„Jeżeli ogłosimy śmiałe plany reform politycznych, to należy dążyć do przyciągnięcia części opozycji do udziału w grze, którą zainicjujemy” – przekonywali we wrześniu 1987 r. Stanisław Ciosek, Jerzy Urban i gen. Władysław Pożoga.
Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” zima 2025, w dziale „Historia”. W wolnym dostępie można przeczytać jedynie jego fragment. W całości jest otwarty tylko dla prenumeratorów naszego pisma i osób z wykupionym pakietem cyfrowym. Subskrypcję można kupić TUTAJ.
O wydarzeniach poprzedzających rozmowy Okrągłego Stołu w 1989 r. napisano już wiele. Wciąż jednak można natrafić na materiały pozwalające lepiej opisać drogę do wielkiej zmiany. Pomocna tu jest także dokumentacja pochodząca z akt Służby Bezpieczeństwa, m.in. z podsłuchów zainstalowanych u Jacka Kuronia i Bronisława Geremka.
Dzięki nowym badaniom coraz wyraźniej widać, że PZPR poszukiwała rozwiązań alternatywnych dla późniejszego Okrągłego Stołu, np. poprzez próby tworzenia konkurencyjnych wobec „Solidarności” partnerów społecznych. Na każdym z etapów nic nie było przesądzone, dalsza ewolucja polityczna Polski mogła pójść inaczej.
Kompromis – przez wyrachowanie
Po stronie „Solidarności” idea rozmów z władzą pojawiła się w roku 1985 – niezależnie od siebie – w raporcie Polska 5 lat po Sierpniu i w książce Adama Michnika Takie czasy… rzecz o kompromisie, pisanej w gdańskim więzieniu, opublikowanej w podziemiu i na emigracji.
Otoczenie Jaruzelskiego dążyło do zmian, które utrzymają istotę systemu i przywództwo generała, a zarazem rozproszą i zneutralizują ludzi „Solidarności”
Wspomniany raport to diagnoza sytuacji politycznej, prawnej, społecznej, ekonomicznej i kulturowej w Polsce, przygotowana przez doradców Lecha Wałęsy skupionych wokół Bronisława Geremka i Tadeusza Mazowieckiego. Organizatorami pracy nad raportem, trwającej wiele miesięcy w latach 1984 i 1985 byli Bronisław Geremek i Andrzej Wielowieyski. Publikacja ukazała się z przedmową podpisaną przez Lecha Wałęsę.
Zakończenie raportu miało charakter politycznego podsumowania, było niepodpisane, a wyszło spod piór Geremka i Mazowieckiego. Podkreślano w nim, że Sierpień 1980 r. to próg, „poniżej którego aspiracje społeczne milionów ludzi pracy i poczucie praw obywatelskich zredukować się nie dają”. Ale Sierpień to też „droga porozumienia, umowy społecznej, a nie droga przemocy”. Twierdzili, że władza musi wyjść naprzeciw aspiracjom do obywatelskiej podmiotowości. Społeczeństwo ma zaś świadomość, że nie może uzyskać wszystkiego, do czego ma naturalne prawa, musi akceptować rozwiązania ograniczone, szukać mądrego kompromisu1.
Wykup prenumeratę „Więzi”
i czytaj bez ograniczeń
Pakiet Druk+Cyfra
-
- 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
z bezpłatną dostawą w Polsce - 4 numery „Więzi” w formatach epub, mobi, pdf (do pobrania w trakcie trwania prenumeraty)
- Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl na 365 dni (od momentu zakupu)
- 4 drukowane numery kwartalnika „Więź”
Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.
Jeśli mieszkasz za granicą Polski, napisz do nas: prenumerata@wiez.pl.
Od nowego roku cena prenumeraty wzrośnie do 139,32 zł
Pakiet cyfrowy
- Pełny dostęp online do artykułów kwartalnika i treści portalu Więź.pl (od momentu zakupu) przez 90 lub 365 dni
- Kwartalnik „Więź” w formatach epub, mobi, pdf przez kwartał lub rok (do pobrania
w trakcie trwania prenumeraty)
Wesprzyj dodatkowo „Więź” – wybierz prenumeratę sponsorską.
Ceny pakietów cyfrowych w 2026 r. bez zmian.
Tekst ukazał się w kwartalniku „Więź” zima 2025 w dziale „Historia”.
Przeczytaj także
