„Rzeczpospolita” opisała „kościelne peregrynacje seksualnego drapieżcy”. Kurie proszą, by zgłaszali się skrzywdzeni

Byłoby bardzo dobrze, gdyby teraz przystąpiła do dzieła krakowska kuria. Brakuje informacji na temat roli ówczesnego ordynariusza, kard. Karola Wojtyły, w procesie decyzyjnym. A to przecież najbardziej dziś interesuje opinię publiczną – mówi o. Adam Żak, koordynator episkopatu ds. ochrony dzieci i młodzieży.

W najnowszym „Plusie Minusie”, weekendowym dodatku do „Rzeczpospolitej”, ukazał się tekst Tomasza Krzyżaka i Piotra Litki „Kościelne peregrynacje seksualnego drapieżcy”. Autorzy opisują w nim historię ks. Eugeniusza Surgenta, który na przestrzeni lat krzywdził małoletnich chłopców (zmarł w 2008 roku). Formalnie był on wyświęcony na kapłana archidiecezji lubaczowskiej, pracował jednak początkowo w archidiecezji krakowskiej, następnie w diecezjach koszalińsko-kołobrzeskiej i pelplińskiej.

Redaktorzy rekonstruują przebieg wydarzeń: w 1971 roku ks. Surgent zostaje wikariuszem Milówki, ale zamieszkuje we wsi Sól-Kiczora. Po dwóch latach „do dyrektora miejscowej szkoły podstawowej zaczęły dochodzić sygnały, że ksiądz dobiera się do chłopców”. Władze zatrzymują księdza w sierpniu 1973 roku. Na pierwszym przesłuchaniu duchowny przyznaje, że lubiąc dzieci, „spoufalał się z nimi”. Prosi o wyrozumiałość, stwierdzając, że robił to w „chwilach zapomnienia”. W sumie przyznaje się do wykorzystania 12 chłopców, sześciu z nich nie miało ukończonych 15 lat. W grudniu sąd w Żywcu wydaje wyrok: trzy lata bezwzględnego więzienia.

Kuria krakowska reaguje latem tamtego roku. Zdaniem Krzyżaka i Litki „trudno w  działaniach krakowskich hierarchów dopatrzyć się zaniechań czy poważniejszych błędów. Po otrzymaniu wiadomości o tym, że duchowny wykorzystał dzieci, wezwano go do kurii. Bp Jan Pietraszko nie uwierzył w jego zapewnienia o niewinności. Początkowo wydał zgodę na urlop, acz nie można wykluczyć, że za słowem «urlop» kryło się czasowe zawieszenie. Potem zaś – po ponownej rozmowie księdza z bp. Pietraszką oraz kard. Wojtyłą – nastąpiło błyskawiczne zwolnienie z pracy w diecezji oraz zakaz pojawiania się w Kiczorze”. Jak przypominają autorzy, „obowiązujący wówczas Kodeks Prawa Kanonicznego dopuszczał wstrzymanie się od nałożenia kary kościelnej w sytuacji, gdy winnego dostatecznie ukarała już władza świecka lub prawdopodobne było, że to uczyni”.

Krzyżak i Litka zwracają uwagę, że Surgent kłamał podczas przesłuchania w prokuraturze w 1973 roku, zapewniając, że nigdy wcześniej nie wykorzystał małoletnich. Opowiedział bowiem współosadzonemu, że podobnych czynów dokonał w innych parafiach: w Żywcu, Wieliczce, na krakowskim Salwatorze, w Lachowicach i w Lipnicy Wielkiej. Autorzy piszą, że kuria musiała wiedzieć o sprawie na Salwatorze: krakowskich biskupów powiadomiła matka skrzywdzonego, a oni zgłosili to przełożonemu księdza, czyli biskupowi Janowi Nowickiemu, ordynariuszowi archidiecezji lubaczowskiej. „Ten zaś skarcił duchownego listownie – taką formę dopuszczał ówczesny KPK – i odstąpił od wymierzenia innej kary”.

Według relacji więźnia Surgent zamierzał wysłać list do biskupa – Pietraszki lub Wojtyły – z przeprosinami, że „ponownie popadł w kolizję z prawem”. Wynika z tego – czytamy w artykule – że „pod koniec lat 60. kościelni zwierzchnicy uwierzyli w zapewnienia ks. Surgenta o poprawie i postanowili dać mu szansę. W czerwcu 1971 r. skierowano go do pracy w Kiczorze, co okazało się brzemienne w skutkach”.

