10 księży skazano w sądzie kościelnym, 5 przypadków uznano za niepotwierdzone, 5 wciąż jest badanych – wynika z opublikowanego we wtorek raportu przygotowanego na polecenie bp. Piotra Libery.
„Choć dramat wykorzystania seksualnego dokonuje się we wszystkich grupach społecznych, zawodowych, wiekowych, to jego oblicze jest szczególnie odrażające, gdy czynią to osoby duchowne i konsekrowane” – czytamy we wstępie „Raportu o nadużyciach seksualnych popełnionych przez niektórych duchownych diecezji płockiej zgłoszonych w okresie od 31 maja 2007 r. do 31 maja 2021 r.”. Przygotował go zespół „Ku uzdrowieniu i odnowie”, złożony z prawników, seksuologów i psychologów, osoby świeckie i duchowne.
Autorzy dokumentu wyznaczyli trzy cele: „oczyszczenie i uzdrowienie wspólnoty Kościoła”; „rzetelne poinformowanie członków Kościoła lokalnego o rozmiarach tej tragedii” oraz „zbudowanie spójnego systemu prewencji i właściwego reagowania na sytuacje wykorzystania małoletnich”.
1,1 proc.
Z raportu wynika, że przed 2007 r. praktycznie nie gromadzono w Płocku dokumentów w sprawach nadużyć seksualnych księży, nie przeprowadzono też żadnego procesu kościelnego. Pierwsza informacja o nadużyciach została przekazana do Kongregacji Nauki Wiary 14 marca 2007 r. przez administratora diecezji bp. Romana Marcinkowskiego, natomiast pierwsze formalne zgłoszenie przesłał do Stolicy Apostolskiej bp Piotr Libera 8 kwietnia 2008 r.
W latach 2007-2021 do diecezji wpłynęło 20 zawiadomień o możliwości wykorzystania seksualnego osób małoletnich przez duchownych. W 10 przypadkach zapadł wyrok w sądzie kościelnym, 5 uznano za niepotwierdzone, 5 jest nadal badanych. Skazani duchowni stanowią ok. 1,1 proc. duchowieństwa pracującego w diecezji (wszystkich jest ok. 900). W toku kościelnego dochodzenia wstępnego nie potwierdzono 4 oskarżeń, jedno dotyczyło zmarłego duchownego, jednak mimo to podjęto czynności wyjaśniające.
„Na przestrzeni 14 lat, zgodnie z prawem obowiązującym w chwili powzięcia informacji, strona kościelna przekazała prokuraturze 15 zawiadomień o możliwości popełnienia przestępstwa, z czego 10 spraw zostało umorzonych lub odmówiono wszczęcia postępowania, w 4 przypadkach prokuratura wniosła akt oskarżenia, a jedno jest w trakcie badania. W 3 sprawach zapadły już wyroki skazujące, w jednym przypadku wyrok do tej pory nie zapadł” – policzyli autorzy raportu.
W 4 przypadkach, mimo umorzenia sprawy przez prokuraturę, strona kościelna przeprowadziła procesy karno-administracyjne, w których zapadły wyroki skazujące. W 2 przypadkach sprawców wydalono ze stanu duchownego, 2 otrzymało zakaz kontaktu z małoletnimi.
Skrzywdzonymi dzieci
Spośród 10 zakończonych spraw jedna dotyczyła posiadania i rozpowszechniania pornografii z udziałem dzieci, zaś pozostałe innych form wykorzystania seksualnego małoletnich. W 4 przypadkach chodziło o obcowanie płciowe (5 ofiar), w pozostałych o „inne czynności seksualne”.
„Ofiarami najczęściej były dzieci, które znalazły się w trudnej sytuacji materialnej, rodzinnej albo były w stosunku zależności lub zaufania wobec sprawców. Kontakt z poszkodowanymi sprawcy nawiązywali pod pretekstem działań duszpasterskich, a najczęstszym miejscem popełnienia czynu karalnego było mieszkanie duchownego. Dwóch duchownych popełniło przestępstwa podczas wyjazdów organizowanych dla dzieci i młodzieży” – czytamy w raporcie.
