Polska wielu kultur

Zgodnie z badaniami historyków pamięci, pamięć społeczna nie odzwierciedla jednak przeszłości w sposób obiektywny, lecz ma charakter pragmatyczny – jest funkcją tego, jak dane społeczeństwo chce obecnie postrzegać siebie i swoje relacje z innymi. W tym sensie jest ona rozumiana jako element współczesnej tożsamości danego społeczeństwa. Koncentracja na cierpieniu i sukcesie oręża polskiego prowadzi do „narodowej”, postfiguratywnej interpretacji rzeczywistości, której cechami są: unifikacja narodu jako całości i preferowanie binarnych opozycji „swój-obcy”. W czasie konfliktu naród to jednocząca się całość, w której wewnętrzne różnice powinny być niwelowane. W taki sposób wzorce z przeszłości mogą dostarczać schematów dla percepcji świata dzisiejszego.

Proces otwierania się na odmienność jest hamowany przez stosunkowo niską mobilność Polaków oraz przywiązanie lokalne. Pomijając uwarunkowania samej mobilności, należy stwierdzić, że 65% Polaków nigdy nie zmieniło swojego miejsca zamieszkania, a spośród tych, którzy to uczynili, 71% zamieszkało w obrębie swojego województwa. Proces transformacji ustrojowej, a następnie integracja europejska Polski w sposób istotny wpłynęły na zmianę dotyczącą bardziej pozytywnego postrzegania wielu nacji oraz samego członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Polacy w tej ostatniej kwestii stali się wręcz awangardą unijną.

Szczegółowa analiza poczucia związku ze Wspólnotą ujawniła dominację tożsamości lokalno-regionalnej nad tożsamością regionalno-krajową i krajowo-europejską. Większość Polaków (61%) czuje się najbardziej związanych przede wszystkim ze społecznością lokalną i miejscem zamieszkania. Preferowanie lokalnego genius loci jest bardzo ważnym elementem tożsamości wielu społeczeństw. Otwartym pytaniem jest natomiast, jak poczucie przynależności do oswojonej lokalności przekłada się na gotowość integracji odmienności kulturowych.

Dostrzegając zjawiska hamujące otwarcie wielokulturowe, obecnie spróbuję przytoczyć kilka argumentów uzasadniających sens urzeczywistnienia „Polski wielu kultur”.