Główne teorie spiskowe w Polsce? „Sprawcą całego zła jest Tusk” i „sprawcą całego zła jest Kaczyński”

Zwolennicy jednej teorii uważają zwolenników drugiej za powodowanych głębokim irracjonalizmem, głupotą oraz złą wolą „wyznawców teorii spiskowych”, swoją zaś teorię uważają za jak najbardziej racjonalny i uzasadniony pogląd, a siebie za ludzi myślących, porządnych i szlachetnych – i na odwrót.

Istnieją w Polsce dwie cieszące się ogromną wprost popularnością teorie spiskowe. Jest to popularność tak ogromna, że zostawiają one daleko w tyle opowieści o Nowym Porządku Światowym, dążących do jego zaprowadzenia Iluminatach, o reptiliańskich rodach przybyłych z kosmosu już nawet nie wspominając.

W odróżnieniu od wszystkich bodaj innych konspiracyjnych narracji – te dwie polskie teorie spiskowe nie funkcjonują na marginesie debaty publicznej, lecz przeciwnie, płyną w jej głównym nurcie. Czy raczej nurtach – są to bowiem teorie wobec siebie stanowczo konkurencyjne, ich wyznawcy i wyznawczynie natomiast pozostają w stosunkach radykalnie nieprzyjaznych.

Przejawia się to między innymi w tym, że zwolennicy jednej teorii uważają zwolenników drugiej za powodowanych głębokim irracjonalizmem, głupotą oraz złą wolą „wyznawców teorii spiskowych”, swoją zaś teorię uważają za jak najbardziej racjonalny i uzasadniony pogląd, a siebie za ludzi myślących, porządnych i szlachetnych – i na odwrót.

Możliwe staje się dworowanie sobie z kogoś, kto widzi źródła wszelkiego zła w Jarosławie Kaczyńskim oraz – jednocześnie – bardzo poważne i zaangażowane perswadowanie, że źródłem wszelkiego zła jest tak naprawdę Donald Tusk. I odwrotnie

Tomasz Stawiszyński

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Słowem, każda ze stron sądzi, że jej teoria spiskowa nie jest żadną „teorią spiskową”, lecz szczerą prawdą – co zresztą jest dla tego niezwykle interesującego zjawiska bardzo charakterystyczne. Na tym właśnie polega jego istota – „teoria spiskowa”, „myślenie spiskowe” to określenia, które zawsze formułuje się z zewnątrz danego systemu przekonań. Pozostając w jego wnętrzu – powtarzam: na tym właśnie polega istota sprawy – ma się nieustępliwe wrażenie, że rozpoznało się po prostu jakieś dla innych niewidoczne mechanizmy działające w świecie, nie zaś, że się uległo działaniu niebywale wprost uwodzicielskiej pojęciowej maszynerii.

I tak, wedle pierwszej polskiej teorii spiskowej, sprawcą całego zła, które w Polsce się wydarzało i wydarza, mrocznym demiurgiem stojącym za każdym kryzysem, każdą porażką, w ogóle każdą bez mała niedogodnością spotykającą polskie społeczeństwo oraz polskie państwo, swoistym polskim Lordem Vaderem działającym chytrze i w porozumieniu z wrogimi Polsce siłami, podwójnym agentem prowadzonym od lat na pasku przez Putina, jest Donald Tusk. To on odpowiada za Smoleńsk, to on odpowiada za wysoką inflacją, to on również – jakżeby inaczej – odpowiada za napaść Putina na Ukrainę, on to bowiem Putinowi przez lata do tej napaści usłużnie torował drogę.

W myśl drugiej teorii spiskowej sprawcą całego zła, które w Polsce się wydarzało i wydarza, mrocznym demiurgiem stojącym za każdym kryzysem, każdą porażką, w ogóle każdą bez mała niedogodnością spotykającą polskie społeczeństwo oraz polskie państwo, swoistym polskim Lordem Vaderem działającym chytrze i w porozumieniu z wrogimi Polsce siłami, podwójnym agentem prowadzonym od lat na pasku przez Putina, jest Jarosław Kaczyński. To on odpowiada za Smoleńsk, to on odpowiada za wysoką inflację, to on również – jakżeby inaczej – odpowiada za napaść Putina na Ukrainę, on to bowiem Putinowi przez lata do tej napaści usłużnie torował drogę.

