Otworzyć uszy, usta i oczy. List otwarty do metropolity gdańskiego

Najnowsza bolesna historia naszej diecezji – związana ze sposobem sprawowania posługi biskupa przez poprzedniego ordynariusza – tak długo będzie ciążyła na wspólnocie kapłanów, osób konsekrowanych i świeckich, jak długo nie rozliczymy się z niej przed Bogiem, przed ludźmi i przed sobą nawzajem – pisze ks. Adam Świeżyński do abp. Tadeusza Wojdy.

Czcigodny Księże Arcybiskupie,

Z uwagą przeczytałem list Księdza Arcybiskupa skierowany do kapłanów i osób konsekrowanych naszej diecezji. Pomysł przygotowania tego listu zrodził się w trakcie rozmowy podczas spotkania dziewięciu kapłanów naszej diecezji z Księdzem Arcybiskupem w dniu 12 maja 2021 r., w którym także uczestniczyłem.

List ten miał być niejako pierwszym głosem Księdza Arcybiskupa skierowanym do duchowieństwa w odpowiedzi na palącą potrzebę zajęcia przez nowego ordynariusza stanowiska wobec sytuacji wytworzonej w diecezji przez poprzednika na tym urzędzie, abp. Sławoja Leszka Głódzia, którego działania Stolica Apostolska uznała za podstawę do nałożenia na niego zakazów i zobowiązań wyszczególnionych w komunikacie Nuncjatury Apostolskiej z 29 marca br.

Nie chodzi o to, aby się pozbyć emocji (czyli w praktyce jedynie je zagłuszyć) przy pomocy kolejnego odmówionego różańca czy koronki, zyskując pseudo-duchowy spokój

ks. Adam Świeżyński

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Chodziło także o jasne ustosunkowanie się do narracji pojawiających się obecnie w gronie duchownych diecezjalnych, jakoby poprzedni ordynariusz stał się „kozłem ofiarnym”, którego poświęcono, aby nieprzychylne Kościołowi środowiska i walczące z Kościołem media przestały atakować Kościół za bezczynność i brak reakcji na ujawnione zaniedbania i skandale. Wśród tych wypowiedzi pojawia się również twierdzenie, że oświadczenie wydane i podpisane przez biskupów pomocniczych, dziekanów, kolegium konsultorów, prepozytów kapituł i moderatorów seminarium duchownego w październiku 2019 r. w związku z reportażem TVN, było jedynie reakcją na „atak medialny” wobec abp. Głódzia, a nie zakwestionowaniem słuszności oskarżeń zgłaszanych pod jego adresem (przypomnę, że księża, którzy wielokrotnie zgłaszali najpierw drogami kościelnymi wspomniane zarzuty, zostali w tym oświadczeniu określeni jako osoby „systemowo zwalczające Kościół”).

Te i inne podobne wypowiedzi świadczą o tym, że prawda o rzeczywistej sytuacji w naszej diecezji jest często wypierana i kwestionowana przecz niektórych duchownych, co prowadzi do pogłębienia podziału, deficytu zaufania i braku jedności w naszym środowisku. Niestety, w liście Księdza Arcybiskupa nie znalazłem żadnego konkretnego odniesienia się do tych spraw, co wzbudziło moje zdziwienie i smutek, zwłaszcza biorąc pod uwagę przebieg naszego spotkania, wypowiedzi obecnych na nim księży oraz wyrażone przez Księdza Arcybiskupa zrozumienie dla trudnej sytuacji środowiska kapłanów gdańskich oraz zadeklarowaną gotowość do jej owocnego rozwiązania, zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy.

Aby wyjaśnić przyczynę mojego rozczarowania, posłużę się obrazem biblijnym, który zrodził się w moich myślach po przeczytaniu listu. Chodzi o dwóch uczniów Jezusa idących do Emaus w dniu Jego zmartwychwstania. Uczniów, którzy byli nieświadomi prawdy o pustym grobie, dla których zmartwychwstanie jeszcze się nie dokonało, bo choć spotkanie ze Zmartwychwstałym już trwało (wszak szedł wraz z nimi), był On dla nich w tym momencie jedynie Nieznajomym – przypadkowym towarzyszem podróży, któremu (o dziwo!) w zaufaniu wyznali głębię swoich doświadczeń i przeżyć. Rozmawiali z Nim, bo chciał ich wysłuchać, bo autentycznie zainteresował się ich troskami, i zapewne dał im odczuć, że nie są mu obojętni, mimo że z ich perspektywy byli dla siebie obcy. Opowiedzieli mu więc o swoim smutku, rozczarowaniu, żalu, poczuciu krzywdy, osamotnieniu – o wszystkim, co się wydarzyło i o swoich emocjach z tym związanych. Zapewne opowiedzieli Mu także o swoich relacjach z innymi uczniami i ich postawach: o Judaszu, który wydał Nauczyciela; o Piotrze, który zaparł się Mistrza; o pozostałych apostołach, którzy uciekli z Ogrodu Oliwnego; o Janie, który został pod krzyżem wraz z kobietami do końca.

