„Ani jednej więcej”. Komentarze po śmierci 30-letniej Izabeli

Pytamy publicystów, ekspertów, rodziców o komentarz po śmierci 30-letniej Izabeli, która dwa tygodnie temu zmarła w szpitalu w Pszczynie. Odpowiadają Sebastian Duda, Maria Libura, Mateusz Burzyk, Andrzej Figas oraz osoby, które wolały pozostać anonimowe.

Nieczułość postawy pro-life 

Sebastian Duda – filozof, teolog, publicysta; mąż, ojciec dwóch nastoletnich synów

Czuję smutek. Jest też we mnie przerażenie. Trudno od siebie odeprzeć myśl o bólu, jakiego doświadczają bliscy zmarłej kobiety. Nie mamy jeszcze pełnej wiedzy o medycznych przyczynach tego zgonu. Jednak już samo podejrzenie, że kobieta umarła, bo lekarze bali się prawnych konsekwencji swoich ewentualnych działań, budzi olbrzymi niepokój. Wiem, że bliskim zmarłej należy się przede wszystkim współczucie. Natomiast sprawa śmierci kobiety powinna zostać rzetelnie wyjaśniona zarówno przez odpowiednie instytucje medyczne, jak i przez wymiar sprawiedliwości.

Należy wciąż pamiętać, że heroizm nie może być uznawany za moralny imperatyw. Decyzja o ewentualnym poświęceniu własnego zdrowia i życia dla zdrowia i życia innej osoby powinna być autonomiczna. Nie wolno do niej przymuszać prawem czy intencjonalnym niestosowaniem medycznych procedur. Co znaczy, że życie matki trzeba ratować w pierwszej kolejności. Bardzo mnie dziwi, że nie wszyscy chcą przyjąć taką perspektywę. A nie chcą jej przyjąć, bo wedle ich założeń jest ona „skierowana przeciw życiu”. To nieporozumienie, a czasem nawet wyraz fundamentalizmu „pro-life”, w którym niestety moralna ignorancja łączona jest z impertynencją moralną oraz nieczułością na dramat innych.

Kościół niedostatecznie tłumaczy w Polsce, czym jest „ochrona życia”. Ona nie odnosi się przecież tylko do czasu przed narodzeniem. Życie narodzonych, życie matki też powinny być objęte ochroną. Przykazaniem chrześcijan jest „miłuj bliźniego swego jak siebie samego”. Ewangelia mówi też o „największej miłości”, gdy ktoś „życie swoje oddaje za przyjaciół swoich”. To wezwanie Chrystusa nie jest jednak i nie może być zasadą prawa. 

Tymczasem wielu chrześcijan w Polsce zdaje się myśleć w ten sposób. Chcą uczynić z ewangelicznej zasady „największej miłości” przesłankę prawnych przepisów antyaborcyjnych. Tworzą w ten sposób przymus, w którym nie ma już miejsca na oparty na wolności ewangeliczny heroizm. W tym sensie Kościół, który nie wyjaśnia dostatecznie sensu zasady „największej miłości”, ponosi odpowiedzialność za skutki jej niewłaściwego stosowania. 

Dążenie do prawnej ochrony życia nie może wiązać się z postulatem prawnego przymusu postaw heroicznych. Jeśli katolicy tego nie rozumieją lub nie są w stanie przyjąć tego do wiadomości, ponoszą odpowiedzialność za dramat osób, które z takim przymusem w przestrzeni społecznej się stykają (nawet jeśli wyraża się on bardziej w ogólnospołecznym klimacie niż w konkretnych decyzjach politycznych bądź rozwiązaniach prawnych – w Polsce zresztą ów rubikon został już przekroczony).

Fundamentalizm „pro-life” łączy moralną ignorancję z impertynencją moralną oraz nieczułością na dramat innych

Sebastian Duda

Udostępnij tekst

Facebook

Twitter

Wielu zwolenników postawy „pro-life” nie zauważa bądź nie chce dziś zauważyć szybko postępujących zmian odnośnie kwestii aborcyjnych. Rozmawiałem ostatnio z młodym znajomym, którego dziewczyna zaszła z nim w ciążę. Posiadanie dziecka było dla niego niełatwym wyzwaniem, ale chciał je podjąć. Po tygodniu dowiedział się, że dziewczyna bez jego wiedzy i zgody pozbyła się ciąży z pomocą wczesnoporonnej tabletki zakupionej w internecie. Gdy o tym usłyszałem, wpadłem w przygnębienie. Co ma bowiem do powiedzenia takim ludziom jak mój młody znajomy i jego partnerka Kaja Godek czy inni aktywiści dążący do zaostrzenia prawa antyaborcyjnego? Te dwa światy kompletnie do siebie nie przylegają. Świadome niezauważanie tego jest absurdem, podobnie jak przymykanie oczu na turystykę aborcyjną czy postawę „pro-choice” dużej części młodego pokolenia.

