Zima 2025, nr 4

Polskie ćwiczenia z wieloetniczności | Gdy episkopat zawodzi | Po co instytucje kultury?

Czy po dekadach etnicznej monokultury umiemy żyć w Polsce wielu języków, pamięci i traum? Jak budować wspólnotę złożoną z Polaków i Ukraińców – dwóch „traumalandów” spotykających się w jednej codzienności? Co może zastąpić model „jedno państwo – jeden naród”: sama integracja, czy raczej kultura przekładu, wymiany i współdzielonej odpowiedzialności? Gdzie szukać wyobraźni politycznej, która zamieni wieloetniczność z problemu administracyjnego w projekt wspólnego świata?

Spis treści

Zima 2025, nr 4 (702)

Od redakcji

1 Edytorial Zbigniew Nosowski

5 Podziękowania dla Przyjaciół

Społeczeństwo

Polskie ćwiczenia z wieloetniczności

Polska już nie jest etniczną monokulturą jak przez ostatnie 80 lat. Spotkały się tu dwa traumalandy: polski i ukraiński. Jednak sąsiedztwo nie pogłębia automatycznie wiedzy o sobie nawzajem, wieloetniczność sama się nie ułoży. W jaki sposób uczynić z niej projekt wspólnego świata?

7 Polska–Ukraina: gdy spotykają się dwa traumalandy Michał Bilewicz, Karol Grabias

18 Obok siebie, ale osobno Władysław Jacenko

24 Wieloetniczność się sama nie ułoży Karol Grabias

38 Wiersze: Przekleństwo Racheli. Apokryf; Córka Jeftego Łesia Ukrainka

Historia

43 Wielka narodowa koalicja 1986–1989? Jak PZPR chciała stworzyć niby-opozycję Andrzej Friszke

61 „Trudno powiedzieć”. Wpływ soboru na podejście katolików w PRL do Żydów Bożena Szaynok

71 Trzy po trzy: Organizacja na trzy litery Jakub Wygnański

Wiara

Gdy episkopat zawodzi

W Polsce doszło do automarginalizacji głosu biskupów. Dlaczego już nie brzmi on czystym „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”, lecz kunktatorskim „przeczekamy i prosimy o przeczekanie”? Jak tworzyć Kościół, gdy episkopat zawodzi? Czy zaufanie do biskupów można odbudować?

79 Od „Przebaczamy i prosimy o przebaczenie” do „Przeczekamy i prosimy o przeczekanie”. Krótka historia Konferencji Episkopatu Polski Monika Białkowska

90 Jak tworzyć Kościół, gdy episkopat zawodzi? s. Barbara Radzimińska, Marta Titaniec, Michał Królikowski, Marcin Przeciszewski, Zbigniew Nosowski

102 Wymieńmy episkopat, a problem zniknie? Marcin Kędzierski

111 Czy zaufanie do biskupów można odbudować? bp Artur Ważny, Tośka Szewczyk

121 Opowieści z przedsionka: Kościół uznał mnie za swoją. Ten z Instagrama Tośka Szewczyk

127 Jan Turnau i teoria mnożnika ekumenicznego Zbigniew Nosowski

130 Santa Dica, ludowa święta z brazylijskiego interioru Renata Siuda-Ambroziak

139 Dzieci Abrahama: Czym różni się dialog międzyreligijny kobiet od dialogu mężczyzn Katarzyna Kowalska NDS

Popołudnie wiary

147 Nie obumiera tylko ta wiara, która wciąż szuka interpretacji Karol Grabias, Marek Szulakiewicz

158 Jakotakość: Cietrzewie profesora S. Michał Zioło OCSO

Kultura

Po co instytucje kultury?

Lokalne placówki, choćby biblioteki publiczne, coraz częściej stają się w Polsce promieniującymi ośrodkami kultury i edukacji. Do kogo adresowana jest praca instytucji kultury? Jaki jest cel ich działalności? Jak często – w imię „dobra sztuki” – dochodzi w nich do przemocy?

163 Instytucje kultury: i hity, i awangarda Paweł Dobrowolski, Dominika Kaszewska, Damian Jankowski

171 „Dla dobra sztuki”. Anatomia przemocy w kulturze Alicja Michalska

181 Kultura w ośrodku za rogiem Szymon Bojdo

190 Wiersze: Emilia; Pustka; Witraż Przemysław Kantorski

193 Popkultura w pułapce nostalgii Katarzyna Czajka-Kominiarczuk

Nad książkami

200 Atak sercowy, apopleksja i szlag. Jak dobrze przeżyć nowe życie Aleksandra Pawlińska

211 Galeria „Więzi”: Jakub Stanek Ewa Kiedio

218 Na progu: Okręt, samolot, samek Jerzy Sosnowski