Zwolennicy i zwolenniczki obu tych teorii, jak już powiedziałem, wzajemnie uznają swoje teorie za bzdurne fantazmaty. Na porządku dziennym – w mediach społecznościowych i nie tylko – jest rytualne wyśmiewanie strony przeciwnej, piętnowanie paranoidalnego charakteru jej przekonań, wypominanie, że „wszystko kojarzy się im z jednym”, żartowanie w stylu „za co jeszcze go obciążą odpowiedzialnością, może także za złą pogodę i klęski żywiołowe?”. A następnie – jak gdyby nigdy nic, zupełnie na poważnie, często z wielkim emocjonalnym zaangażowaniem – prezentowanie opowieści o strukturze identycznej z tą, którą przed chwilą poddało się skrupulatnej dekonstrukcji, tyle że ze zmienionym głównym czarnym charakterem.

Wygląda to tak, jak gdyby pewne reguły i standardy na co dzień uznawane i stosowane przez zwolenników obu tych teorii, w odniesieniu do ich własnej teorii nagle całkowicie się wyłączały. Możliwe staje się zatem dworowanie sobie z kogoś, kto widzi źródła wszelkiego zła w Jarosławie Kaczyńskim oraz – jednocześnie – bardzo poważne i zaangażowane perswadowanie, że źródłem wszelkiego zła jest tak naprawdę Donald Tusk. I odwrotnie – można równolegle obciążać odpowiedzialnością za wszystko Jarosława Kaczyńskiego, a zarazem naśmiewać się z kogoś, kto obciąża odpowiedzialnością za wszystko Tuska. (…)

Wyrazistym eksponentem pierwszej teorii – o demiurgicznej i ciemnej roli Tuska – stał się ostatnimi czasy poseł Solidarnej Polski Janusz Kowalski. Eksponentem drugiej, przyznam, w wariancie radykalniejszym i zdecydowanie bardziej absurdalnym nawet od enuncjacji Kowalskiego, stał się natomiast Roman Giertych.

Ten ostatni opublikował niedawno w mediach społecznościowych cieszący się gigantyczną popularnością wpis, w którym – ze z pozoru żelazną logiką, charakterystyczną wszak dla teorii spiskowych – wyłożył ni mniej, ni więcej, tylko koncepcję, w myśl której Kaczyński, Orban i Putin… umówili się już jakiś czas temu na rozbiór Ukrainy i temu właśnie służyć ma sformułowana przez Kaczyńskiego w Kijowie propozycja zorganizowania misji pokojowej NATO.

Wpis Giertycha momentalnie rozszedł się po sieci, mnóstwo było postów i komentarzy, że „wszystko tutaj do siebie pasuje” i „wszystko tutaj jest przerażająco logiczne” (co, nawiasem mówiąc, powinno być raczej argumentem przeciwko bezkrytycznemu przyjmowaniu takich narracji). Pozytywnie na temat tej opowieści – zbudowanej z aptekarską precyzją wedle wszystkich klasycznych reguł tworzenia teorii spiskowych – wypowiadali się także prominentni publicyści, skądinąd ci sami, którzy nader często i intensywnie wyśmiewają się z teorii o mrocznej wszechmocy Tuska.

Co jednak najbardziej ciekawe – i w sumie wstrząsające, choć w zasadzie nie powinniśmy się temu dziwić, znając moc mechanizmów spiskowego myślenia skutecznie kolonizujących ludzkie umysły – kiedy kilka dni później w podobne tony uderzył Siergiej Ławrow, ci sami publicyści (oraz internauci w mediach społecznościowych) triumfalnie udostępniali wypowiedź Ławrowa, traktując ją jako… dowód prawdziwości słów Giertycha. Ławrow jako pozytywna weryfikacja – to jest, przyznajmy, okoliczność cokolwiek ekstrawagancka, zwłaszcza jeśli ktoś równolegle zwraca uwagę na niebezpieczeństwa rosyjskiej dezinformacji i propagandy.

Tekst jest fragmentem audycji „Kwadrans Filozofa” w Radiu TOK FM. Tytuł od redakcji Więź.pl

Przeczytaj też: Za długo odwracaliśmy wzrok. Potrzebujemy dziś moralności w polityce