Najczęściej zawiadomienie o przestępstwie zgłaszali sami skrzywdzeni, po osiągnięciu pełnoletniości. Rodzice lub opiekunowie powiadomili stronę kościelną o możliwości popełnienia przestępstwa jedynie w 2 przypadkach.
Więcej niż raz
W chwili popełnienia przestępstwa 2 sprawców było proboszczami, 6 wikariuszami, pozostali pełnili funkcje w instytucjach diecezjalnych. Wszyscy zostali poddani diagnozie psychologiczno-seksuologicznej, a 8 podjęło długoterminową terapię. Problemem współistniejącym z zaburzeniami sfery seksualnej było uzależnienie od pornografii.
Zgłoszenia dotyczyły 15 skrzywdzonych w wieku od 11 do 17 lat: 11 chłopców i 4 dziewcząt. 4 osoby poszkodowane w chwili zdarzenia nie miały ukończonych 15 lat. Wszystkie sprawy po dochodzeniu wstępnym zostały zgłoszone do Kongregacji Nauki Wiary. Spośród zakończonych, 6 znalazło swój finał w kościelnych procesach karno-administracyjnych. W 2 przypadkach Kongregacja uznała, że zarzuty uległy przedawnieniu, jednak poleciła nałożenie na sprawców ograniczeń w kontaktach z małoletnimi.
2 sprawy nie miały zakończenia w sądzie kościelnym. Jeden ze sprawców porzucił kapłaństwo i wszczęto procedurę przeniesienia go do stanu świeckiego. W drugim przypadku sprawca zmarł przed rozpoczęciem dochodzenia wstępnego. W zakończonych postępowaniach kościelnych wymierzono kary wydalenia ze stanu kapłańskiego lub zakaz kontaktu z osobami małoletnimi.
Dwóch duchownych zostało oskarżonych więcej niż raz: jeden dwukrotnie (raz otrzymał wyrok kościelny, zaś druga jego sprawa jest w toku). Drugi z nich został oskarżony trzykrotnie, jednak wszystkie postępowania zostały umorzone przez prokuraturę i stronę kościelną. We wszystkich przypadkach dotyczących go sprawy zgłosiły osoby trzecie, a wskazane ofiary nie potwierdziły zdarzenia.
W ciągu 14 lat złożono 15 zawiadomień do prokuratury (13 duchownych). Najczęściej sprawy były zgłaszane przez stronę kościelną (11 razy), dwukrotnie przez osoby pokrzywdzone lub ich bliskich, w jednym przypadku oskarżony duchowny wniósł prywatne oskarżenie przeciw osobie zgłaszającej zawiadomienie. Także w jednym przypadku wszczęto postępowanie z urzędu.
Prokuratura odmówiła wszczęcia postępowania w 10 przypadkach, zazwyczaj z powodu przedawnienia lub wieku ofiary (powyżej 15. roku życia). Diecezja płocka od 13 lipca 2017 r. (od nowelizacji przepisów Kodeksu karnego penalizujących nadużycia seksualne wobec małoletnich) przekazuje prokuraturze wszystkie zgłoszenia dotyczące osób poniżej 18 roku życia.
W zakończonych procesach w sądach powszechnych wymierzono następujące wyroki: jeden duchowny – za posiadanie i rozpowszechnianie pornografii dziecięcej – otrzymał wyrok pozbawienia wolności na okres 2 lat w zawieszeniu na lat 5 oraz zakaz pracy wychowawczej na 2 lata; drugi – za doprowadzenie do obcowania płciowego z osobą małoletnią – otrzymał karę pozbawienia wolności na okres 2 lat oraz grzywnę.
