Papież na granicy polsko-ukraińskiej?

Trudno wyobrazić sobie mocniejszy symbol jedności z umęczoną Ukrainą niż sprawowana z widokiem na jej terytorium papieska liturgia Męki Pańskiej. Czy w taki sposób zrealizuje się „leżąca na stole” wizja papieskiej wizyty w Ukrainie?

Przewodniczący Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE), arcybiskup Luksemburga kard. Jean-Claude Hollerich przyleciał do Polski, by na granicy polsko-ukraińskiej jeszcze raz wezwać do zakończenia stosowania bezprawia i przemocy powodującej cierpienia Ukraińców w ich własnym kraju oraz wszędzie tam, dokąd musieli uciekać.

Wraz z przewodniczącym Konferencji Kościołów Europejskich (KEK), pastorem Christianem Kriegerem, kardynał Hollerich przybył w czwartek do Chełma, jak to określił, na znak solidarności w okresie męki i zmartwychwstania Chrystusa, aby wesprzeć ofiary horroru i tragedii wojennej, spowodowanych nienawiścią i chciwością.

Ekumeniczna wizyta na granicy

Kardynał Hollerich i pastor Krieger podkreślili, że jako chrześcijanie mimo wszystko nie powinniśmy tracić z oczu horyzontu wiary, który szczególnie otwiera przed nami w tych dniach perspektywa paschalnej ofiary Chrystusa. Gościom towarzyszył prawosławny arcybiskup lubelski i chełmski Abel.

Przewodniczący COMECE już wcześniej zdecydowanie wypowiadał się przeciwko wojnie w Ukrainie. Na początku marca w apelu do moskiewskiego patriarchy Cyryla wzywał go: „Opowiedz się przeciwko wojnie! Apelował, by Cyryl skierował do władz Rosji pilny apel o natychmiastowe zaprzestanie działań wojennych wobec narodu ukraińskiego”.

Pod koniec lutego natomiast, przy okazji spotkania episkopatów i samorządów regionu Morza Śródziemnego we Florencji, kard. Hollerich stanowczo wypowiedział się za nałożeniem na Rosję jak najostrzejszych sankcji ekonomicznych i gospodarczych, aby w ten sposób przyjść z pomocą narodowi ukraińskiemu. „Sankcje ekonomiczne i gospodarcze, które możemy podjąć, są ogromne. Myślę, że nie możemy się wahać, aby je nałożyć, nawet jeśli dotkną także nas. Dla nas będzie to niewielki skutek w porównaniu z tym, co cierpią obywatele Ukrainy. Musimy być gotowi do podjęcia działań, które uderzą także w nas, aby położyć kres tej masakrze” – mówił Hollerich trzy dni po rozpoczęciu rosyjskiej agresji na Ukrainę.

Podróż kard. Hollericha i pastora Kriegera odbywa się w dniu, w którym listy uwierzytelniające na ręce papieża Franciszka złożył nowy ambasador Ukrainy przy Stolicy Apostolskiej, Andrij Jurasz. Nie znamy na razie treści zwyczajowo wygłaszanych przy takiej okazji krótkich pism obu stron, jednak w krótkiej informacji na Twitterze nowy ambasador po spotkaniu z papieżem określił Stolicę Apostolską jako „szczerego partnera w czynieniu wszystkiego, co możliwe, by zakończyć wojnę”. Wizyta nastąpiła także dzień po wymownym geście papieża Franciszka, który podczas środowej audiencji generalnej mówił o krwi niewinnych ofiar zbrodni, wołającej do nieba o zakończenie tej wojny, a następnie otoczony ukraińskimi uchodźcami ucałował przywiezioną mu z Buczy flagę Ukrainy.

Meandry dyplomacji

Tym gestom towarzyszy jednak nagłośnienie wypowiedzi sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej, kard. Pietro Parolina, który – przyznając zaatakowanej Ukrainie prawo do obrony – wyraził jednocześnie obawę o eskalację konfliktu w wyniku dostarczania Ukrainie broni przez inne państwa. Niestety, mało kto z krytykujących tę wypowiedź zauważył, że znalazła się ona w wywiadzie udzielonym przez Parolina jeszcze przed wizytą Franciszka na Malcie, a więc przed ujawnieniem zbrodni wojennych w Buczy i w innych miastach Ukrainy. Sporo w tym winy samego Watykanu, który nie potrafi transparentnie komunikować podejmowanych wysiłków i tkwiąc w meandrach iście dziewiętnastowiecznego stylu uprawiania dyplomacji, coraz bardziej wystawia się na ostrze krytyki i pogrąża wizerunek samego papieża.

