20 kwietnia 2016 r.
Czcigodny Księże Arcybiskupie,
W ostatnich dniach po raz kolejny doszło w Polsce do publicznego demonstracyjnego łączenia nacjonalizmu z wiarą katolicką. Ponownie okazało się też, że istnieją świątynie rzymskokatolickie, w których hasła nacjonalistyczne spotykają się z żywym oddźwiękiem, a nawet wsparciem niektórych duchownych.
Jesteśmy tymi faktami zasmuceni i oburzeni – jako katolicy i jako Polacy. Zwracamy się więc do Księdza Arcybiskupa w formie listu otwartego, kierowani troską o dobro naszego Kościoła. Za absolutnie niedopuszczalne uważamy czynienie sanktuarium na Jasnej Górze miejscem modlitwy narodowców, którzy następnie skandują pod murami klasztoru: „Śmierć wrogom Ojczyzny”. Skandalem jest przekształcenie Mszy świętej w polityczną demonstrację skrajnej organizacji nacjonalistycznej – z czym mieliśmy do czynienia w Białymstoku, i to w kościele katedralnym. Tego typu nadużywanie Imienia Bożego w celach ideologicznych odbierane jest przez wielu jako profanacja, a nawet bluźnierstwo – tym bardziej bolesne, gdy dokonywane pod „Bramą Miłosierdzia”.
Głęboko nas martwi fałszywy obraz Kościoła i wiary, jaki ujawniają te wydarzenia i akceptacja dla nich ze strony części lokalnego duchowieństwa. Demonstracja w Białymstoku miała miejsce akurat w dniu świętowania 1050. rocznicy chrztu Polski. Wierność Chrystusowi nie polega jednak na tym, aby wykrzykiwać hasła: „precz z Unią Europejską”, „pedofile, pederaści – to lewicy entuzjaści”, „wielka Polska katolicka”, „raz sierpem, raz młotem, czerwoną hołotę”.
Czy głoszenie Ewangelii może polegać na proponowaniu „lekarstwa”, jakim ma być „bezkompromisowy narodowo-katolicki radykalizm”? Tak właśnie rozumie bowiem swoją misję młody zakonnik, który głosił „kazanie” w Białymstoku. Czy można spokojnie przyjmować okrzyki „my nie chcemy tu islamu, terrorystów, muzułmanów” wznoszone przez powołujących się na swój katolicyzm demonstrantów w dniu, w którym polscy biskupi stwierdzają, że „uchodźcy powinni być traktowani w duchu ewangelicznej otwartości, solidarności, odpowiedzialności i poszanowania godności osoby”?
Piszemy w tej sprawie do Księdza Arcybiskupa jako przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski, ale także jako do pasterza, który – zgodnie z nauczaniem naszego Kościoła – niejednokrotnie już zabierał głos w sprawie grzesznego nacjonalizmu. Przed kilkoma miesiącami, po spaleniu kukły Żyda na wrocławskim rynku, mówił Ksiądz Arcybiskup, że „nacjonalizm jest przeciwieństwem patriotyzmu”, że „nacjonaliści kochają swoich, ale nienawidzą obcych. Powołują się wprawdzie na słowa «Bóg, honor, ojczyzna», ale lżą te hasła. To nie ma nic wspólnego z chrześcijaństwem”.
Dziękujemy Księdzu Arcybiskupowi zwłaszcza za ważny komunikat wyrażający – po ostatniej białostockiej demonstracji – „zdecydowaną dezaprobatę dla wykorzystywania świątyni do głoszenia poglądów obcych wierze chrześcijańskiej”. Docierają jednak do nas niepokojące sygnały, że niektórzy katolicy traktują tę ocenę jako jedynie prywatną opinię przewodniczącego KEP.
Dlatego w imieniu własnym oraz wielu osób, które zadają nam pytania o stosunek Kościoła do nacjonalistycznych demonstracji i działań – a także w imieniu tych, którzy zastanawiają się nad swoim miejscem w Kościele tolerującym takie działania – usilnie prosimy o przedstawienie jednoznacznego stanowiska Konferencji Episkopatu Polski w tej sprawie.
W czasach, gdy coraz otwarciej, także przez osoby duchowne, kwestionowane są nawet słowa, gesty i zachowania papieża, publiczne świadectwo jedności biskupów w kwestii łączenia nacjonalizmu z wiarą wydaje się konieczne. Ewangeliczny głos pasterzy ma moc przywracania równowagi w czasach zamętu i niepokojów społecznych. Ze swej strony deklarujemy gotowość do współpracy w analizie przyczyn zjawiska narastającego nacjonalizmu i sposobów zapobiegania dalszej eskalacji nienawiści.
Nie wyobrażamy sobie, by Konferencja Episkopatu Polski rozumiała patriotyzm inaczej niż Jan Paweł II, który w swojej ostatniej publikacji książkowej „Pamięć i tożsamość” pozostawił nam, swoim rodakom, wielce zobowiązującą definicję polskości. W doświadczeniu i przekonaniu świętego papieża „polskość to w gruncie rzeczy wielość i pluralizm, a nie ciasnota i zamknięcie”. Takiej Polski pragniemy również dzisiaj.
