Zawrotna kariera „ulicy i zagranicy”

Na tyle często piszę tu komentarze po części krytyczne, że sam się zastanawiam, czy to nie jest jakieś „pieniactwo”, no ale nie chcę sobie pójść, bo Więź jest mi bliska, przynajmniej większą część diagnoz podzielam, nawet jeżeli wyciągam różne wnioski. I dlatego ten artykuł też skomentuję dwojako. Zacznę od zgody w najważniejszej kwestii, bo jak wierzę, Kościół, a nie polityka jest dla nas ważniejszy. Jest całkowicie złowróżbnym dla Kościoła znakiem programowanie umysłów niektórych biskupów przez polityków. Wtórność ich kazań jest oczywista i dałaby się prześledzić także na podstawie innych wątków od wielu lat. Niech zajmują się także w stosownej proporcji polityką, skoro lud Boży polityką też żyje, ale niech to będzie coś, czego od nikogo więcej, zwłaszcza polityków nie usłyszymy. Po co ludziom Kościół, który powtarza to, co świat mówi? Taki jest tylko solą zwietrzałą, nie pełni swojej misji, albo co gorzej, ludzie bez niego też będą jakoś żyli i nie odczują braku, gdyby go zabrakło, jak to już się w wielu krajach Zachodu (abp abp Głodź i Jędraszewski zdziwiliby się gdyby im powiedzieć, że jeśli chodzi o pozycję społeczną popychają Kościół polski w stronę francuskiego i innych, ale to właśnie robią opierając się o sukcesy lub porażki bliskich sobie polityków, jak to we Francji drzewiej bywało).

Trudno mi się zgodzić z Autorem w aspekcie politycznym artykułu. Jednak kontekst wypowiedzi Kliszki i obecnych polityków prawicy czyni różnicę i jest niewłaściwe w mojej opinii czynienie tego porównania (owszem, dopuszczalnego w dyskusji publicznej) bez przywołania relatywizujących tamte i współczesne okoliczności, w których padają słowa „ulica i zagranica”. Pomijam inny mandat Z.Kliszki i J.Kaczyńskiego do zabierania głosu w debacie publicznej. Otóż by odwoływanie się do instytucji europejskich przez opozycję było akceptowalne, opozycja musiałaby dowieść, że sama wartości europejskich od siebie wymagała, zwłaszcza gdy rządziła, że nie traktuje ich instrumentalnie. Poniżej dowód

W 2013 roku zarówno prezydent Komorowski, jak i premier Tusk zachęcali obywateli do bojkotu referendum odwoławczego Hanny Gronkiewicz-Waltz w Warszawie. Tymczasem Kodeks Dobrych Praktyk Referendalnych Komisji Weneckiej Rady Europy (nie wiem, czy wszyscy wiedzą, ale analogiczny Kodeks Dobrych Praktyk Wyborczych jest źródłem naszego prawa wyborczego i chyba wszystkich, z wyjątkiem brytyjskiego systemów wyborczych cywilizowanych krajów naszego kontynentu) zakazuje zajmowania stanowiska przez władze centralne w sprawie referendów lokalnych. Czy kogoś to oburzało? Czy wysoka Komisja wydała pomruk niezadowolenia, nawet jeśli nie cała, to jakiś jej „podzespół” zajmujący się głosowaniami powszechnymi? Nic, cisza. Podniosłem ten argument w artykule dla Rzeczpospolitej. Znany konstytucjonalista, ekspert komisji parlamentarnej opracowującej obecną konstytucję, którego nazwiska nie wymienię bo niestety już nie żyje, poświęcił jeden akapit podniesionemu przeze mnie argumentowi, który da się streścić w jednym zdaniu „phi, a cóż to jest Komisja Wenecka? jaka jest ranga jej rekomendacji?”. Cztery lata później cały establishment prawniczy rozdzierał szaty: „Ooo! Komisja Weenecka potępiła PiS. Co za kompromitacja dla Polski!” Ktoś mógłby powiedzieć, że sprawa miała charakter incydentalny. No to szerszy argument – otóż polskie ustawodawstwo dotyczące referendów od początku, czyli blisko 20 lat w poważny sposób narusza ustalenia Komisji Weneckiej ws. referendów. Czy rząd PO/PSL przejął się tym, że Polska została wymieniona przy przeglądzie prawodawstwa jako niespełniająca norm Rady Europy? Psa z kulawą nogą to nie obeszło, „prorządowe” by posłużyć się terminologią Autora, media nie biły na alarm. A precedens był poważny, bowiem w ustawie tak doprecyzowano „szczegóły”, że w miastach powyżej 50 tys. mieszkańców z powodu wyśrubowanych wymagań formalnych nigdy nie odbyło się referendum merytoryczne (nie mylić z odwoławczym) z inicjatywy obywateli. Innymi słowy, ustawą zmieniliście Konstytucję, szanowni obrońcy państwa prawa. I mam podstawy by sądzić, że zrobiliście to świadomie. PiS tylko rozwinął wasze standardy.