Głoszenie Ewangelii tym ludziom za pomocą rozwiązań prawnych promowanych np. przez „Ordo Iuris” jest po prostu iluzją. W ten sposób nie chroni się na dłuższą metę ani moralności „pro-life”, ani samego życia. Coraz częstszym skutkiem takich działań już jest odrzucanie Ewangelii przez wielu, którzy wcale nie są szczególnie predestynowani do tego, by Ewangelii się radykalnie sprzeciwiać.

Kluczowa jest „medycyna defensywna”

Maria Libura – kierownik Zakładu Dydaktyki i Symulacji Medycznej Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, wiceprezes Polskiego Towarzystwa Komunikacji Medycznej

Śmierć pacjentki w szpitalu w Pszczynie wymaga dokładnego wyjaśnienia, nie tylko w kontekście sporów o wyrok Trybunału Konstytucyjnego, ale też – a może przede wszystkim – rzeczywistej jakości opieki nad kobietą w ciąży w naszym kraju. 

Ujawnione przez rodzinę SMS-y wskazują, że warto zbadać zarówno trop możliwych zaniedbań w opiece nad pacjentką, która miała sama kontrolować sobie ciepłotę ciała własnym termometrem i poprzez inną pacjentkę alarmować personel o pogorszeniu własnego stanu (sic!), jak i ten związany z decyzją lekarzy, by czekać z interwencją „aż coś się zacznie dziać”. 

Medialny spór o interpretację tej postawy wytycza stosunek do wyroku TK w sprawie aborcji. Jego przeciwnicy uznają zaniechanie za skutek ograniczenia przesłanek do przerwania ciąży, podczas gdy obrońcy zwracają uwagę na to, że rzeczony wyrok nie zmienił dopuszczalności aborcji w sytuacji zagrożenia zdrowia i życia kobiety. Sęk w tym, że bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia jest szeroką i nieostrą kategorią, która może wydaje się precyzyjna na papierze, ale w praktyce podatna jest na bardzo szeroką lub radykalnie zawężającą interpretację, co nie ułatwia jej stosowania, szczególnie w obecnych warunkach funkcjonowania ochrony zdrowia w Polsce. 

Tu dochodzimy do sprawy kluczowej, która niknie w tym sporze: jest nią niezwykle groźne zjawisko „medycyny defensywnej”, czyli ukierunkowanej na unikanie ewentualnych oskarżeń i spraw sądowych. Zjawisko to narasta wraz z pogłębianiem się w kraju kryzysu w systemie ochrony zdrowia: same braki kadrowe powodują, że praca na niektórych oddziałach szpitalnych jest stąpaniem po kruchym lodzie. W przypadku tej niesłychanej tragedii warto byłoby podnieść także ten problem.

„Za życiem” to fałszywe uproszczenie

Mateusz Burzyk – redaktor miesięcznika „Znak”, ojciec i mąż.

Najbardziej obawiam się, że z tej tragicznej śmierci nie wyciągniemy żadnych wniosków.

Od 30 lat spieramy się w Polsce o to, czy być za aborcją lub przeciw niej, zamiast dyskutować o rozwiązaniach, które umożliwią rzetelną edukację seksualną, pozwolą odpowiedzialnie planować rodzicielstwo, zapewnią niezamożnym kobietom dostęp do lekarzy, badań w trakcie ciąży i wsparcia psychologicznego w sytuacjach konfliktowych. Potrzebna jest rzeczywista pomoc dla samotnych rodziców oraz rodzin wychowujących dzieci z dysfunkcjami, a także sprawny system adopcyjny. Pisaliśmy o tym w numerze „Znaku” pt. „Za wyborem i życiem” (maj 2021), argumentując, że perspektywę dyskusji wokół aborcji trzeba znacząco poszerzyć.

Państwo powinno tworzyć prawo, które pomaga podejmować decyzje w trudnych sytuacjach. Powinno stwarzać warunki, w których kobiety, rodzice i lekarze nie będą się bać, będą za to dostrzegać różne możliwości działania. Oczywiście rozwiązanie sporu przez wprowadzenie zakazu prawnego jest wygodne, bo cała odpowiedzialność spoczywa wtedy na osobie, która go złamie. Jednak za bezpieczne warunki do płodzenia, rodzenia i wychowywania dzieci odpowiada wiele więcej osób, cała infrastruktura, a ramy do dyskusji na ten temat tworzymy my wszyscy.

