Przemówienie odczytane 3 marca br. podczas VI Bliskiego Spotkania Chrześcijan i Żydów w Synagodze Nożyków w Warszawie. Spotkanie było dedykowane abp. Henrykowi J. Muszyńskiemu, prymasowi seniorowi, autorowi książki „Początek wspólnej drogi”.
Był rok 1985. Studiowałem wtedy teologię na Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. Gruchnęła wiadomość, że mój ulubiony profesor – ks. Henryk Muszyński – zostaje biskupem. Trochę tego żałowałem, bo właśnie miał dla nas świetne wykłady o natchnieniu Pisma Świętego.
Szybko jednak przekonałem się, że nie ma czego żałować. Jako biskup – najpierw pomocniczy pelpliński, potem diecezjalny włocławski, następnie metropolita gnieźnieński i prymas Polski – ks. Muszyński na trwałe zapisał się w dziejach Kościoła i Polski.
Książka „Początek wspólnej drogi” jest dokumentacją jednej z najważniejszych aktywności arcybiskupa Muszyńskiego w Episkopacie – rozwijania oficjalnego dialogu katolicko-żydowskiego w latach 1986–1994. Była to działalność w ówczesnej Polsce iście pionierska. Trzeba było borykać się i ze stereotypami, i z uprzedzeniami, i z przekonaniem, że Żydów już właściwie w Polsce nie ma.
Przyglądałem się uważnie tej aktywności jako młody dziennikarz i publicysta. Jeszcze wtedy nie byłem osobiście zaangażowany w dialog chrześcijańsko-żydowski, jedynie się nim interesowałem. Niezmiernie cieszę się zwłaszcza z tego, że wszystkie wydarzenia z lat 80. zostały na łamach tej książki udokumentowane przez ich współtwórcę. Tym samym nie odejdą w zapomnienie, a były to wydarzenia naprawdę wartościowe, niekiedy na skalę europejską czy światową.
Zwraca uwagę w tej książce dyskretny komentarz autora. Wyraźnie abp Muszyński nie chce narzucać nikomu swojego punktu widzenia. Prowadzi czytelnika po ówczesnych wydarzeniach, ujawnia czasem mało znane fakty, opisuje nawet spory wewnątrz Episkopatu, dokumentuje ostre ówczesne kontrowersje katolicko-żydowskie, ale nie narzuca jedynie słusznej wersji spojrzenia na wydarzenia. Dzięki temu „Początek wspólnej drogi” pozostanie dziełem klasycznym, do którego będą musieli odwoływać się wszyscy zabierający głos na ten temat.
Trzeba podkreślić, że działalność abp. Muszyńskiego w Episkopacie znalazła kontynuatorów. Kolejni przewodniczący Komisji ds. Dialogu z Judaizmem – abp Stanisław Gądecki i bp Mieczysław Cisło – prowadzili to dzieło niewątpliwie w tym samym kierunku co ich poprzednik. W drugiej części książki obaj krótko zresztą piszą na ten temat, symbolicznie ukazując ciągłość działań Episkopatu w tej dziedzinie.
Książka „Początek wspólnej drogi” prezentuje także autorskie wypowiedzi i publikacje abp. Muszyńskiego na tematy żydowskie. Przedrukowany jest tu także wywiad, który w 1988 roku przeprowadzałem z nim dla „Więzi”. Rozpocząłem wtedy od pytania o zauważalną wówczas modę na zainteresowanie prasy katolickiej tematami żydowskimi. Dziś czasy trochę się zmieniły, umocniły się inne nurty myślenia w Kościele, w prasie katolickiej inne tematy są modne. Ale tym bardziej w pełni aktualne pozostaje to, o czym wówczas mówił i co niezmiennie powtarza od lat abp Henryk Muszyński: „chrześcijanie i Żydzi mogą się od siebie uczyć głębi i autentyzmu przeżycia religijnego, wierności jedynemu Bogu, żywotności wiary i miłości, gorliwości w badaniu Pisma Świętego, odkrywania właściwego sensu życia i wielu innych rzeczy. […] wiele treści religijnych, jak wiara w jedynego Boga, wierne wypełnienie przykazań miłości stanowią trwałe wartości kultury ludzkiej, których urzeczywistnienie jest wspólnym zobowiązaniem Żydów i chrześcijan wobec współczesnego świata”.
Bliskie Spotkania Chrześcijańsko-Żydowskie odbywają się na przemian w synagodze i w kościele. Dziś wiemy, że nasza przyjaźń jest możliwa dzięki dokonaniom takich pionierów jak abp Henryk Muszyński.
