W ostatnich latach stała się ona twarzą sprawy uchodźców na granicach Polski. Jest obecna równie często na granicy polsko-białoruskiej, jak i granicy polsko-ukraińskiej.
Laudacja ku czci Hanny Machińskiej, laureatki Nagrody im. bp. Tadeusza Pieronka „In veritate”. Machińska otrzymała nagrodę wraz z metropolitą kijowskim Epifaniuszem w piątek, 21 października, w Galerii Sztuki Polskiej XIX w. w Sukiennicach
Wybór pani Hanny Machińskiej na laureatkę Nagrody im. bp. Tadeusza Pieronka odpowiada ideałom, jakim służył patron tej nagrody. Promował je między innymi poprzez coroczne „konferencje europejskie”, które są obecnie kontynuowane przez Fundację im. bp. Tadeusza Pieronka.
In veritate, a więc w prawdzie. Jak wiadomo, różne są prawdy. Sporo wiedzieli o tym Mickiewicz i Tischner. Są takie, które mówi się narodowi, i takie, których nie mówi się nikomu. Co gorsza, nie tylko szczyro prawda panuje między ludźmi, ale zalewa nas także jej przeciwieństwo. Jeśli zabraknie przyzwoitości i prawości, samo trzymanie się prawdy może obrócić się przeciwko prawdzie. Postawa i dokonania dr. Hanny Machińskiej świadczą, że możliwa jest spójność pomiędzy logosem prawdy a etosem prawdy. Otrzymuje ona dziś nagrodę za wybitne postawy i osiągnięcia w łączeniu wartości chrześcijańskich i europejskich.
Biografia laureatki ukazuje konsekwentne przenikanie się poważnej refleksji teoretycznej z głębokim zaangażowaniem praktycznym. Od ukończenia studiów prawniczych na Uniwersytecie Warszawskim w 1973 roku pracuje w tej uczelni na Wydziale Prawa i Administracji. Jej byli studenci, obecnie wybitni prawnicy, do dziś wspominają jej wyjątkowe zacięcie dydaktyczne. Obecnie pracuje na stanowisku docenta tego samego wydziału, kształtując kulturę prawniczą kolejnych pokoleń studentów, do litery prawa wnosi ducha swego bogatego doświadczenia. Ponadto w latach 1991-2002 pracowała w Centrum Europejskim UW.
Zakończona sukcesem akcesja Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej wymagała intensywnej pracy ekspertów. Wkład Hanny Machińskiej na tym polu jest znaczący. W latach 2002-2004 była ekspertką w Urzędzie Komitetu Integracji Europejskiej. Była członkinią Rady ds. Edukacji przy Ministrze Edukacji w roku 2003. W trakcie integracji Polski z Unią spełniała dalej rolę eksperta w instytucjach rządowych; w latach 2008-2010 była ekspertką w Komitecie Doradczym ds. Prawa Europejskiego przy Ministrze Sprawiedliwości, w latach 2011-2016 członkinią Doradczego Komitetu Prawnego przy Ministrze Spraw Zagranicznych.
Warto zauważyć, że Hanna Machińska aktywnie uczestniczyła w propagowaniu prawa europejskiego w Polsce i jednocześnie sama pogłębiała jego znajomość. W latach 1991-2017 organizowała szkolenia sędziów i prokuratorów w zakresie stosowania Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, w latach 2000-2006 zajmowała się organizacją polsko-holenderskich studiów podyplomowych dla administracji publicznej w zakresie prawa europejskiego.
Swoje kompetencje szlifowała natomiast na stażach naukowo-badawczych w Komisji Europejskiej, Instytucie Prawa Porównawczego w Lozannie, na uniwersytetach w Maastricht, Aarhus i Florencji.
Opublikowała szereg prac naukowych dotyczących problematyki praw człowieka, m.in. „Aksjologia w Unii Europejskiej a Europejska Konwencja Praw Człowieka”, „Ochrona praw podstawowych w Unii Europejskiej”, „Idea Europy” (red.), „Niepełnosprawni na rynku pracy”. Pełne pasji zaangażowanie pani Hanny Machińskiej w dziedzinie szerzenia i obrony europejskich standardów praw człowieka opiera się na jej rzetelnych studiach w tej dziedzinie, samodzielnych badaniach oraz szerokich kontaktach z intelektualnymi środowiskami w wielu krajach Europy.
Tak rozległe i ugruntowane kompetencje pozwoliły jej pełnić funkcje kierownicze. W latach 1992-2010 była redaktorką naczelną „Biuletynu Biura Rady Europy”, w latach 2002-2010 dyrektorką Biura Informacji Rady Europy”, a potem w latach 2011-2017 dyrektorką Biura Rady Europy. Od 2017 roku jest zastępczynią Rzecznika Praw Obywatelskich, pracowała na tym stanowisku w czasie kadencji profesora Adama Bodnara, a obecnie od 2021 roku kontynuuje swą pracę zastępczyni RPO w zespole kierowanym przez profesora Marcina Wiącka.