Co miało wyniknąć z tego bolesnego wyznania dwóch uczniów oddalających się od Jerozolimy, podczas gdy pozostali uczniowie błąkali się między Wieczernikiem a pustym grobem, nie mogąc pojąć, jak doszło do tak wielkiej katastrofy w ich osobistym i wspólnym życiu? Dlaczego Mu to wszystko wyznali? Czy chodziło im o danie upustu swojej goryczy i złości? Czy chcieli dać wyraz poczuciu własnej wyższości, przekonaniu że są lepsi od innych? A może chodziło im o publiczne oskarżenie i zdyskredytowanie tych, którzy zawiedli?

Odpowiedź znajdujemy na końcu owej historii. Finałem ewangelicznej opowieści jest powrót obu wędrujących uczniów do Jerozolimy, spotkanie z pozostałymi uczniami i wzajemne podzielenie się własnym, odmiennym, ale prawdziwym doświadczeniem rozpoznania prawdy o Zmartwychwstaniu oraz zapoczątkowanie wspólnoty, która swoją tożsamość zbudowała na autentycznej więzi z Chrystusem i na autentycznych relacjach między jej członkami. Ale zanim ów powrót nastąpił – i to wydaje się w całej opowieści kluczowe – „Nieznajomy” spotkany w drodze, po uważnym wysłuchaniu relacji obu uczniów, uczynił trzy rzeczy.

Po pierwsze, sprawił, że ożywiły się ich serca. Po drugie, wzbudził w nich pragnienie dalszego przebywania zarówno z Nim, jak i ze sobą. Po trzecie, pozwolił się rozpoznać jako Bóg, pozostający pośród nich. Wszystko to razem wzięte oznaczało najpierw odsłonięcie, następnie wypowiedzenie i wreszcie uznanie prawdy poprzez symboliczne otwarcie uczniom kolejno „uszu, ust i oczu” (narzędzi ludzkich zmysłów), aby prawda mogła z kolei dotrzeć do ich świadomości i zostać przyjętą w sercu – duchowym siedlisku ludzkich zamysłów, pragnień oraz motywacji przyjmowanych postaw i podejmowanych działań.

Myśląc o tym wszystkim po lekturze listu Księdza Arcybiskupa, kolejny raz zdałem sobie sprawę, że najnowsza bolesna historia naszej diecezji – związana ze sposobem sprawowania posługi biskupa przez poprzedniego ordynariusza – tak długo będzie ciążyła na wspólnocie kapłanów, osób konsekrowanych i świeckich, jak długo nie rozliczymy się z niej przed Bogiem, przed ludźmi i przed sobą nawzajem. Mówiąc o rozliczeniu nie mam na myśli rozliczenia prawnokanonicznego, ani nawet wyłącznie moralno-duchowego, lecz w pierwszej kolejności rozliczenie się (a może raczej należałoby rzec: oczyszczenie) na poziomie ludzkim, którego metaforą są trzy elementy, dostrzeżone w historii uczniów z Emaus, wspomniane powyżej.

Po pierwsze – „otwarcie uszu”, czyli stanięcie w prawdzie i nazwanie po imieniu zarówno postawy poprzedniego ordynariusza, jak i postawy osób, które współpracując z nim, przejęły i utrwaliły sposób zarządzania diecezją oparty na braku szacunku dla drugiego człowieka, przedmiotowym traktowaniu innych osób, słownej i psychologicznej przemocy, nieuczciwości, trosce o własne interesy, a nie o dobro wspólne. Po drugie – „otwarcie ust”, czyli uznanie przez te osoby własnych zaniedbań, wyrządzonych krzywd i niesprawiedliwości oraz kłamliwych ocen formułowanych publicznie pod adresem tych, którzy domagali się stosowania elementarnych zasad Ewangelii i prawa kościelnego. Po trzecie – „otwarcie oczu”, czyli wspólne wypracowanie i zastosowanie narzędzi, które umożliwią autentyczne odnowienie relacji między członkami wspólnoty diecezjalnej (zarówno duchownymi, jak i świeckimi) opartych na: autentyczności, wzajemnym zaufaniu, realnym współudziale w życiu Kościoła i równie realnej współodpowiedzialności za niego, oraz trosce o dobro wspólne, a zarazem o dobro każdego z członków wspólnoty.

