Rozpocznę od przytoczenia świadectwa René Chateaubrianda:
Był niegdyś człowiek, co w dwunastym roku życia stworzył matematykę z kresek i kółek, w szesnastym – napisał najmędrszy traktat o stożkowych, jaki pojawił się od czasów starożytnych, w dziewiętnastym – wcielił w mechanizm naukę czysto pojęciową, w dwudziestym trzecim – dowiódł ważkości powietrza i obalił jeden z największych błędów fizyki starożytnej. Osiągnąwszy wiek, w którym inni zaledwie zaczynają się rodzić, zakończył zgłębianie nauk ludzkich, przekonał się o ich czczości i zwrócił się ku religii; od tej chwili aż do śmierci, co go dosięgła w trzydziestym dziewiątym roku życia, nie rozstawał się z chorobą i cierpieniem. Stworzył mowę Bossueta i Racine’a, ukazał niedościgłe wzory najzręczniejszej drwiny i nieodpartej argumentacji. W krótkich chwilach ulgi w cierpieniach rozwiązał dla rozrywki jeden z najtrudniejszych problemów geometrycznych i rzucił na papier myśli o najwyższych prawdach boskich i ludzkich. Ten przerażający geniusz zwał się Blaise Pascal.
Pascala (1623-1662) doświadczenie „czczości nauk” i zwrócenie się ku radykalnie postawionemu pytaniu o egzystencję ludzką ma w sobie coś z Sokratejskiego rozczarowania filozofią przyrody i postawienia kwestii człowieka. Ma natomiast większą siłę jako świadectwo, jest w końcu udziałem jednego z najwybitniejszych umysłów, jakie działały na polu nauki.
Pascal dobrze rozumiał, że największe nawet spotęgowanie aktywności intelektualnej nie jest w stanie spowodować samo z siebie najmniejszego choćby drgnienia serca czy woli. Doskonała jasność pojmowania zgoła woli nie skłania – wbrew temu, co sądził Kartezjusz – a raczej stanowić może dla niej przeszkodę. „Doskonała jasność posłużyłaby umysłowi – zgadza się Pascal, ale zaraz dodaje – a zaszkodziła woli”, tymczasem idzie właśnie o „nastrojenie” tej ostatniej.
Zwrot od matematyki i fizyki ku człowiekowi i problemowi jego rozstrzygania o swym życiu okazuje się jednak w przypadku Pascala zarazem zwrotem ku uczuciu. Błędnie jednak rozumieją Pascala ci, którzy sądzą, że zwrot ten jest zarazem odwrotem od rozumu.
Cały tekst w miesięczniku WIĘŹ nr 1/2012 (dostępny także w wersji elektronicznej jako e-book).