Laureatka z chirurgiczną precyzją przeciwstawia się dyskryminacji, nietolerancji, nacjonalizmowi i ksenofobii. Prawa człowieka uważa za niezbywalne, nadrzędne wobec polityki, obyczaju i jakichkolwiek partykularnych interesów. Wypływają one bowiem z godności osoby ludzkiej, rozpoznawalnej zarówno przez chrześcijan na gruncie wiary i rozumu, jak i przez ludzi o laickich rodowodach ideowych na gruncie samego rozumu. Prawa człowieka definiują Europę, odzwierciedlają wartości, które – wypływając z różnych źródeł – ukształtowały tożsamość europejską.
Niestety, ani świadomość tych praw, ani ich praktyczne respektowanie, nie zawsze są udziałem wszystkich Europejczyków. Dzieje humanizmu w naszym kręgu cywilizacyjnym są naznaczone wzlotami i regresami, porywami i pęknięciami. Hanna Machińska swą refleksją, postawą i aktywnością ukazuje drogi wyjścia z kryzysów spowodowanych lekceważeniem i gwałceniem praw człowieka.
W ostatnich latach stała się ona twarzą sprawy uchodźców na granicach Polski. Jest obecna równie często na granicy polsko-białoruskiej, jak i granicy polsko-ukraińskiej. Poprzez media apeluje o humanitarne traktowanie wszystkich uchodźców. Przeciwstawia się dzieleniu migrantów i uchodźców na lepszych i gorszych, bliskich i dalekich, bezpiecznych i groźnych. Konsekwentnie przypomina, że każdy człowiek w sytuacji zagrożenia ma prawo szukać bezpiecznego życia poza swym krajem, oraz że międzynarodowe konwencje, których Polska jest sygnatariuszem, zobowiązują bezwzględnie władze i służby naszego kraju do wdrożenia procedury złożenia wniosku azylowego.
Ma oczy i serce otwarte na ludzkie dramaty uchodźców. Wrażliwość i stanowczość są wyróżnikami stylu, w jakim dr Hanna Machińska pełni swą misję rzeczniczki praw obywatelskich wobec migrantów. Reaguje na każdy przejaw znieczulenia.
Nie milczy, gdy w bagnach Podlasia topią się ludzie szukający wolności. Nie milczy, gdy w jesiennym czy zimowym chłodzie lasu uciekające kobiety rodzą dzieci. Nie milczy, gdy pogranicznicy lub żołnierze zawracają uchodźców za granicę, zanim ci zdążą wystąpić z wnioskiem azylowym. Z głęboką znajomością prawa europejskiego wykazuje, że push back jest bezprawiem.
Od pierwszego dnia rosyjskiej agresji na Ukrainę angażuje swój urząd w pomoc dla milionów uchodźców wojennych. Nie ogranicza się do roli obserwatorki, udziela porad, a w trudnych sytuacjach również interweniuje.
Laureatka stara się zawsze odpowiadać praktycznie na potrzeby, rozumie, że prawa człowieka nie są wyłącznie piękną ideą, mają one nie tylko sens teoretyczny. Teoria i praktyka w dziedzinie praw człowieka w rozumieniu Hanny Machińskiej powinny iść nierozdzielnie w parze. Nie jest przypadkiem, że zajmuje się ona najsłabszymi: ludźmi uważanymi za nielegalnych emigrantów, wykluczonymi, instrumentalizowanymi, niepełnosprawnymi, jakże często chorymi z osamotnienia. Prawa człowieka przysługują każdej osobie ludzkiej, każdej kobiecie, każdemu mężczyźnie, każdemu dziecku, ale rzecznicy tych praw powinni zwracać szczególną uwagę na najsłabszych spośród nas. Stosunek do nich jest bowiem sprawdzianem powagi i autentyczności zaangażowania na rzecz kultury praw człowieka.
Hanna Machińska jest szczerą polską patriotką. Jej postawa pomaga nam lepiej zrozumieć, jak powinien wyglądać nowoczesny patriotyzm. Należy do grona tych prawników w Polsce, którzy kształtują patriotyzm obywatelski. Na treści polskiego patriotyzmu od epoki romantyzmu wpływali zasadniczo poeci i duchowni, przyświecała im idea narodu. Ten typ patriotyzmu sprawdzał się w momentach zagrożenia biologicznego i kulturowego bytu narodu. Ale już Norwid dostrzegał, że jest on ciasnym patriotyzmem, ograniczającym się do emocji i sztandarów. Wypominał, że staliśmy się pierwszym na świecie narodem, a żadnym – jak pisał – społeczeństwem.
Możliwa jest synteza patriotyzmu narodowego i obywatelskiego. Należy podkreślić, że patriotyzm obywatelski wyznacza kryteria dla patriotyzmu narodowego. Jest on spójny z wartościami chrześcijańskimi, nikogo nie wyklucza ze wspólnoty państwowej. Działalność dr. Hanny Machińskiej daje nam wszystkim światło i nadzieję na konieczną naprawę i uszlachetnienie naszej Rzeczypospolitej.
Przeczytaj także: Wieża Babel, czyli krytyka totalitaryzmu