Z wyrazami oddania
Bogdan de Barbaro – kierownik Zakładu Terapii Rodzin Katedry Psychiatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego (Kraków)
Bogdan Białek – prezes Stowarzyszenia im. Jana Karskiego, chrześcijański współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów (Kielce, Warszawa)
Michał Białkowski – wiceprezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Toruniu
Maciej Biskup OP – przeor klasztoru dominikanów w Szczecinie
Piotr M. A. Cywiński – konsultor Zespołu Episkopatu Polski ds. Kontaktów z Przedstawicielami Kościoła Greckokatolickiego na Ukrainie (Warszawa)
Wojciech Czwichocki OP – duszpasterz (Gdańsk)
Tomasz Dostatni OP – prezes Fundacji „Ponad Granicami” im. św. Jacka Odrowąża (Lublin)
Andrzej Eliasz – rektor SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego (Warszawa)
Stefan Frankiewicz – były ambasador RP przy Stolicy Apostolskiej (Warszawa)
Cezary Gawryś – redaktor Wydawnictwa „Więź” (Warszawa)
Roman Graczyk – publicysta, pracownik Instytutu Pamięci Narodowej (Kraków)
Józefa Hennelowa – publicystka (Kraków)
Szymon Hołownia – publicysta (Warszawa)
Kasper Mariusz Kaproń OFM – sekretarz generalny Wydziału Teologicznego Katolickiego Uniwersytetu św. Pawła w Cochabamba (Boliwia)
Paweł Kądziela – dyrektor Wydawnictwa „Więź” (Warszawa)
Karol Kleczka – publicysta (Kraków)
Łukasz Kobeszko – publicysta, Instytut Chrześcijańsko-Demokratyczny im. Ignacego Paderewskiego (Warszawa)
Dominika Kozłowska – redaktor naczelna miesięcznika „Znak” (Kraków)
Ks. Andrzej Luter – duszpasterz, publicysta, asystent kościelny Towarzystwa „Więź” (Warszawa)
Sławomir Łoboda – prawnik, prezes Rady Fundacji Hospicyjnej (Gdańsk)
Józef Majewski – teolog, medioznawca, kierownik Zakładu Dziennikarstwa i Mediów Uniwersytetu Gdańskiego (Gdańsk)
Ks. Grzegorz Michalczyk – duszpasterz środowisk twórczych (Warszawa)
Zbigniew Mortek – prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Krakowie
Jacek Moskwa – wiceprezes Stowarzyszenia Pisarzy Polskich (Warszawa)
Piotr Mucharski – redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego” (Kraków)
Ks. Krzysztof Niedałtowski – duszpasterz środowisk twórczych (Gdańsk)
Zbigniew Nosowski – redaktor naczelny kwartalnika „Więź”, przewodniczący Społecznego Komitetu Pamięci Żydów Otwockich i Karczewskich (Warszawa, Otwock)
Grzegorz Pac – zastępca redaktora naczelnego kwartalnika „Więź” (Warszawa)
Marcin Pera – koordynator Klubów „Tygodnika Powszechnego” (miejsca działania: Berlin, Bieruń-Lędziny, Gliwice, Leuven, London, Londyn, Łódź, Kraków, Poznań, Rzeszów, Trójmiasto, Wadowice, Warszawa, Wrocław)
Janusz Poniewierski – redaktor miesięcznika „Znak”, były prezes Klubu Chrześcijan i Żydów „Przymierze” (Kraków)
Tomasz Ponikło – zastępca dyrektora wydawniczego Wydawnictwa WAM (Kraków)
Jacek Prusak SJ – prorektor Akademii Ignatianum w Krakowie, adiunkt w Instytucie Psychologii (Kraków)
Anna Sieprawska – wiceprezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Krakowie
Piotr Sikora – filozof i teolog, wykładowca Akademii Ignatianum, redaktor „Tygodnika Powszechnego” (Kraków)
Agata Skowron-Nalborczyk – współprzewodnicząca Rady Wspólnej Katolików i Muzułmanów ze strony katolickiej (Warszawa)
Jerzy Sosnowski – pisarz, publicysta (Warszawa)
Joanna Święcicka – prezes Klubu Inteligencji Katolickiej w Warszawie
Ks. Andrzej Szostek MIC – profesor etyki, były rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (Lublin)
Aleksander Temkin – działacz społeczny (Warszawa)
Marta Titaniec – sekretarz generalna Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów (Warszawa)
Misza Tomaszewski – redaktor naczelny magazynu „Kontakt” (Warszawa)
Andrzej Tyc – emerytowany profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (Toruń)
Ks. Romuald Jakub Weksler-Waszkinel – emerytowany wykładowca filozofii (Jerozolima, Izrael)
Ks. Alfred M. Wierzbicki – kierownik Katedry Etyki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (Lublin)
Karol Wilczyński – redaktor portalu Deon.pl (Kraków)
Henryk Woźniakowski – prezes Społecznego Instytutu Wydawniczego Znak (Kraków)
Henryk Wujec – wiceprzewodniczący Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej (Warszawa)
Jakub Wygnański – działacz organizacji pozarządowych (Warszawa)
Marek Zając – publicysta (Warszawa)
Andrzej Ziółkowski – krajowy koordynator Światowej Wspólnoty Medytacji Chrześcijańskiej w Polsce (Gniew)
Andrzej Zoll – prawnik, były prezes Trybunału Konstytucyjnego, były Rzecznik Praw Obywatelskich (Kraków)
Piotr Żyłka – redaktor naczelny portalu Deon.pl (Kraków)
