Tematyka antyislamska pojawiła się w piśmiennictwie polskim wraz z rosnącym zagrożeniem tureckim. W zasadzie już od XVI wieku powstawały antytureckie teksty, tak zwane „turcyki”. Prezentowany tu antymuzułmański paszkwil — opatrzony tytułem Alfurkan tatarski. O początku Tatar po przygnaniu ich do Wielkiego Księstwa Litewskiego i o postępkach ich — nie był więc pierwszym antyislamskim tekstem na ziemiach Rzeczypospolitej. Alfurkan jest jednak ze względu na swoją tematykę bardzo nietypowym dziełem i dlatego tak bardzo ciekawym. Powstał bowiem w czasach płodnych w międzyreligijną literaturę polemiczną. Wiek XVII w Wielkim Księstwie Litewskim stał się areną ostrych napięć konfesyjnych. Powstanie Alfurkanu wpisywało się w realia epoki. Rosnąca w siłę kontrreformacja była tu głównym motorem podejmowania działań na rzecz obrony katolicyzmu. Ważnym ośrodkiem tych starań była Akademia Wileńska, mocno angażował się w nie również zakon jezuitów, z których rekrutowało się wielu wykładowców wileńskiej uczelni. Najważniejsze jest jednak to, że Alfurkan dotyczył grupy osadników, którzy w chwili wydania paszkwilu żyli w Rzeczypospolitej od co najmniej dwustu lat.
Niewielka grupa wyznawców islamu, mieszkająca tu od końca XIV wieku, pozostawała na marginesie sporu międzykonfesyjnego. Tatarzy-muzułmanie nie prowadzili akcji misyjnych, nie posiadali wielkich wspaniałych świątyń, nie zajmowali się polityką; pozostawali w cieniu bieżącego życia społecznego. Wydawać by się mogło, że wzajemny antagonizm w nurcie chrześcijańskim pozostawi tę społeczność w spokoju. Tak się jednak nie stało.
To jest fragment artykułu. Pełny tekst – w kwartalniku WIĘŹ jesień 2014 (dostępnym także jako e-book).
