Jak „opatrznościowi mężowie” stali się seksualnymi drapieżcami

Manipulacyjne osobowości liderów nowych wspólnot, zupełny brak zewnętrznej kontroli, watykańskie zaślepienie widzialnym sukcesem – wszystko to, zdaniem francuskiej dziennikarki Céline Hoyeau, doprowadziło do nadużyć Jeana Vaniera czy braci Philippe.

„La Trahison des pères” („Zdrada ojców”) – pod takim tytułem ukazała się pod koniec marca książka Céline Hoyeau, dziennikarki zajmującej się tematyką religijną we francuskim dzienniku katolickim „La Croix”. Porusza ona sprawę nadużyć, których dopuszczali się założyciele wielu cenionych przez Kościół charyzmatycznych ruchów odnowy we Francji.

W wywiadzie dla portalu Crux Hoyeau mówi, że pragnąc zrozumieć przyczyny tego zjawiska – określanego jako nadużycia duchowe, nadużycia władzy i nadużycia seksualne – przeprowadziła wywiady ze skrzywdzonymi, byłymi członkami wspólnot i ekspertami: historykami, socjologami, psychiatrami, psychoanalitykami, teologami, kanonistami, a także biskupami.

Zatrute antidotum

Autorka książki zwraca uwagę, że nowe ruchy pojawiły się w Kościele podczas kryzysu i wielkich oczekiwań katolików na odnowę. „Po Soborze Watykańskim II, w okresie naznaczonym sekularyzacją i dechrystianizacją, założyciele ci wyrażali entuzjazm, przyciągali wiele powołań i odnieśli sukces, podczas gdy Kościół zdawał się tracić impet, parafie i seminaria pustoszały. Wydawało się, że nowe wspólnoty znalazły cudowną receptę, aby stać się przyszłością Kościoła. W kontekście kryzysu owi założyciele jawili się jako «mężowie opatrznościowi», zdolni «ocalić Kościół» i na nowo ewangelizować społeczeństwo” – zauważa francuska dziennikarka, dodając, że wielu biskupów z radością przyjmowało te wspólnoty do swoich diecezji jako antidotum na kryzys.

Zdaniem publicystki charyzmatyczne osobowości liderów – nierzadko o rysie narcystycznym i ze skłonnościami do manipulacji – spełniały oczekiwania tych, którzy szukali wyraźnych punktów odniesienia, osobistej relacji z Bogiem oraz ideału życia wspólnotowego. „Geniusz założycieli charyzmatycznych ruchów polegał na tym, że wiedzieli oni, jak zaspokoić duchowe poszukiwania ludzi, jak wcielać w życie nie tylko autorytet, który dodaje otuchy, ale także nowy sposób praktykowania wiary, który przyznaje miejsce emocjom, uczuciowości, czułości, ciału, akceptacji własnej słabości” – wylicza Hoyeau.

Przypomina, że wspomniani założyciele byli często postrzegani jako święci. To spowodowało – zauważa – że „zamknęli się we wszechmocy” i mogli dokonywać nadużyć, nie napotykając na skuteczną kontrolę Kościoła. „Jeśli te nadużycia trwały i nie zostały szybko zdemaskowane, jest to w istocie wina całego systemu” – podkreśla autorka.

Hoyeau zwraca uwagę, że również Kuria Rzymska była zaślepiona sukcesem nowych wspólnot. Jan Paweł II widział w ich założycielach „zwiastunów nowej ewangelizacji”. Dlatego wszelkie skargi kierowane do Rzymu były odrzucane, nie traktowano ich poważnie.

Autorka podkreśla, że nawet ci biskupi, którzy „jasno widzieli sytuację”, pozostawali bezsilni: podejmowano pewne próby ostrzeżenia wspólnot, ale spotykały się one z bardzo silnymi reakcjami obronnymi. Istotną rolę odgrywał w tym przypadku „dwór uczniów”, adorujących mistrzów, broniących ich „zębami i pazurami”. „W efekcie każda krytyka wspólnoty była dyskredytowana, a biskupi oskarżani o niezrozumienie charyzmatu założyciela, który otrzymał swoją misję wprost od Ducha Świętego. Atakowanie go było w istocie atakowaniem Chrystusa. Nieliczni krytyczni członkowie wspólnoty zostali zepchnięci na margines, a tych, którzy odeszli, demonizowano” – relacjonuje autorka książki.