W liście Księdza Arcybiskupa znajduje się lakoniczna wzmianka o nieporozumieniach i „wzajemnych pomówieniach oraz oskarżeniach” osób duchownych, które pojawiły się „z różnych przyczyn”. Jest także mowa o emocjach, których należy się pozbyć z pomocą „światła Chrystusa” oraz o „maskach”, „szyldach” i o „demonstrowaniu siebie jako lepszego od innych”.

Powstaje jednak pytanie, kogo Ksiądz Arcybiskup ma faktycznie na myśli? Czy chodzi o osoby, które bezskutecznie zgłaszały przez wiele lat sprawy poważnych zaniedbań i nadużyć poprzedniego arcybiskupa rozmaitym instytucjom kościelnym? O księży, którzy podpisali się pod oświadczeniem na temat nieprawidłowości istniejących w zarządzaniu diecezją, przesłanym do nuncjusza apostolskiego w Polsce? O świeckich, którzy bezskutecznie domagali się spotkania z poprzednim arcybiskupem i po odprawieniu ich z kwitkiem zorganizowali demonstrację przed budynkiem kurii, nie godząc się na traktowanie ich w tak lekceważący sposób? A może chodzi o sygnatariuszy kurialnego oświadczenia lub o innych współuczestników i obrońców takiego zarządzania diecezją, z jakim mieliśmy do czynienia w minionych latach, a które zostało wypomniane w komunikacie Nuncjatury? Czy też o tych księży, którzy objęli swoistym ostracyzmem swoich kolegów, zarzucając im szkodliwą kolaborację z antykościelnymi mediami?

Wezwanie do pogłębionej modlitwy w związku z istniejącymi podziałami jest cenne i potrzebne, ale równie ważne i niezbędne powinno być wezwanie do konkretnego czynu oraz podjęcie adekwatnych działań

ks. Adam Świeżyński

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Kto zatem, według Księdza Arcybiskupa, jest tym, który „nosi maski i szyldy”, „demonstruje siebie jako lepszego od innych”, „pomawia”? Tego nie dowiaduję się, czytając treść listu, bo w liście tym nie zostało to wprost powiedziane. A brak ten wprowadza niepokojącą dwuznaczność, która zamiast niwelować, pogłębia istniejący podział. A zatem „nie zostały otwarte nasze uszy” na słowa prawdy, z pewnością bolesnej i trudnej do uznania, w szczególności przez tych, którzy na różny sposób przyczynili się do zranień, poczucia niesprawiedliwości, przedmiotowego traktowania innych i braku elementarnego szacunku w gronie osób duchownych i świeckich.

W swoim liście Ksiądz Arcybiskup kilkakrotnie wzywa do rachunku sumienia i wyrażenia kapłańskiej szczerości przed Bogiem, zwłaszcza w kwestii wzajemnych relacji, postaw, myśli i słów. To ważne wezwanie, bo prawda, jeśli ma dojść do głosu i dokonać przemiany w człowieku, musi najpierw zostać usłyszana w ludzkim wnętrzu. Jednak jej usłyszenie w głębi swojego sumienia domaga się w następnej kolejności jej wypowiedzenia wobec innych – tych, których dzięki niej odkryliśmy jako skrzywdzonych przez nas: ludzi zranionych, fałszywie oskarżonych. Bez wypowiedzenia wobec drugiego człowieka prawdy pochodzącej z uprzedniego autentycznego stanięcia przed Bogiem, nie dokona się to, co nazwałem „otwarciem ust”, którego doświadczyli uczniowie idący do Emaus.

Inaczej mówiąc, bez spotkania i rozmowy z człowiekiem, duchownym czy świeckim, wobec którego mamy dług wynikający z naszej niewłaściwej postawy wobec niego, nie można oczekiwać, że odbudowana zostanie wspólnota czy to kapłańska czy szerzej diecezjalna, oparta na zaufaniu, otwartości i współpracy w duchu jedności. Wezwanie do pogłębionej modlitwy w związku z istniejącymi podziałami jest cenne i potrzebne, ale równie ważne i niezbędne powinno być wezwanie do konkretnego czynu oraz podjęcie adekwatnych działań. „Otwarcie ust” oznacza bowiem: usiąść przy jednym stole, rozpocząć rozmowę, wejść w dialog, podzielić się prawdą o sobie, odkrytą wcześniej przed Bogiem. Wówczas zaistnieje szansa, że zrozumiemy, iż w gruncie rzeczy pragniemy być ze sobą, chcemy razem pracować, czuć się sobie potrzebni. I powiemy tym, których dotąd eliminowaliśmy z naszego kręgu zainteresowania: „zostań z nami”.