W 2014 roku na spotkaniu w Fundacji Batorego podniosłem ten argument stawiając zarzut, że elity traktują wartości europejskie jak pałkę na krnąbrny lud, ale gdy wartości te stawiają wymagania elicie/establishmentowi, są ignorowane. Obecni byli m.in. były prezes TK J.Stępień, senator M.Borowski, red.J.Żakowski i wiele innych sław dziś broniących państwa prawa i wartości europejskich – żaden nie zniżył się do ustosunkowania do postawionego przez „śmieciową” organizację pozarządową problemu, chociaż państwo obywatelskie nie schodzi im z ust. I jak tu mamy nie mieć złośliwej satysfakcji, że PiS ich zmusił do zajęcia się dołami społecznymi realnie? A dziś mam za autentyczne uznać odwoływanie się do zagranicy przez opozycję? Owszem, to nie ta skala co destrukcja Trybunału Konstytucyjnego, ale gdy dzisiejsza opozycja w czerwcu 2015 majstrowała przy Trybunale, co na to powiedziały instytucje europejskie? Przyznały rację półgębkiem dopiero, jak PiS w obronie własnej to podniósł w 2016/7 roku. Nie przyjmuję więc do wiadomości, że negatywną ocenę sloganu „ulica i zagranica” należy przenosić z 1968 roku, bowiem posłowie koła Znak mimo kompromisów, które doprowadziły ich do koncesjonowanych ław poselskich chcieli żyć wartościami, o których pytali w interpelacji, i za to płacili wysoką, osobistą cenę, a tego o obecnej opozycji nie da się powiedzieć. W konsekwencji, negatywna ocena hasła w ustach polityków prawicy (ale tylko w zakresie „zagranicy”, bo jeśli chodzi o „ulicę”, to w obronie prawa do zgromadzeń przed dezawuującymi atakami polityków trzeba być stanowczym) nie może być zrównania etycznie z wypowiedzią Z.Kliszki, a to implicite wynika z artykułu.

