Między konfesjonałem a kozetką

Fragment książki

Bez uprzedzeń i idealizacji

Minęły już – jak się wydaje – bezpowrotnie czasy, kiedy religię, wiarę i duchowość z jednej strony, a psychiatrię, psychologię i psychoterapię z drugiej odgradzały od siebie wzajemne uprzedzenia i mylące stereotypy. Przełomowe pod tym względem były lata dziewięćdziesiąte XX wieku, o czym m.in. interesująco pisze ks. Jacek Prusak w swoim tekście Psychiatria i religia – partnerzy czy rywale, zamieszczonym na końcu niniejszej książki.

Dziś niemal powszechnie akceptowany jest pogląd, że psychiatria i teologia potrzebują się wzajemnie, aby dążyć do coraz pełniejszego rozumienia człowieka. Współczesna wiedza potwierdza w ten sposób intuicje takich chrześcijańskich mistyków, jak św. Jan od Krzyża czy św. Ignacy z Loyoli twierdzących, że duchowość i psychologia ściśle się splatają. W człowieku – będącym compositum duszy i ciała – istnieją przecież nakładające się na siebie wymiary: fizyczny, biologiczny, psychiczny, kulturowy i duchowy. Pominięcie któregokolwiek z nich oznaczałoby niepełne i nierealistyczne spojrzenie na ludzkie życie. Łaska buduje na naturze, jak nauczał św. Tomasz z Akwinu, a jednym z konstytutywnych założeń chrześcijaństwa jest szacunek dla wolności człowieka.

Wszystko to wydaje się oczywiste, a jednak religia i psychoterapia wciąż nie wyzbyły się wobec siebie nieufności. Głoszona przez lata zasada neutralności światopoglądowej terapeuty w wielu pacjentach i duchownych nadal budzi niepokój i obawę, że w procesie terapeutycznym duchowe doświadczenie pacjenta może być nie tylko zignorowane, ale wręcz zagrożone. Niepokoju tego nie jest w stanie zniwelować nawet zawarte w kodeksach etycznych bezwzględne zobowiązanie terapeuty do respektowania systemu wartości pacjenta. Propozycją dla nieufnych pacjentów/klientów wydaje się, rozwijające się w ostatnich latach również w Polsce, zjawisko „psychoterapii chrześcijańskiej”, które w niniejszej książce także staraliśmy się zaprezentować.

Zarówno w procesie rozwoju duchowego człowieka, jak też w procesie psychoterapeutycznym kluczowym doświadczeniem jest jednak – relacja. W przestrzeni religijnej chodzi o odkrywanie i budowanie osobowej i osobistej relacji z Bogiem i z drugim człowiekiem, której warunkiem jest „stanięcie w prawdzie”, a więc przyjęcie prawdy o samym sobie. Psychoterapia z kolei ma pomóc człowiekowi przede wszystkim w zbudowaniu realnej relacji z samym sobą, a dzięki temu – z innymi osobami. Jak pokazują badania nad czynnikami leczącymi w psychoterapii, właśnie relacja między pacjentem a terapeutą często ma decydujące znaczenie w procesie leczenia.

Obie te przestrzenie – sfera duchowa i sfera psychiczna – to materie bardzo złożone i delikatne. Traktując je bez należytej wiedzy, szacunku i pokory można wyrządzić człowiekowi wiele złego. Ksiądz, kierownik duchowy czy psychoterapeuta to osoby kompetentne każda w swojej dziedzinie (zawsze mamy prawo takiej kompetencji od nich oczekiwać), powołane do tego, aby towarzyszyć człowiekowi w drodze do odkrywania prawdy o samym sobie, o sposobie istnienia w świecie.

Autorzy niniejszej książki – doświadczeni duszpasterze i psychoterapeuci – poświadczają, że spotkanie duchowości i psychologii może być twórcze i życiodajne, i że te dwie dziedziny oraz ich adepci potrafią wiele dać – sobie nawzajem, a przede wszystkim – szukającemu pomocy człowiekowi. Autorzy naszej książki jako praktycy na co dzień doświadczają, jak ważny i dziś już chyba niezbędny jest dialog duchowości z psychoterapią, a na poziomie teoretycznym – dialog teologii z psychologią i psychiatrią. Jednocześnie pokazują, że między tymi dwiema dziedzinami istnieje nieuniknione napięcie. Ani demonizowanie tego napięcia, ani bagatelizowanie go nie wydaje się dobrym rozwiązaniem. Odpowiednio traktowane i twórczo wykorzystane napięcie między duchowością i psychoterapią może bowiem służyć człowiekowi, który cierpi, i który w cierpieniu zwraca się po pomoc psychologiczną lub duchową, a czasem po jedną i drugą jednocześnie.

Zamieszczone w niniejszej książce teksty w większości publikowane były pierwotnie w miesięczniku WIĘŹ, który spotkaniu duchowości i psychoterapii przygląda się już od wielu lat (pierwszy tekst na ten temat opublikowała WIĘŹ nr 10/1994)

Mamy nadzieję, że publikacja, którą oddajemy w Państwa ręce, pozwoli pogłębić dialog między psychologią i psychiatrią a religią. Mamy także nadzieję, że nasza książka zaciekawi nie tylko tych, którzy służą innym pomocą duchową bądź psychoterapeutyczną, ale również tych wszystkich, którzy takiej pomocy potrzebują i często po omacku jej szukają.

Opis książki

Rozmowa z duchownym czy wizyta u psychoterapeuty? To częsty dylemat osób, które szukają pomocy w cierpieniu i chcą poznać prawdę o sobie. Autorzy książki – doświadczeni duszpasterze i psychoterapeuci – przekonują, że religia i psychoterapia nie wykluczają się wzajemnie. Przeciwnie, możliwy jest między nimi twórczy dialog. Mogą wiele dać sobie nawzajem, a przede wszystkim – człowiekowi pragnącemu rozwoju.