Ocena prawna działalności Lecha Wałęsy. Dokument MSW z 1983 r.

„L. Wałęsa w ostatnim okresie systematycznie podejmuje działania godzące w porządek prawny PRL” – czytamy w tajnej ocenie prawnej, sporządzonej dla gen. Wojciecha Jaruzelskiego w MSW w 1983 roku.

Publikujemy dokument MSW z 1983 r., znajdujący się w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej pod sygnaturą IPN BU 01092/1, mikrofilm 7596/3, mikrofisza 147. Wybrał Andrzej Friszke. Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” nr 3/2017. Komentarz Andrzeja Friszkego: „Lech Wałęsa pod sąd?”.  

Warszawa, dn. 18.08.1983 r.

POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA
MINISTERSTWO SPRAW WEWNĘTRZNYCH
podsekretarz stanu

Nr J‑00759/83

I SEKRETARZ KC PZPR
PREZES RADY MINISTRÓW PRL
Tow. gen. armii Wojciech JARUZELSKI

Melduję, że prowadzone wspólnie przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Prokuraturę Generalną ustalenia wskazują na możliwość wszczęcia śledztwa przeciwko Lechowi Wałęsie, pod zarzutem nawoływania do niepokoju publicznego (art. 282a § 1 kk) i brania udziału w związku, który uległ rozwiązaniu (art. 278 § 1 kk). W załączeniu uprzejmie przedkładam notatkę Prokuratury Generalnej z trzema propozycjami: 1. wszczęcia śledztwa i przedstawienia L. Wałęsie zarzutu. Postępowanie to prowadziłby Wydział Śledczy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Gdańsku, pod nadzorom tamtejszej Prokuratury Rejonowej; 2. opublikowania przed 22 sierpnia 1983 r. komunikatu Prokura tury Wojewódzkiej w Gdańsku, informującego o wszczęciu śledztwa przeciwko L. Wałęsie; 3. ewentualnego zastosowania wobec L. Wałęsy tymczasowego aresztowania po 31 sierpnia 1983 roku.

Gen. bryg. Władysław POŻOGA
Warszawa, dnia sierpnia 1983 r.

TAJNE

Egz. Nr_

OCENA PRAWNA działalności Lecha Wałęsy po wejściu w życie ustawy o amnestii

L. Wałęsa – przewodniczący Komisji Krajowej b. NSZZ „Solidarność” w ostatnim okresie systematycznie podejmuje działania godzące w porządek prawny PRL. Między innymi: – udzielił korespondentom zachodnim wywiadów,  – złożył oświadczenie w związku z rocznicą podpisania porozumień sierpniowych,  – odbył spotkanie z działaczem antypaństwowego związku pn. „Konfederacja Polski Niepodległej”,  – identyfikował się poprzez publiczne oświadczenie złożone w dniu 15 sierpnia 1983 r. w Gdańsku podczas nielegalnego zgromadzenia, z odezwą sygnowaną przez Tajną Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej. Oświadczenia i wywiady L. Wałęsy zawierały fałszywe wiadomości o sytuacji społeczno‑politycznej w Polsce i postępującym procesie normalizacji po zniesieniu stanu wojennego. Jego wypowiedzi wykorzystywane były przez zachodnie ośrodki propagandowe do prezentowania negatywnych komentarzy o aktualnej sytuacji społeczno‑politycznej w Polsce. W analizie działalności L. Wałęsy występują również elementy nawoływania do podejmowania różnorodnych działań w ramach b. NSZZ „Solidarność”, w tym w strukturach podziemnych. Świadczą o tym następujące przykłady:

1) Dnia 1 sierpnia 1983 r. L. Wałęsa udzielił wywiadu przedstawicielowi amerykańskiej sieci telewizyjnej ABC (wywiad ten omówiono także w „Głosie Ameryki”). W prezentowanej wypowiedzi L. Wałęsa oświadczył m.in., że za mierza zorganizować spotkanie przywódców podziemnej „Solidarności” oraz że sytuacja w kraju po zniesieniu stanu wojennego będzie dla społeczeństwa gorsza niż w czasie jego trwania;

2) Dnia 4 sierpnia 1983 r. L. Wałęsa w związku ze zbliżającą się 3. rocznicą podpisania porozumień sierpniowych sygnował swoim nazwiskiem oświadczenie, w którym stwierdził, że nadzieję na realizację porozumienia narodowego przekreśliły uchwalone przez Sejm PRL ustawy o urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych, o szczególnej regulacji prawnej w okresie przezwyciężania kryzysu społeczno‑ekonomicznego i o amnestii. Ustawy te, według słów L. Wałęsy: „stanowią cofnięcie się w zakresie swobód obywatelskich nie tylko poza rok 1980, ale nawet poza rok 1956”. Żądał on przywrócenia pluralizmu związkowego oraz wzywał sygnatariuszy porozumień do „przeanalizowania ich treści i stwierdzenia, co i ile dotrwało do obecnej chwili”.

Oświadczenie zawiera apel do wszystkich członków b. „Solidarności”, by przekazali swoje żądania „na adres tych, którzy treść naszych porozumień gwarantowali wcielać w życie”. Tekst tego oświadczenia został rozpowszechniony i skomentowany przez zachodnie ośrodki propagandowe.

