Zarówno istnienie legalnej opozycji, jak i masowej organizacji podziemnej nie jest na długą metę możliwe w sowieckiej strefie wpływów. Pod okupacją sowiecką prawie cały ciężar przeciwdziałania wpływom komunistycznym spada na czynniki zewnętrzne, znajdujące się poza żelazną kurtyną.
Pełny tekst – w kwartalniku „Więź” lato 2018 (dostępnym także jako e-book).