Bardzo wiele miejsca w swoim liście poświęcił Ksiądz Arcybiskup sprawie przemiany duchowej, wynikającej z bliskiego kontaktu z Chrystusem. Temu ma służyć m.in. czas wyznaczonej adoracji Najświętszego Sakramentu oraz zaproponowany akt kapłańskiego powierzenia się Matce Bożej. Niewątpliwie szczera modlitwa jest podstawowym narzędziem pojednania i przebaczenia. Nie jest jednak narzędziem jedynym ani sama w sobie narzędziem w pełni wystarczającym do osiągnięcia tego celu.

Przebaczenie i pojednanie dokonuje się we wspólnocie, we wzajemnym kontakcie i relacjach, na płaszczyźnie ludzkiej, o czym utwierdza nas obraz powrotu uczniów z Emaus do Jerozolimy. „Otwierające się oczy” widzą i rozpoznają nie tylko Zmartwychwstałego, ale także innych uczniów jako tych, na których dobru nam zależy. Wszak dlatego uczniowie wracają do Jerozolimy, miejsca ludzkiej zdrady i kaźni, przemocy i tchórzostwa, że zaczynają postrzegać innych uczniów jako podobnych sobie w ich lękach, słabościach, niepokojach, małoduszności, interesowności, kalkulacjach, zwątpieniach, kryzysach – we wszelkich trudnych stanach i emocjach, przed którymi uciekać nie można i nie należy.

Nie chodzi więc o to, aby się pozbyć emocji (czyli w praktyce jedynie je zagłuszyć) przy pomocy kolejnego odmówionego różańca czy koronki, zyskując pseudo-duchowy spokój. One są zadaniem do przepracowania, a do tego potrzeba odpowiednich środków, których dostarcza nie modlitwa, lecz odpowiednie narzędzia psychologiczne i psychoterapeutyczne oraz mądre i dojrzałe kierownictwo duchowe. Potrzebujemy więc kompetentnych specjalistów, duchownych i świeckich, którzy pokażą nam, jak powinniśmy postępować, aby nie tłumić i nie wypierać tego, co trudne, czego się w nas boimy i co nas boli, lecz wydobyć to na światło dzienne i uczynić nasze rany miejscem, którego nie lękamy się dotykać. Wszak właśnie rany pozwoliły ostatecznie przekonać się uczniom o prawdziwości Zmartwychwstałego Chrystusa, bo w nich Go rozpoznali.

Księże Arcybiskupie, pozwalam sobie wyrazić przekonanie, że jako duchowieństwo naszej diecezji jesteśmy wciąż – posługując się parafrazą ewangeliczną – dopiero w momencie wyjścia uczniów z Jerozolimy do Emaus i na etapie skrytej rozmowy prowadzonej przez nich na temat tego, co się wydarzyło, zanim jeszcze dołączył się do nich Chrystus, który pomógł im otworzyć „uszy, usta i oczy”. A zatem jesteśmy w sytuacji głębokiego podziału, braku zrozumienia i zaufania, wypierania faktycznego stanu rzeczy, żalu, braku wrażliwości, pretensji i rozczarowania sobą.

Jednak dla mnie najbardziej niepokojące jest to, że w liście Księdza Arcybiskupa nie odnalazłem konkretnego nazwania i jednoznacznego ustosunkowania się do bolesnych spraw, o których poinformowaliśmy w czasie naszego spotkania i o których niewątpliwie posiada Ksiądz Arcybiskup wiedzę także z wielu innych źródeł. Prawda wciąż nie została wypowiedziana. „Uszy, usta i oczy” nadal są zamknięte. Pobożna i biblijna frazeologia listu, odwołująca się w wielu miejscach do postulowanej jedności, nie zmienia faktu, że tej jedności nie ma i nie uda się jej stworzyć, o ile nadal pozostaniemy „głusi, milczący i ślepi”.

Przeczytaj też: Czy Bóg ma jeszcze władzę w swoim Kościele?