Z malarstwem Stanisława Baja zetknąłem się po raz pierwszy w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku. Zafrapował mnie wówczas w jego obrazach obyczajowy jeszcze, lecz szorstki, surowy realizm, który nacechowany był jednocześnie rzucającą się w oczy metaforycznością, dążeniem do nadania rzeczom czy postaciom głęb¬szego, humanistycznego wymiaru. Na przykład jego słynny Ptasznik – który przykuł wówczas moją uwagę – to po prostu ktoś niosący na nosiłkach wodę, którego ramiona obsiadły różnorodne ptaszki, krążące również wokół głowy Ptasznika, jak gdyby współuczestniczące w jego znoju. Szczycę się zresztą posiadaniem tego obrazu.
Humanistyczny wymiar, o którym wspomniałem, jest charakterystyczny do dziś dla ma¬larstwa Baja, jakkolwiek od tamtego czasu przeszedł artysta długą drogę, zmierzającą z każ¬dym obrazem do coraz gęściejszej skrótowości. Baj nie potrafiłby malować, nie kochając. Nade wszystko swojej matki, której poświęcił bardzo wiele prac. Można nawet powiedzieć, że matka jako malarski temat wyznacza osobny nurt w jego twórczości. Poświęcał matce również osobne wystawy. Cokolwiek zresztą Baj maluje, czy portrety, czy pejzaże swojej rodzinnej nadbużańskiej ziemi, wszystko nacechowane jest jego osobistym, emocjonalnym stosunkiem – wstrzemięźliwym, oszczędnym, jednak wyraźnym.
Twórczość Stanisława Baja układa mi się właśnie w taką triadę: matka, portrety, pejzaże. Portrety, które stanowiły dominujący nurt w pewnym okresie jego drogi twórczej, a które, chociaż rzadko, maluje i teraz, wydają się wręcz ciosane z kamienia, zamaszyście, brutalnie, jak gdyby malowane nie pociągnięciami pędzla, lecz rzeźbiarskim dłutem.
(Wystawę malarstwa Stanisława Baja, zatytułowaną Genius loci, oglądać można w Galerii Współczesnej Sztuki Sakralnej w Domu Praczki w Kielcach w dniach 10 lutego – 31 marca 2014 r. http://www.dompraczki.pl/]
To jest fragment artykułu. Pełny tekst – w kwartalniku WIĘŹ wiosna 2014 (dostępny także jako e-book).