Problemem, zdaniem dziennikarki, był też sposób zarządzania Kościołem. Po Soborze biskupi unikali „autorytarnego modelu”. W efekcie powodowało to jednak bezkarność liderów nowych ruchów: nawet jeśli istniały sankcje, niektóre z tych popadały w zapomnienie, jak w przypadku braci Thomasa i Marie-Dominique Philippe. Dopiero w 2019 r. dowiedzieliśmy się, że założyciel wspólnoty św. Jana sam został ukarany w 1957 r., po procesie swojego brata – przypomina publicystka.

Największy cios

Pytana o motywację, która skłoniła ją do napisania książki, Hoyeau odwołuje się do tego, że jako dziennikarka „La Croix” od 2013 r. śledziła sprawy założycieli wspólnot, którzy dopuścili się nadużyć (Thierry de Roucy, Mansour Labaky, Marie-Dominique Philippe, Thomas Philippe). Z czasem ta lista się wydłużała.

„Sama uważałam niektóre z tych postaci za ważne na mojej drodze wiary. Należałam do pokolenia Jana Pawła II – miałam 20 lat podczas Światowych Dni Młodzieży w Paryżu w 1997 roku – i śledziłem różne rekolekcje czy sesje w tych nowych wspólnotach. Byłam zszokowana, odkrywając drugą, mroczną stronę tej historii. Podzielam zdumienie, gniew, smutek, niezrozumienie wielu katolików, dla których ci założyciele byli postaciami kluczowymi” – mówi dziennikarka.

Hoyeau przyznaje, że najpoważniejszym ciosem były dla niej wiadomości o nadużyciach, jakich dopuszczał się współzałożyciel „Arki” Jean Vanier – człowiek otaczany szacunkiem na całym świecie. W lutym 2020 r. „Arka” ujawniła, że wbrew temu, co mówił, od lat 50. Vanier był świadomy nadużyć popełnianych przez swojego mistrza duchowego, o. Thomasa Philippe’a, ponadto sam doprowadzał kobiety, którym towarzyszył duchowo, do aktów seksualnych.

„W 2015 r., prowadząc dziennikarskie śledztwo w sprawie o. Philippe’a, spotkałam Vaniera. Zapytałam go, czy wiedział o tych molestowaniach. Odpowiedział, że nie. Nie wiedział, co powiedzieć, gdy zadałem mu pytanie, które już wtedy mnie dręczyło: jak to jest, że takie postacie jak brat Ephraim, Thierry de Roucy czy bracia Philippe, którzy uczestniczyli w «wiośnie Kościoła» w ostatniej ćwierci XX wieku, mogli być krzywdzicielami? Vanier poczuł się nieswojo, a ja wyszłam z wywiadu trochę zawiedziona, nie uzyskawszy odpowiedzi. Nie miałam wtedy pojęcia, że podzielał te same praktyki. Kiedy się o tym dowiedziałam, poczułam się zdradzona” – mówi.

Nie tylko Francja

Książka Hoyeau dotyczy Francji, ale – jak zaznacza sama autorka – zjawisko charyzmatycznych założycieli wspólnot, którzy dopuścili się nadużyć, nie ogranicza się do tego kraju. Wystarczy wspomnieć Meksykanina Marciala Maciela (Legioniści Chrystusa), Niemców: Josepha Kentenicha (Ruch Szensztacki) i Werenfrieda von Strattena (Pomoc Kościołowi w Potrzebie), Peruwiańczyka Luisa Fernando Figariego (Sodalicio) czy Włocha Gino Burresiego, założyciela Sług Niepokalanego Serca Maryi.

Na zakończenie wywiadu przypomniane zostały słowa wypowiedziane w 2017 roku przez prefekta Kongregacji ds. Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego kard. João Braz de Aviza, że Watykan „uważnie śledzi” dziś 70 nowych rodzin zakonnych.

Przeczytaj też: U dominikanów nie było superwizji, tylko struktura klerykalnej władzy

KAI, DJ