Koncepcja książki Kim są Polacy zdaje się do cna polska i do cna inteligencka, a przez to może nawet nieco staroświecka. Oto Jerzy Hausner i Adam Michnik zaprosili do swego rodzaju „nocnej rodaków rozmowy” o polskości kilkoro intelektualistów – obok wywiadu z samym Michnikiem znajdziemy w książce teksty Agaty Bielik-Robson, Przemysława Czaplińskiego, bp. Grzegorza Rysia, Janusza Tazbira, Joanny Tokarskiej-Bakir i Adama Zagajewskiego. Wybór ten jest niemal bez wyjątku trafny, a każdy z autorów widzi problem z nieco innej perspektywy. Szkoda jedynie, że w grupie tej zabrakło choć jednej osoby patrzącej na zadany temat z radykalnie odmiennej perspektywy. Jest to szczególnie rażące w kontekście istniejących obecnie podziałów i pęknięć, przywołanych już na pierwszej stronie wstępu (autorstwa Jerzego Sadeckiego), poniekąd jako uzasadnienie potrzeby powstania całego zbioru.
Kwestia polskich podziałów pojawia się zresztą w kilku tekstach, jednak już w otwierającym tom wywiadzie zostaje on słusznie chyba „odczarowany” przez Adama Michnika, który – zapytany o istniejące ponoć obecnie dwie Polski – stwierdza: „Zawsze istniały u nas co najmniej dwa narody: szlachecki i chłopski”. Michnik dostrzega ślady tego podziału trwające do dziś. Podkreśla też, że w sensie kulturowym zwyciężył naród szlachecki. Motyw powraca w tekście Janusza Tazbira, najtrafniej chyba jednak spointowany jest przez Przemysława Czaplińskiego, który stwierdza, że „90 procent społeczeństwa odwołuje się do tradycji nie własnej”, a „tożsamość dziewięciu dziesiątych społeczeństwa plebejskiego została skolonizowana przez mitologię szlachecką”.
To jest fragment artykułu. Pełny tekst – w kwartalniku WIĘŹ Lato 2013 (dostępny także jako e-book).
