Polacy i Żydzi – kwestia otwarta
OUTLET

Fragment książki

Przedmowa do wydania polskiego

Wiele jest już książek o stosunkach polsko-żydowskich. Dlaczego zatem Biblioteka WIĘZI wydaje jeszcze jedną, i to nie oryginalną, lecz przekład pozycji opublikowanej w USA? Odpowiedź w tym przypadku jest prosta – bo takiej książki jeszcze nie było.

Polacy-Żydzi: kwestia otwarta to pozycja unikalna ze względu i na tematykę, i na sposób jej ujęcia. Autorzy tej książki – precyzyjnie dobrali ich redaktorzy tomu: Robert Cherry i Annamaria Orla-Bukowska – analizują przede wszystkim stereotypy, od których niemal zawsze zaczynają się rozmowy i spory polsko-żydowskie. Książka uczciwie pokazuje fakt istnienia tych stereotypów po obu stronach oraz ich szkodliwy wpływ na nasze relacje wzajemne. W takich sytuacjach najczęstszą postawą utrudniającą dialog jest skupianie się na stereotypach istniejących po drugiej stronie i wykorzystywanie ich do usprawiedliwiania własnej niechęci.

Dzięki tej książce można się jednak dowiedzieć nie tylko, że trudności we wzajemnym zrozumieniu istnieją, ale też, że – i jak – można je przezwyciężać. Przede wszystkim trzeba zaczynać od porządkowania faktów. Tak czynią autorzy tej książki. Ich teksty są solidnie udokumentowane. Punktem wyjścia jest dla nich rzeczywistość. Dopiero po jej zbadaniu stawiają tezy, a nie odwrotnie, jak czynią często publicyści szukający faktów uzasadniających wyznawane przez nich przeświadczenia. Opisują także zjawiska mało znane w Polsce, np. ewolucję obrazu stosunków polsko-żydowskich w oczach Żydów.

Stereotypy są z definicji fałszywe, ale opierają się na jakimś ułamku prawdy. Dzięki autorom tej książki łatwiej nam będzie dostrzec ułamkowy tylko charakter tych prawd. Ważne jest także, że sąsiadują tu ze sobą różne perspektywy, które rzadko można znaleźć obok siebie. Jeśli ktoś analizuje antypolskie stereotypy w obrazie Polski i Polaków za granicą – raczej nie zastanawia się nad żywotnością polskiego antysemityzmu; i odwrotnie. A na kartach tej książki jedno towarzyszy drugiemu, różne perspektywy się uzupełniają.

Zrozumienie i dialog są możliwe. Sam wielokrotnie tego doświadczałem. Najmocniej jednak utkwiło mi w pamięci pierwsze w Polsce międzynarodowe sympozjum chrześcijańsko-żydowskie w kwietniu 1988 r. w Krakowie i Tyńcu. Miała tam miejsce m.in. niezwykła przemiana, która stała się dla mnie symbolem tego, po co jest dialog. Pierwszy żydowski referat wygłaszał wówczas rabin nazwiskiem Polish. Był on zresztą pierwszym rabinem, który kiedykolwiek przemawiał w domu arcybiskupów krakowskich. W pierwszych słowach swego referatu stwierdził, że „Polska słusznie uważana za najbardziej antysemicki kraj świata”… Potem pojechaliśmy na trzy dni obrad do klasztoru benedyktynów w Tyńcu, by na zakończenie powrócić do domu kard. Macharskiego. Na koniec spotkania usłyszeliśmy wyznanie rabina Polisha poczynione ze łzami w oczach: „zrozumiałem teraz polski ból”. Ja zrozumiałem zaś wtedy, że dialog ma służyć temu, żeby lepiej zrozumieć drugiego; zrozumieć go tak, jak on sam siebie rozumie.

Lektura tej książki może stać się dla wielu polskich czytelników doświadczeniem podobnym jak tamta konferencja sprzed dwudziestu lat dla amerykańskiego rabina o jakże polskim nazwisku. Autorzy starają się bowiem, by polscy czytelnicy tej książki zrozumieli ból żydowski, a czytelnicy żydowscy – uznali i zrozumieli ból polski. Polacy mogą tu odkryć, mało znane w naszym kraju, przykłady głębokiego zrozumienia „duszy polskiej” przez autorów żydowskich. Doceńmy ich rzetelność, uczciwość i pokorę.

Znając polski dyskurs publiczny, można się spodziewać, że nie wszystkim ta książka się spodoba, i to z wielu różnych powodów. Zapewne różne osoby i środowiska kwestionować będą różne tezy różnych autorów. Może się też zdarzyć i tak, że niektórzy publicyści będą chcieli wykorzystać przytaczane tu badania czy fakty w celu umacniania i podtrzymywania antyżydowskich stereotypów. Nie da się wykluczyć takich interpretacji, ale ich autorom można z góry powiedzieć, że są skazani na porażkę.

Wraz z redaktorami tej książki – patrząc na przemiany, które się dokonują – widzę bowiem racjonalne powody do tego, by w przyszłość stosunków polsko-żydowskich spoglądać z nadzieją. Mam nadzieję, że dzięki tej publikacji do grona podobnie myślących dołączą również jej polscy czytelnicy.

Zbigniew Nosowski

Opis książki

Ta książka sprzedawana jest w kategorii Outlet. Są to najczęściej tytuły uszkodzone podczas transportu czy ekspozycji w księgarni oraz końcówki nakładów. Przecenione książki mogą posiadać uszkodzenia, takie jak przebarwienia, rysy na okładce, przetarcia. Książki z tej kategorii nie podlegają zwrotowi ani wymianie na książki pełnowartościowe. Liczba egzemplarzy ograniczona.

Polacy i Żydzi – kwestia otwarta to książka unikalna ze względu i na tematykę, i sposób jej ujęcia. Autorzy – głównie z USA, a także Polski i Izraela – uczciwie analizują wzajemne negatywne stereotypy: Polaków na temat Żydów i Żydów na temat Polaków. Przedstawiając skomplikowane i bolesne uwarunkowania historyczne relacji polsko-żydowskich, pokazują też pozytywne zmiany zachodzące w ostatnich latach. Książka, oparta na rzetelnych badaniach, dowodzi, że dialog i przezwyciężanie trudnej przeszłości są możliwe.

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Projekt współfinansowany przez The Dutch Jewish Humanitarian Fund.