Co zatem naprawdę powiedział kardynał Parolin? Wbrew powierzchownym interpretacjom, w sensie ścisłym nie odmówił on zaatakowanej Ukrainie prawa do obrony. Powiedział wprost, że jego zdaniem „istnieje prawo do obrony, do obrony własnej. Jest to fundamentalna zasada, na podstawie której także Ukraina stawia opór Rosji. Społeczność międzynarodowa chce uniknąć eskalacji i jak dotąd nikt nie interweniował osobiście, ale widzę, że jest wielu, którzy wysyłają broń. To straszne myśleć, że może to sprowokować eskalację, której nie będzie można kontrolować. Pozostaje jednak zasada obrony koniecznej”.

Sens wypowiedzi jest zatem odwrotny od tego, co pobieżnie skrytykowano: Parolin wskazuje na przerażającą możliwość eskalacji konfliktu w wypadku bezpośredniego zaangażowania się weń stron trzecich, jednak mimo to ryzyka podkreśla prawo Ukrainy do samoobrony.

Wywiad zawiera także informację o wysiłkach mediacyjnych, podejmowanych przez Stolicę Apostolską między Ukrainą a Rosją. Po raz pierwszy chyba dowiedzieliśmy się, że o taką mediację i doprowadzenie do negocjacji z Rosją w Watykanie zwrócił się sam ukraiński prezydent Wołodymyr Zełenski. Jak dotąd jednak wysiłki te pozostają bezskuteczne, a ostrożność wypowiedzi Watykanu i samego papieża, a w szczególności nienazywanie po imieniu agresora na Ukrainę, powodują zniecierpliwienie i zarzuty braku potrzebnej wrażliwości i jednoznaczności w nazywaniu po imieniu winnych zbrodni odkrywanych w Buczy, Borodziance, Irpieniu, Wołnowasze czy Mariupolu.

Pora na papieskie „Non possumus”

Czy zmienią to kolejne gesty kościelnych dostojników? Wydaje się, że nasilający się brak zrozumienia dla kościelnej polityki odwrócić mógłby już tylko spektakularny gest samego Franciszka. Mało prawdopodobne wydają się pogłoski o możliwej wizycie papieża jeszcze przed Wielkanocą w Ukrainie.

A może – gdyby było to niemożliwe – za przykładem przewodniczących COMECE i KEK papież mógłby pojawić się na granicy polsko-ukraińskiej? Trudno wyobrazić sobie mocniejszy symbol jedności z umęczoną Ukrainą niż sprawowana z widokiem na jej terytorium papieska liturgia Męki Pańskiej.

Czy w taki sposób zrealizuje się „leżąca na stole” wizja papieskiej wizyty w Ukrainie? Nie wiemy. Pewne jest jednak, że wobec nasilającej się rosyjskiej agresji zbliża się moment, w którym poufne i ostrożne działania watykańskiej dyplomacji musiało będzie uzupełnić, jeśli nie zastąpić, papieskie „Non possumus!”.

*

Przeczytaj również inne publikowane na Więź.pl komentarze o postawie papieża Franciszka wobec wojny Rosji z Ukrainą:

Zbigniew Nosowski: Gdy prorok staje się dyplomatą. Papież wobec rosyjskiej wojny

Sebastian Duda: Czego nie wolno prorokowi. Milczenie papieża w sprawie Rosji to dowód zapaści katolicyzmu

Aleksander Bańka: Franciszek jest prorokiem, choć chcielibyśmy usłyszeć od niego inne proroctwo

Michał Jerzy Rzeczycki: To, co robi Watykan wobec inwazji Rosji na Ukrainę, jest po prostu złe

Paweł Stachowiak: Skąd ta powściągliwość Watykanu wobec rosyjskiej agresji? W imię mniemanego „większego dobra”?

Tomasz P. Terlikowski: Dlaczego papież milczy? Dyplomacja jest ważniejsza od Ewangelii?