3) Dnia 5 sierpnia 1983 r. „Głos Ameryki” poinformował, że mediolański tygodnik „Gente” opublikował wywiad, jakiego L. Wałęsa udzielił 22 i 23 lipca 1983 r. W wywiadzie tym dyskredytował on organizujące się związki zawodowe, zapowiadając organizowanie nowych, regionalnych struktur związkowych. Poinformował jednocześnie, że pozostaje w kontaktach z podziemiem „Solidarności”. Używał przy tym stwierdzenia, że w Polsce nie ma wolności i demokracji;

4) W ostatnich dniach prasa zachodnia i jej rozgłośnie rozpowszechniały kolejne wypowiedzi L. Wałęsy na temat kierunku działań opozycji w aktualnej sytuacji wewnętrznej PRL. W komunikatach akcentowano spotkanie L. Wałęsy w Gdańsku, które zorganizował ks. Jankowski w dniu 4 sierpnia br. w kościele z grupą amnestionowanych działaczy b. „Solidarności”. Przebieg spotkania był zarejestrowany przez zachodnie ekipy telewizyjne. Korespondenci zachodni eksponowali te fragmenty wypowiedzi L. Wałęsy, które wskazywały na „pogarszającą się sytuację ekonomiczną kraju” oraz podkreślali jego stwierdzenie, że „kiedy masy staną się dostatecznie zdenerwowane, będziemy mogli prowadzić je do zwycięstwa”;

5) Ostatnio L. Wałęsa spotkał się na terenie woj. wrocławskiego z b. przywódcą antypaństwowego związku „KPN” (oddział w Płocku), Janem Chmielewskim, omawiając z nim formy dalszej działalności podziemnej, ze szczególnym uwzględnieniem szans powodzenia akcji protestacyjnych, planowanych na dzień 31 sierpnia br.;

6) W dniach 10 i 12 sierpnia 1983 r. na terenie Stoczni Gdańskiej była rozpowszechniana ulotka („Odezwa Stoczniowców Stoczni Gdańskiej”), sygnowana przez Tajną Komisję Zakładową NSZZ „Solidarność” Stoczni Gdańskiej, w treści której – po napastliwym ataku na partię i rząd – wzywa się władze PRL do podjęcia w terminie do 22 sierpnia 1983 roku negocjacji „z wiarygodnym autorytetem społecznym Lechem Wałęsą”. W przypadku niezrealizowania żądania TKZ ulotka nawołuje społeczeństwo do podjęcia w dniach od 23 do 31 sierpnia br. akcji protestacyjnej. „Odezwę” tę w dniu 14 bm. skomentowały rozgłośnie zachodnie. W dniu 15 sierpnia br. L. Wałęsa, przemawiając na kilkusetosobowym, nielegalnym zgromadzeniu przed Stocznią im. Lenina w Gdańsku, złożył oświadczenie nawiązujące do tej „Odezwy”, stwierdzając, że jest wykonawcą poleceń komisji (TKZ) i w przypadku niepodjęcia w terminie do 22 bm. rozmów „nastąpi kolejny, słuszny protest klasy robotniczej”.

***

Tytułem uzupełnienia należy nadmienić, że zachowanie się L. Wałęsy w okresie poprzedzającym zniesienie stanu wojennego i uchwalenie przez Sejm PRL ustawy o amnestii zawierało również elementy godzące w prestiż naszego państwa a zwłaszcza w jego interesy gospodarcze w układzie stosunków zagranicznych.

W dniu 27 czerwca 1983 r. L. Wałęsa spotkał się w swoim mieszkaniu z obywatelem USA Legent Shriverem – członkiem Senatu USA. Podczas tej rozmowy, przy której był obecny Emil Marcin Orliński – kierownik Oddziału PLL „LOT” w Gdańsku i inne osoby – L. Wałęsa na pytanie Shrivera stwierdził, że „aktualnie nie ma sensu inwestowania w Polsce, gdyż obecny rząd ma charakter przejściowy. System ustrojowy, a co za tym idzie, gospodarczy, jest niewydolny, nieoperatywny oraz niereformowalny i dlatego stan naszej gospodarki nie ulegnie po prawie”. Wypowiadając się na temat reformy gospodarczej, L. Wałęsa stwierdził, że jest ona makijażem i „nie spowoduje uzdrowienia trupa”. Na pytanie, jak oceniłby ewentualne zniesienie restrykcji gospodarczych przez rząd USA – L. Wałęsa opowiedział się nie tylko za ich utrzymaniem, ale nawet za zaostrzeniem, potępiając jakiekolwiek kontakty amerykańskich przemysłowców z polskim przemysłem. Opisane przejawy zachowania się L. Wałęsy, naruszające porządek prawny, zostały udokumentowane.

***

L. Wałęsa, podejmując przedstawione działania, naruszył obowiązujące przepisy prawa, zwłaszcza:  – art. 271 § 2 kk (rozpowszechnianie fałszywych wiadomości za granicą);  –  art. 278 § 1 kk – (udział w związku, którego istnienie, ustrój lub cel ma pozo‑ stać tajemnicą wobec organów państwowych);  – art. 282a § 2 kk (podejmowanie działań mających na celu wywołanie niepokoju publicznego lub rozruchów). Rozważyć też można zastosowanie wobec L. Wałęsy przepisu art. 270 § 1 kk (publiczne lżenie, poniżanie PRL, jej ustroju lub naczelnych organów).

W świetle powyższego należałoby: a) wszcząć postępowanie karne z art. 271 § 1 i 2 kk. Przy zastosowaniu tej kwalifikacji prawnej istniałaby możliwość objęcia postępowaniem różnych przejawów działalności L. Wałęsy, podejmowanej przez ww. po wejściu w życie ustawy o amnestii; b) przedstawić L. Wałęsie zarzut popełnienia przestępstwa z art. 271 § 1 i 2 kk, 278 § 1 kk i 282a kk. c) rozważyć możliwość zastosowania wobec L. Wałęsy środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania lub dozoru MO.

W sprawie tej śledztwo winien prowadzić Wydział Śledczy Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Gdańsku, pod nadzorem tamtejszej Prokuratury Wojewódzkiej.

Opracowano w Biurze Śledczym MSW

Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” nr 3/2017.