Służba Bezpieczeństwa również wiedziała o czynach duchownego już od 1969 roku, zamiast jednak go ukarać, postanowiła wykorzystać te informacje do zwerbowania go na tajnego współpracownika SB. Uznano, że Surgent swoim postępowaniem „może przynieść więcej szkód dla kleru”.

Po wyjściu z więzienia w 1974 roku – na mocy amnestii – ślad po księdzu się urywa, odnajduje się dopiero w spisie z 1980 roku jako wikary w jednej z parafii diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, według ustaleń autorów tekstu pracował tam od 1978 roku. W ich ocenie „decyzja o pozwoleniu Surgentowi na pracę w innej diecezji zapadła poza kard. Wojtyłą, a musieli ją podjąć wspólnie bp Marian Rechowicz (od 1974 r. administrator archidiecezji w Lubaczowie) oraz bp Ignacy Jeż – od 1972 r. ordynariusz koszalińsko-kołobrzeski. Ten pierwszy musiał wydać zgodę na to, by podlegający mu duchowny przeszedł oficjalnie do innej diecezji (tzw. ekskardynacja), ten drugi musiał zaś zgodzić się na przyjęcie księdza”.

Surgent również na terenie nowej diecezji wykorzystywał dzieci. Później pracował jeszcze – po podziale administracyjnym – w diecezji pelpińskiej. Czy tutaj też wykorzystywał seksualnie małoletnich? Rzecznik diecezji, ks. Ireneusz Smagliński, zapewnia „Rzeczpospolitą”, że do tamtejszej kurii nie wpłynęły żadne skargi „na przekraczanie przez niego granic intymności osób małoletnich”.

Wczoraj w parafiach diecezji bielsko-żywieckiej (kiedyś należały do archidiecezji krakowskiej), koszalińsko-kołobrzeskiej oraz pelplińskiej, w których pracował ks. Surgent, zostały odczytane komunikaty z prośbą o kontakt osób, które zostały przez niego skrzywdzone lub mają na ten temat wiedzę.

– Ogrom krzywdy wyrządzonej przez ks. Eugeniusza Surgenta szokuje i przeraża, ale tym bardziej w tym momencie powinniśmy myśleć o osobach skrzywdzonych. Sprawca już nie żyje, nie można przeprowadzić procesu karnego, ale pokrzywdzeni przez niego do dziś noszą w sobie bolesne skutki jego przestępstw. Należy im pomóc. Dlatego ważna jest inicjatywa diecezji, na terenie których duchowny przed laty pracował i odczytanie w parafiach, w których posługiwał ks. Surgent komunikatów skierowanych do skrzywdzonych – mówi Katolickiej Agencji Informacyjnej ks. Piotr Studnicki, kierownik Biura Delegata Konferencji Episkopatu Polski ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Osobami odpowiedzialnymi za przyjęcie skrzywdzonych są diecezjalni delegaci ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Dzień wcześniej głos zabrał o. Adam Żak, koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży oraz dyrektor Centrum Ochrony Dziecka. – Byłoby bardzo dobrze, aby teraz – po tym podziwu godnym wysiłku ustaleń autorów tekstu – przystąpiła do dzieła krakowska kuria, umożliwiając uzyskanie odpowiedzi na nasuwające się pytania – powiedział w komentarzu dla KAI.

– Na podstawie dostępnych dokumentów, które były publikowane, trudno ustalić mechanizm decyzji podjętych w Krakowie. Mamy sądowe zeznania osób pokrzywdzonych, wiedzę o granicach kompetencji ówczesnego ordynariusza krakowskiego, o decyzji biskupa Jana Pietraszki, odpowiedzialnego za sprawy personalne w archidiecezji krakowskiej, ale brak jest informacji na temat roli ówczesnego ordynariusza, kard. Karola Wojtyły w procesie decyzyjnym. A to przecież najbardziej dziś interesuje opinię publiczną, bo w jego imieniu były podejmowane decyzje, które – jak się wydaje – były zgodne z wówczas obowiązującym prawem kanonicznym – zaznaczył jezuita.

Przeczytaj też: Jak długo mój Kościół będzie deptany? Przecież to skrzywdzeni są Kościołem

DJ