowicz, „Nadchodzi III wojna światowa” (Rebis); Marek Cichocki, „Początek końca historii. Tradycje polityczne w XIX wieku” (Państwowy Instytut Wydawniczy); Artur Domosławski, „21 scen z życia Zygmunta Baumana” (Wielka Litera); Aleksander Hall, „Anatomia władzy i nowa prawica” (Znak); Andrzej Krawczyk, „Czyja jest Bośnia? Krótka historia kraju trzech narodów” (Znak Horyzont); Rafał Matyja, „Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością” (Karakter); Jan Tokarski, „Czy liberalizm umarł?” (Znak); Łukasz Moll, „Nomadyczna Europa. Poststrukturalistyczne granice europejskiego uniwersalizmu” (Wydawnictwo Naukowe UMK); Kacper Pobłocki, „Chamstwo” (Wydawnictwo Czarne); Michał Stambulski, „Wiadomość do cesarza. Pojęcie prawa w teorii analitycznej i postanalitycznej” (Scholar); Mikołaj Ratajczak, „Forma życia i dobro wspólne. Geneza i aktualność współczesnej włoskiej filozofii politycznej” (Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN); Michał Siermiński, „Pęknięta Solidarność. Inteligencja opozycyjna a robotnicy 1964-1981” (Instytut Wydawniczy Książka i Prasa); Tomasz Stawiszyński, „Ucieczka od bezradności” (Znak litera nova); Przemysław Wielgosz, „Gra w rasy. Jak kapitalizm dzieli, by rządzić” (Karakter); Piotr Witwicki, „Znikająca Polska” (Zysk i S-ka); „Antologia polskiej literatury queer”, Alessandro Amenta, Tomasz Kaliściak, Błażej Warkocki – wstęp, wybór, opracowanie, (Wydawnictwo Krytyki Politycznej).
W Kapitule Nagrody im. Marcina Króla są: dr hab. Agata Bielik-Robson (University of Nottingham), prof. dr hab. Przemysław Czapliński (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu), prof. dr hab. Dariusz Gawin (Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie), prof. dr hab. Iwona Jakubowska-Branicka (Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego), Zofia Król („Dwutygodnik”), prof. Elżbieta Matynia (New School for Social Research w Nowym Jorku), Zbigniew Nosowski („Więź”), prof. dr hab. Andrzej Rychard (przewodniczący Kapituły, Instytut Filozofii i Socjologii PAN w Warszawie, przewodniczący Rady Fundacji im. Stefana Batorego), Olga Tokarczuk (pisarka, laureatka literackiej Nagrody Nobla za 2018 rok), Henryk Woźniakowski (Fundacja Kultury Chrześcijańskiej Znak, Kraków).
Dokonując wyboru, Kapituła wyraziła żal, że wśród rekomendowanych w tym roku do Nagrody tytułów nie było żadnego napisanego przez kobietę.
Marcin Król (1944-2020) był filozofem polityki, historykiem idei oraz wieloletnim członkiem Rady Fundacji im. Stefana Batorego. Więcej o Nagrodzie tutaj.
Przeczytaj też: „Ulotne, jakże ulotne”, czyli co może łączyć wiarę i niewiarę
batory.org.pl
