Jest nieco mgliste, chłodne i dżdżyste południe. Szybko opuszczamy kolejkę RER. To już tu – stacja Maisons-Laffitte. Jeszcze rzut oka na plan miasta i kierujemy się w stronę Avenue du General de Gaulle, która następnie przejdzie w Avenue de Poissy. Szukamy numeru 91.
Po drodze zastanawiamy się, ile osób od 1947 roku przemierzało uliczki tego małego miasteczka, by trafić do siedziby „Kultury”. Ilu z ulgą doświadczyło tam azylu? Czego się spodziewali po tych wizytach? Ile ich nadziei zostało spełnionych?
Chcemy się ukryć przed siąpiącym deszczem, więc z kapturami spadającymi na oczy niecierpliwie wypatrujemy adresu. To tu. Na murku przy czarnej metalowej furtce malowane białe kafelki: „Kultura” i „91”. Nie można przeoczyć.
Na ogrodzeniu tuż przy furtce wisi również tablica z polsko-francuskim napisem: „W tym domu mieści się Archiwum Instytutu Literackiego, wydawcy «Kultury» – pisma Wolnej Polski (1947–2000), wpisane na Listę Pamięci Świata UNESCO ze względu na jego uniwersalną wartość”. Za furtką, w głębi, ocieniony dostojnym świerkiem dom. Dwa duże okna umieszczone po dwóch stronach drzwi wejściowych przyciągają ciepłym światłem zapalonych w środku lamp. […]
Na powitanie wychodzi do nas przed dom dyrektor Wojciech Sikora, który od 2010 roku kieruje działającym tu Instytutem Literackim. Nie boi się padającego coraz bardziej deszczu. Zaprasza nas do środka. Przekroczenie tego progu jest jak przekroczenie pewnej granicy. Przytulne wnętrze, ciepło, serdeczność i to coś w powietrzu, co można by nazwać intelektualną, twórczą pasją. Choć odeszli już ci, którzy stworzyli to miejsce, można śmiało powiedzieć, że ich obecność nadal jest tu wyczuwalna. Kondensacja wielkich ludzkich losów, silnych charakterów, historii – one tworzą siłę tego miejsca.
Świadomość, jak wielu gigantów polskiego życia kulturalnego i politycznego ogrzewało się ciepłem tego domu, onieśmiela.
Cały tekst w miesięczniku WIĘŹ nr 7/2012 (dostępnym także w wersji elektronicznej jako e-book)
