Decyzję parlamentu potwierdziło ogólnonarodowe referendum z 1 grudnia 1991 roku. Polska była pierwszym krajem świata, który uznał niepodległość Ukrainy już dzień później.
30 lat temu w Kijowie, na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej ówczesnej Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, proklamowano niepodległość Ukrainy.
Posiedzenie parlamentu USRR zwołano w odpowiedzi na pucz Janajewa w Moskwie, rozpoczęty 19 sierpnia 1991 roku. W trakcie sesji głosami wciąż komunistycznej większości – Komunistyczna Partia Ukrainy dysponowała wówczas dwoma trzecimi foteli parlamentarnych – proklamowano „Akt Niezależności Ukrainy” (ukr. „Акт проголошення незалежності України”). Obok ogłoszonej przez to samo gremium rok wcześniej, 16 lipca 1990 roku, Deklaracji o Suwerenności Państwowej Ukrainy (ukr. „Декларація про державний суверенітет України”) był to drugi tak doniosły akt fundacyjny nowoczesnej Ukrainy.
Z punktu widzenia prawa międzynarodowego deklaracja, której rocznicę obchodzimy, stanowiła również akt niosący za sobą konsekwencje prawne. Ukraińska SRR, obok Białoruskiej SRR i Rosyjskiej Federacyjnej SRR, jako członek-założyciel ONZ była od 1945 roku krajem pozostającym podmiotem prawa międzynarodowego. Proklamacja opierała się więc również na zasadzie samostanowienia państw członkowskich-założycieli ONZ oraz zapisach wspomnianej Deklaracji o Suwerenności z 1990 roku
Akt z 24 sierpnia 1991 roku powoływał się na tysiącletnią tradycję Rusi Kijowskiej, sięgającą chrztu Włodzimierza I Wielkiego w 988 roku. W swoich „Wykładach paryskich” z lutego 1841 roku Adam Mickiewicz przypomniał: „I tym to pamiątkom religijnym, które z nim się zrosły, miasto Kijów zawdzięczało tytuł stolicy Rusi. Lud przywykł uważać je za główne siedlisko swej religii i kiedy Ruś stała się księstwem, wszystkie pragnienia ludu zmierzały do utrzymania, do rozsławienia Kijowa, podobnie jak grób świętego Wojciecha zapewniał przez niejaki czas Gnieznu przewagę polityczną pośród miast polskich”.
Decyzję parlamentu Ukrainy potwierdziło ogólnonarodowe referendum z 1 grudnia 1991 roku, w którym 90,32 proc. obywateli byłej USRR (w tym również zdecydowana większość mieszkańców obwodów charkowskiego, donieckiego, ługańskiego i odeskiego) opowiedziało się za niepodległością.
Rzeczpospolita Polska była pierwszym krajem świata, który uznał niepodległość Ukrainy w dzień po referendum, czyli 2 grudnia 1991 roku. Senat już 27 lipca 1990 roku, kilka dni po pierwszej kijowskiej Deklaracji o Suwerenności podjął uchwałę, w której można było przeczytać: „Polacy wierzą, że niepodległość i wolność Ojczyzny są jednymi z podstawowych wartości i wyrażają całkowite zrozumienie tego przełomowego momentu w historii Ukrainy – sąsiada, z którym chcą żyć i współpracować jak z bliskim narodem na wszystkich płaszczyznach”.
Przeczytaj też: Ukraińskie wojny pamięci
