Zmieniona formuła, chrzest nieważny. Sikora: Czy to nie magiczne myślenie?

Bóg pozostaje suwerenny wobec wszelkich czynów człowieka, żadne słowa czy rytuały nie mogą zmusić Go do działania – pisze Piotr Sikora w „Tygodniku Powszechnym”.

W najnowszym „Tygodniku Powszechnym” ukazał się tekst Piotra Sikory „Bóg, legalizm, czary-mary”. To komentarz do dokumentu Kongregacji Nauki Wiary, według którego chrzest jest nieważny i trzeba go powtórzyć, jeśli ksiądz zmienił formułę chrzcielną (działo się tak głównie w USA).

Zdaniem teologa „zastosowanie kategorii nieważności do kwestii tego, co dzieje się podczas rytuału chrztu, rodzi sporo wątpliwości”, a nawet „gubi istotę tego, czym są sakramenty”.

Sikora zwraca uwagę na „religijne tradycje, które uważają, iż istnieje szczególny związek pomiędzy boską rzeczywistością a określonymi słowami i symbolicznymi czynnościami – związek tego rodzaju, że wypowiadając dane (ściśle określone) słowa w pewnym (ściśle określonym) rytualnym kontekście, zmusza się Boską rzeczywistość do określonego typu działania”. Tylko że „taka – magiczna w swej istocie – wizja związku pomiędzy religijnymi działaniami człowieka a Bogiem nigdy jednak nie była przyjęta w katolickim chrześcijaństwie. Bóg pojmowany jest tu bowiem jako suwerenny wobec wszelkich czynów człowieka – żadne słowa czy rytuały nie mogą zmusić Go do działania”.

„Bóg nie jest podobny do człowieka w tym względzie, by raz działał, a raz nie. Nie jest bowiem bytem czasowym i zmiennym. Wszelkie obrazy, które Go tak przedstawiają, są tylko niedoskonałymi metaforami. Lepiej (choć to też nieadekwatne przybliżenie) ująć to tak: Bóg działa zawsze oraz wszędzie i jest cały w swoim działaniu. Zmieniać się może tylko nasza ludzka percepcja tego działania i odpowiedź na nie” – zaznacza redaktor „Tygodnika Powszechnego”.

Przypomina też, że aby mówić o „nieważności” sakramentu, musi dojść do zmiany znaczenia użytych w nim znaków, a „zmiana ta musi więc być na tyle istotna, że symboliczny przekaz staje się fałszywy lub niezrozumiały”. W przypadkach analizowanych przez Kongregację chodziło o zmianę „ja ciebie chrzczę” na „my ciebie chrzcimy”. Czy to istotna modyfikacja?

W ocenie Sikory odpowiedź twierdząca ma „poważne słabości”. „Chrystus jest obecny w całej wspólnocie. «My» zmienionej formuły odnosi się także do Niego. Być może – ze względu na gramatyczną liczbę mnogą zaimka – odniesienie to jest nieco mniej wyraźne niż w przypadku słowa «ja». Trudno jednak przypuścić, by było całkiem niezrozumiałe i uniemożliwiało uczestnikom dostrzeżenie Bożego działania”.

„Czy naprawdę watykańscy urzędnicy są przekonani, że w życiu ochrzczonych z użyciem słowa «my» Bóg nie zadziałał i ich nie przemienił? Czy w decyzji Kongregacji nie ujawnia się magiczna wizja rytuału?” – zastanawia się teolog.

Przeczytaj też: Kościelna „lojalka”. Sakramenty nie mogą być nagrodą za dobre życie

DJ