Analiza aksjologicznego pejzażu UE pokazuje, że w rozwiązaniach prawnych UE odkrywamy szeroką paletę wartości. Wyraźnie widoczne jest przy tym wzmocnienie i wyeksponowanie wartości podstawowych. Tym niemniej ciężko uznać, że wartości unijne układają się w spójny system.
O ile sama Karta Praw Podstawowych przedstawia w miarę jasny system wartości, opierający na godności człowieka, stanowiącej nie tylko zasadę naczelną wszelkich wolności i praw człowieka, ale również zwornik „integralności i nierozdzielności wartości przedkonstytucyjnych”, o tyle rozwiązania aksjologiczne TUE sprawiają wrażenie pewnego nieładu. Dość wspomnieć brak odniesienia do godności wśród podstawowych wartości wymienionych w preambule TUE czy wątpliwe rozwiązania zawarte w art. 2 TUE, gdzie niezbyt jasny jest status części z wymienionych wartości, a jeszcze bardziej wykluczenie sprawiedliwości i solidarności z podstawowego katalogu wartości, na których opiera się Unia. Ta druga kwestia jest o tyle zaskakująca, że solidarność znajduje się w analogicznym katalogu wartości fundamentalnych Karty Praw Podstawowych.
Źródła tych zawirowań zdają się mieć początek w fakcie, że w Traktacie o Unii Europejskiej dostrzec można w istocie sprzeczne ze sobą rozwiązania metaaksjologiczne. Karta Praw Podstawowych jako podstawową wartość przywołuje „godność człowieka”, na niej opierając całą konstrukcję wartości i powiązanych z nią praw. Tym samym wskazuje, odwołując się pośrednio do tradycji prawno-naturalnej, że racją istnienia takiej a nie innej treści praw podstawowych jest człowiek i relacja do jego dobra jako całości. Traktat o Unii Europejskiej, w swym brzmieniu po Lizbonie, przyjmuje inną optykę. Zawarte w art.2 TUE ujęcie wartości, na których „opiera się” Unia, nie ma charakteru ontologicznego. W świetle przywołanego artykułu Unia opiera się na wymienionych tam wartościach nie ze względu na ich uniwersalizm, ale dlatego, że są one wspólne państwom członkowskim. O uznaniu wartości decyduje tutaj nie tyle poznanie, ile aktualna sytuacja państw członkowskich.
O ile zatem KPP nawiązywała jeszcze do metafizyki wartości, o tyle w kontekście całokształtu rozwiązań TUE metafizykę wartości zastępuje, by tak rzec, socjologia wartości.
Cały tekst w miesięczniku WIĘŹ nr 1/2012 (dostępny także w wersji elektronicznej jako e-book).
Przeczytaj także
