Budowanie biznesu w oparciu o katolicki system wartości wiąże się z korzyściami dla nas samych.
W świecie biznesu co jakiś czas słychać o skandalach, które wybuchają ze względu na korupcję, niszczenie środowiska naturalnego, łamanie praw pracowników, nieuczciwość wobec klientów czy ostatnio – nadużycia w korzystaniu z danych osobowych przez Facebooka i Cambridge Analytica. W mediach przeważa przekaz obrazujący głównie te złe postawy biznesowe, a my, słuchając o nich, możemy wyjść z założenia, że nas to nie dotyczy, dzieje się gdzieś daleko, poza zasięgiem. Biznes to jednak nie tylko decyzje na wysokich szczeblach, ale rzeczywistość, z którą każdy, kto pracuje zawodowo, zmaga się na co dzień.
Niedawno na polskim rynku ukazała się książka autorstwa Andrew V. Abela i Josepha E. Capizzi, pod tytułem „Etyka i Biznes. Katechizm dla przedsiębiorców” (tłum. ks. Rafał Dudała). Postawione w niej pytania, czasami szczegółowe i zaskakujące, pokazują, że Kościół i jego nauka mogą pomóc w uporządkowaniu spraw biznesowych.
„Czy poszerzenie świadczenia zdrowotnego na konkubentów pracowników jest moralnie dopuszczalne?, Czy jesteśmy zobowiązani pozostawiać pracownikom wolną niedzielę?, Czy dopuszczalne jest blefowanie podczas negocjacji, celem obrony własnej pozycji, bądź uzyskania lepszego kontraktu? Czy istnieją wskazania moralne określające poziom jakości produkowanych towarów?, Czy wykorzystywanie w reklamie wyobrażeń seksualnych bądź aluzji, zwłaszcza w branży bieliźniarskiej, piwowarskiej czy haute cuture, gdzie większość bądź wszyscy konkurenci działają w ten sposób, jest moralnie dopuszczalne? Czy możemy otworzyć fabrykę w Chinach, gdzie nasi menedżerowie byliby angażowani w egzekwowanie chińskiej polityki »jednego dziecka«”? Te i wiele innych pytań dotyczących zarządzania, inwestycji, finansów, kwestii pracowniczych, marketingu, sprzedaży czy produkcji można znaleźć w tej książce.
Autor nie podsuwa gotowych odpowiedzi na postawione pytania czy wątpliwości. Skłania jednak do refleksji, pokazując złożoność problemu i delikatność zagadnień etycznych, które przedsiębiorca czy pracownik korporacji powinien rozstrzygnąć we własnym sumieniu, biorąc pod uwagę kontekst i okoliczności danej sytuacji. Taki sposób odpowiedzi, pokazuje również istotę samej katolickiej nauki społecznej, która nie daje prostych recept i nakazów, co ma miejsce w przypadku ideologii, ale uczy wrażliwości i samodzielnego myślenia. „Chrześcijanin wie, że w nauce społecznej Kościoła może znaleźć zasady refleksji, kryteria osądu i wskazówki do działania, które są punktem wyjścia do promowania integralnego i solidarnego humanizmu. Upowszechnianie tej nauki stanowi zatem autentyczny priorytet duszpasterski, by osoby przez nią przygotowane nauczyły się odczytywać współczesną rzeczywistość i odnajdywać właściwe drogi działania” (Papieska Rada Iustitia et Pax, „Kompendium nauki społecznej Kościoła”, Kielce 2005).
Przykładem może być pytanie o to, czym jest „słuszne wynagrodzenie”. Odpowiedzią stają się wskazówki, co powinno być wzięte pod uwagę przy jego określaniu: potrzeby, wkład pracy, możliwość korzystania z opieki zdrowotnej, edukacji, kultury. Sprawiedliwa płaca pozwala człowiekowi założyć i godziwie utrzymać rodzinę oraz zabezpieczyć jej przyszłość.
Niektóre z poruszanych w książce zagadnień są bardzo szczegółowe i zadane wprost, na przykład czy niemoralne działania w biznesie są kiedykolwiek uzasadnione celem osiągniecia większego dobra, na przykład by zapobiec bankructwu firmy i ocalić tysiące miejsc pracy? Katechizm Kościoła katolickiego pokazuje tu wyraźnie, że cel nigdy nie uświęca środków i nie jest dopuszczalne czynienie zła, by wynikło z niego dobro. Jan Paweł II podkreśla, że zysk nie jest jedynym regulatorem przedsiębiorstwa, obok niego należy brać pod uwagę czynniki ludzkie i moralne, które są przynajmniej równie istotne. Nauka społeczna uznaje pozytywny charakter rynku i przedsiębiorstwa, ale stawia na pierwszym miejscu człowieka i dobro wspólne.
Odpowiedziami na stawiane pytania są fragmenty encyklik i wypowiedzi papieskich, dokumentów Soboru Watykańskiego II i instytucji watykańskich. Stanowią one z jednej strony bogate kompendium ekonomicznej sfery społecznego nauczania Kościoła, jak i zestawienie praktycznych pytań i odpowiedzi dla chrześcijańskich przedsiębiorców. Dzięki temu, że zbiór ten nie jest autorską interpretacją nauczania Kościoła, ale fragmentami dokumentów, publikacja zyskuje większą wiarygodność, daje czytelnikowi możliwość zapoznania się ze źródłami, dokonania własnych rozważań i wyciągnięcia wniosków.
„Katechizm dla przedsiębiorców” ma na celu uwrażliwienie ludzi na nauczanie Kościoła, które może być drogowskazem nie tylko w zakresie życia rodzinnego czy społecznego, ale również w prowadzeniu biznesu. Pokazuje, że nie powinniśmy patrzeć na nasze życie zawodowe jako odrębne od życia codziennego. Budowanie biznesu w oparciu o katolicki system wartości wiąże się z korzyściami dla nas samych, naszych współpracowników i podwładnych oraz rozwoju firm i organizacji. Etyczne i zrównoważone podejście do przedsiębiorczości, osadzone w szacunku do człowieka i środowiska, w perspektywie długofalowej, pozwala firmom na minimalizowanie ryzyk i rozwój biznesu. Każda organizacja, instytucja czy firma wywiera wpływ na otaczającą ją rzeczywistość. Ważne, by mieć tę świadomość i potrafić brać za nią odpowiedzialność.