Zmarła w pszczyńskim szpitalu 30-letnia kobieta była już matką, osierociła kilkuletnią córkę, a jej mąż został młodym wdowcem. Gdy o tym przeczytałem, pomyślałem: „ani jednej więcej”. W tragicznych okolicznościach widzimy tu, że sformułowanie „za życiem” stanowi fałszywe uproszczenie. Sytuacje konfliktowe wokół ciąży dotyczą więcej niż jednego życia, a więc nie tylko tego nienarodzonego. Trzeba chcieć to dostrzec. Kościół oraz najbardziej głośna część katolików wyraźnie tego unika, patrząc na sprawę dogmatycznie i zerojedynkowo.

Do wyobraźni przemówił mi przykład z Niemiec, gdzie prawo umożliwia przerywanie ciąży na wczesnym etapie, po odbyciu konsultacji i uzyskaniu zaświadczenia z uprawnionej poradni. Opisywaliśmy go w „Znaku”. W to poradnictwo zaangażowali się także niemieccy katolicy, ale Jan Paweł II sprzeciwił się ich działalności. Szacuje się, że przed papieską interwencją udawało się w Niemczech zapobiec ok. 5-6 tys. aborcji rocznie. Było to możliwe dzięki wsparciu psychologicznemu i informacjom o pomocy socjalnej dla młodych matek. Działająca – obecnie już niezależnie od Kościoła instytucjonalnego – sieć poradni Donum Vitae udowadnia, że postawa „za wyborem” może być jednocześnie postawą „za życiem”.

Z decyzji Trybunału Konstytucyjnego ucieszyło się wielu katolików, często różniących się w innych sprawach, w tym hierarchowie. Jednocześnie kobietom nie zaproponowano żadnego wsparcia, nawet o nim nie pomyślano – w dramatycznych czasem sytuacjach są pozostawione same sobie, bez pomocy. Oczekuje się, że będą rodzić nawet martwe płody, ale bez towarzyszenia, bez wsparcia psychologicznego, a nawet bez miejsca, gdzie w szpitalu mogłyby spokojnie przeżyć utratę dziecka. Nie słyszałem, by po wprowadzeniu zakazu w kościołach przeprowadzano zbiórki na hospicja perinatalne. Słyszałem za to od znajomych rodziców dzieci z niepełnosprawnościami, że osoby zbierające pod kościołami podpisy pod projektem „Stop aborcji” nie przejawiają żadnej troski o pomoc dla nich. Taka postawa przypomina mi cytat z Ewangelii: „nakładacie na ludzi ciężary nie do uniesienia, a sami nawet jednym palcem ciężarów tych nie dotykacie”.

Przyjęto perspektywę Piłata

Odpowiedź anonimowa matki trójki dzieci; zajmuje się komunikacją w branży nowych technologii

Nie mamy pełnej wiedzy o sytuacji w szpitalu, ale z tego, co wiadomo, w tym przypadku nie chodziło o abortowanie dziecka z wadami, tylko o ratowanie życia matki. O ile wiem, ubiegłoroczny wyrok Trybunału Konstytucyjnego tego nie zakazuje. 

Odejście wód nie daje żadnych szans na przeżycie dziecku na tym etapie ciąży, nawet zdrowemu, za to stanowi poważne zagrożenie sepsą, czyli zagrożenie życia i zdrowia matki – zagrożenie dobra, którego wskazanie uzasadnia przerwanie ciąży.

Jak czytamy w uzasadnieniu wyroku Trybunału, „ocena dopuszczalności aborcji w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu, a więc możliwości poświęcania dobra leżącego po stronie dziecka, wymaga wskazania analogicznego dobra po stronie matki, czyli sytuacji zagrożenia jej życia i zdrowia”.

Przeciąganie sytuacji przez lekarzy odbieram więc jako wybranie przede wszystkim własnego dobra, niejako na wszelki wypadek – żeby nie trzeba było udowadniać, że życie matki było naprawdę zagrożone.

W szpitalu przyjęto perspektywę Piłata, umycia rąk. Smuci mnie, że w dyskusji skupiamy się głównie na „winie” TK, pomijając wątek braku wystarczających działań ze strony lekarzy, którzy z łatwością mogli uzasadnić decyzję po prostu ratowaniem życia. Mogli nawet nie dokonywać aborcji, lecz – jak w innych przypadkach całkowitego odejścia wód i braku akcji porodowej – zakończyć ciążę cesarskim cięciem i walczyć o życie dziecka poza łonem matki.