Żyjemy w kiepskich czasach, więc muszę niestety wyjaśnić swoje intencje by odeprzeć zarzut „on tak pisze tylko z powodów taktycznych, z pewnością jest krypto-PiSowcem”. Więc dla równowagi by uspokoić podjerzliwość niektórych oskarżę tu PiS o nie dotrzymanie (prawdopodobnie świadome), by trzymać się tematyki referendalnej, zobowiązania wyborczego, w zakresie poszerzenia demokracji bezpośredniej. Pamiętacie państwo kampanię wyborczą do samorządu w 2014 r.? Każdy kandydat PiS musiał podpisać deklarację, gdzie m.in. zobowiązywano się do poszerzania demokracji bezpośredniej. Na inauguracji kampanii w Łodzi na scenie stało kilkuset kandydatów i powiewało kartką z deklaracją do kamer. W programie PiS liberalizacja referendów nadal jest zapisana. Nic nie stało na przeszkodzie by PiS coś zrobił w tej materii. Jak każda partia władzy PiS nie chce referendów gdy zaczyna rządzić, bo to byłoby dzieleniem się władzą. I nie jest tu jaskółką referendum konstytucyjne, którego chce prezydent Duda. Zrób coś prezydencie dla liberalizacji referendów lokalnych, z czego nie będziesz miał osobistego pożytku, a uwierzę w Twoje intencje. Bo referenda krajowe bardzo często mają na celu wyłudzenie poparcia skołowanych, niedojrzałych jeszcze przy podejmowaniu lokalnych decyzji obywateli w jakichś innych rozgrywkach, w tym przypadku jak podejrzewam w rozgrywce z J.Kaczyńskim. Mnie to nie interesuje. I jedyne, co łagodzi moją ocenę prezydenta Dudy, to że daleko mu w tym instrumentalnym traktowaniu wartości obywatelskich do tego, co zrobił prezydent Komorowski z referendum ogłoszonym między pierwszą a drugą turą wyborów prezydenckich. Zapraszanie tego polityka do mediów by bronił państwa obywatelskiego jest dla mnie potwierdzeniem niskich standardów mediów, by znowu posłużyć się terminologią Autora, „antyrządowych” (ale jego ocena też nie jest czarno-biała; ja pamiętam mu to, że to on wymusił na rządzie PO/PSL kilka regulacji prorodzinnych, zwłaszcza na rzecz rodzin wielodzietnych – PiS zrobił tu 10 kroków do przodu, ale na niewielką skalę zaczęło się wcześniej dzięki prezydentowi Komorowskiemu, trochę min.Kosiniak-Kamyszowi).

Przepraszam za dłuższy komentarz niż artykuł, ale przy dzisiejszym stopniu nieufności bez poczynienia dygresji i zastrzeżeń istnieje obawa przed byciem zapisanym do jakiejś partii. A tu jeszcze jedna dygresja polityczna. O ile żadna ze stron nie odniesie miażdżącej przewagi, wcześniej czy później ktoś będzie musiał posklejać to rozbite naczynie. Będzie musiało tu być minimum dobrej woli obu stron, ale bez katalizatora się nie obejdzie – tak jak przy Okrągłym Stole był nim Kościół. Jedna strona będzie żądać przywrócenia państwa prawa, druga zażąda gwarancji, że państwo prawa nie może być przykrywką do powrotu ancien régime. Biskupi, których Autor wymienił nie będą bez naprawienia błędów wiarygodni. Mam wątpliwości, czy Kościół w obecnym kształcie będzie jako taki patron porozumienia wiarygodny dla szerokiej opozycji, bowiem należy się spodziewać dużego stopnia antyklerykalizmu tej strony. Warunki dialogu mogłyby być wypracowywane i dalej dojrzewać w Kościele otwartym by być potem ofiarowane społeczeństwu i obu stronom. Ale warunkiem zaistnienia takich warunków jest wstrzemięźliwość w ocenach i ważenie różnych racji, nie deklarowanie się ostateczne po żaden ze stron, a przynajmniej unikanie ocen etycznych. Ten artykuł nie spełnia tego kryterium. Rozumiem, że dla Autora działania PiS tak bardzo naruszyły zasady współżycia społecznego, które znał z przed 2015 roku, że powstrzymanie się od ocen etycznych byłoby uwikłaniem w kłamstwo. Mam inne zdanie, bo stare zasady, a przynajmniej ich praktykowanie dla mnie były nieetyczne. Ale brak mi argumentów, by być tu „ostatecznie” przekonującym, bo to wynika z naszych osobistych uwarunkowań. I pozostaje tylko westchnąć i pozostać w szacunku dla drugiej strony, jej i moich ograniczeń. Ale w końcu w najważniejszym punkcie, jakim jest zmartwienie o programowanie kazań przez polityków to się zgadzamy. No i w obronie praw „ulicy”, nawet do występowania w niekoniecznie słusznej sprawie.