Pomoc i prewencja
Kościół płocki pomagał skrzywdzonym, ich rodzinom oraz zranionym wspólnotom parafialnym – wynika z raportu. Próba systemowego rozwiązywania problemów związanych z nadużyciami seksualnymi wobec małoletnich rozpoczęła się od powołania przez biskupa płockiego Piotra Liberę 24 października 2007 r. „Zespołu ds. nadużyć moralnych osób duchownych w diecezji płockiej”. 23 czerwca 2013 r. zespół ten został przekształcony, otrzymał wspomnianą nazwę „Ku uzdrowieniu i odnowie”.
14 października 2016 r. w diecezji został powołany delegat biskupa płockiego ds. ochrony dzieci i młodzieży. Przyjmuje on zgłoszenia od osób składających zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstw seksualnych na osobach małoletnich, uczestniczy we wstępnym dochodzeniu kościelnym, kontaktuje się z państwowymi organami ścigania i wymiarem sprawiedliwości.
W diecezji jest też duszpasterz wspomagający skrzywdzonych, ich najbliższych oraz wspólnoty parafialne. Został powołany przez biskupa płockiego 12 października 2017 r. Udziela pomocy duchowej i psychologicznej skrzywdzonym i ich rodzinom. Uczestniczy w spotkaniach ze wspólnotami parafialnymi, w których doszło do przestępstwa.
Diecezja płocka udziela wsparcia pokrzywdzonym: jest to pomoc psychologiczna, medyczna, prawna, materialna, duchowa. Chodzi np. o pokrycie kosztów związanych z długotrwałą terapią specjalistyczną, pomoc prawną czy finansową na edukację. Z możliwości terapii skorzystało 5 osób (3 skrzywdzonych, 2 rodziców).
Natomiast działania wobec sprawców mają charakter prewencyjny oraz naprawczy. W diecezji jest kurator dla duchownych, którzy zostali oskarżeni lub skazani. Sprawuje on nadzór nad sprawcami, kontaktuje się z odbywającymi wyrok pozbawienia wolności lub tymczasowo aresztowanymi, monitoruje ich proces resocjalizacyjny. W zakończonych sprawach wszyscy duchowni skorzystali z różnych form psychoterapii, niektóre terapie trwały przez kilka lat.
W diecezji płockiej w 2014 r. rozpoczęły się obowiązkowe szkolenia prewencyjne, dotyczące przeciwdziałania i właściwego reagowania na przypadki nadużyć seksualnych – do tej pory wzięło w nich udział około 1400 osób (księży, kleryków, katechetów, nauczycieli szkół katolickich, pracowników Centrum Psychologiczno-Pastoralnego „Metanoia”).
5 grudnia 2018 r. biskup płocki wydał „Zasady prewencji i postępowania w pracy duszpasterskiej z osobami małoletnimi w diecezji płockiej”. Na stronie internetowej diecezji znajdują się informacje dotyczące zgłoszeń o nadużyciach seksualnych i dane kontaktowe osób, które je przyjmują. W katedrze organizowane są „nabożeństwa pokutne za grzechy wykorzystania seksualnego”.
Autorzy dokumentu stwierdzili w zakończeniu, że jego publikacja jest w pewnym sensie „zadośćuczynieniem, jakie należy się osobom skrzywdzonym i ich bliskim”. Ujawnienie informacji o ich dramacie jest „niezbędnym krokiem w odzyskaniu godności przez pokrzywdzonych i ważnym elementem w przywracaniu wiarygodności Kościoła”.
„Raport jest ważnym krokiem na drodze oczyszczania Kościoła w Polsce” – komentuje na Facebooku Tomasz Terlikowski. Jego zdaniem „na dokładną analizę danych przyjdzie jeszcze czas. Teraz czas na pogłębioną refleksję teologiczną, a także na kolejne diecezje”.
Przeczytaj też: Musimy wziąć odpowiedzialność, milczenie kończy się fiaskiem
KAI, DJ