Nie widzę sensu mieszania do tego Kościoła czy kwestii postawy „za życiem”. To nie jest ten przypadek. To jednoznaczna sytuacja: po odejściu wód, przy tym stanie dziecka (wady), nie miało ono szans na przeżycie w łonie, za to nierozwiązanie ciąży tak długo po odejściu wód to po prostu narażenie matki na śmierć. W efekcie pozbawiono życia dwoje ludzi, z których tylko jedno nie miał szans, by żyć. W moim odczuciu uczciwy dyskurs nakazuje mówienie o winie lekarzy, którzy nie szukali rozwiązania, lecz wybrali najwygodniejszą dla siebie drogę. Oraz – pośrednio – politycy. Za postawienie lekarzy w dwuznacznej sytuacji. 

Cyniczne zagrywki polityków

Andrzej Figas – mąż i ojciec, chrześcijanin; menedżer wyższego szczebla w branży technologicznej

Jestem zły, że po raz kolejny beztrosko szafuje się ludzkim życiem i steruje ludzkimi losami dla korzyści politycznych. Nigdy nie rozumiałem, jak można mówić, że jest się po stronie życia, gdy kończy się to podwójną śmiercią. 

Było dla mnie oczywiste, że szybko znajdzie się usprawiedliwienie, że to wina lekarzy. System, w którym działają ludzie musi być prosty do zrozumienia i nie wpływać na większe prawdopodobieństwo wystąpienia ludzkich błędów, które i tak jest duże. Obwinianie lekarzy przez polityków jest cyniczną zagrywką, bo ci sami politycy tworzą reguły systemu, który skazuje ludzi na porażkę przez jego skomplikowanie i oderwanie od rzeczywistości. System ma wspierać ludzi i pomagać im podejmować decyzje, a nie odwrotnie. 

Kościół też jest częścią i współtwórcą tego systemu – i w tym sensie jest współodpowiedzialny. Rozumiem, że wartości bliskie Kościołowi są takie a nie inne i Kościół ma pełne prawo do ich propagowania. Ale między propagowaniem a wymuszaniem jest dosyć duża różnica. Według mnie Kościół powinien wspierać ludzi w trudnej sytuacji, a nie okładać ich kijem. Chociaż szczerze mówiąc, obecnie polski Kościół jest tak skompromitowany moralnie, że nie obchodzi mnie, co ma do powiedzenia w jakiejkolwiek sprawie.

Natomiast sama wyznawana wiara chyba nie ma tu zbyt wiele do rzeczy. Liczą się wybory polityczne. Jeżeli ktoś głosuje na osoby, które demolują ludzkie życiorysy w ramach politycznej gry, to tak – staje się współodpowiedzialny.

Gdzie są obrońcy życia poczętego w sytuacji wyrzucania kobiet w ciąży na zimno i głód!?

Odpowiedź anonimowa pracownika wyższego szczebla w sektorze bankowym

Zachowanie lekarzy, które doprowadziło do tej tragedii, jest dla mnie skandaliczne. Z maili śp. Izabeli wyraźnie wynika, że argumentem dla nich była obawa przed karą lub źle odczytana w sumieniu postawa „za życiem”. Bez refleksji, które życie w tym momencie było ważniejsze.

Niestety Kościół instytucjonalny przyczynia się do atmosfery, w której ludzie podejmują podobne decyzje. Wywiera presję zarówno na sumienia lekarzy, jak i na prawodawców. W związku z tym jest współodpowiedzialny.

Czy my, czyli wszyscy (świeccy) katolicy także jesteśmy współodpowiedzialni? Za tę konkretnie sytuację? Trudno mi odpowiedzieć. Jeśli lekarze bardziej obawiali się kary niż sumienia, to większą winę przypisałbym jednak politykom.

Natomiast na marginesie tej sprawy – i odpowiedzialności katolików – niezrozumiałe jest dla mnie milczenie Kościoła (z pewnymi tylko wyjątkami) wobec tego, co dzieje się na granicy. Gdzie są obrońcy życia poczętego w sytuacji wyrzucania kobiet w ciąży na zimno i głód!? Życzyłbym sobie, żeby na każdej dosłownie mszy były modlitwy w intencji migrantów i uchodźców.

Przeczytaj także: Śmierć na granicy niczego nie zmieniła. A teraz zgony będą częstsze